Yuxarı

Ora gedib çatdığıma inanmağım gəlmirdi...

Ana səhifə Kult Ədəbiyyat
12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto

Axar.az Laura Cəbrayıllının “Göz yaşı muzeyi” hekayəsini təqdim edir:

...Bilirsənmi, ora necə gəldi, nə vaxt istədin getmək olmur. Ruhun tarazlığı lazımdır. Tam tarazlıq. Adamı qəribə dinclik bürüyür, yalnız sakitlik hiss edirsən. Boşluğa oxşayır, amma o deyil. Müvazinətin dübbədüz olur. Lap başıaşağı dayansan da, otursan, əyilsən də, heç nə dəyişmir. Bunun adı tarazlıqdır. Gör nə deyirəm: saat əqrəbi kimi sıçrayan fikirlər, ilimiz on iki ay beynimizdən asılan qayğılar yavaş-yavaş bir xətt üzrə düzülür... Eşit, nə deyirəm: bu xətdən nə o yan var, nə bu yan. Bircə xətt var - dübbədüz bir xətt. Heç kim inanmaz, amma onun nə təhər aramla düzləndiyini hiss edirsən... Ta o vaxta qədər ki, düz sinənin üstündən ağrısız-filansız bir yer ayrılır. Ya sən ayağını bax burdan qoyub içəri adlayırsan, ya da orda olan sakitcə çıxıb oturur qucağında. Elə rahat nəfəs alırsan, nə bilim, bəlkə də heç nəfəs almırsan, çünki heç ürəyinin tərpənməyini də hiss eləmirsən... Elə bir xoş yüngüllük bürüyür adamı, amma gör nə deyirəm: həm də elə böyük görünürsən gözünə... Lap böyük ey, nə bilim, dünya boyda, nə bilim, Günəş boyda!.. Amma yüpyüngül! Tam tarazlıq halı - bax, budur. Ancaq bu zaman özünü hazır bilirsən. Ora getməyə... Başıma gəlib, onunçün belə dəqiqliyi ilə bilirəm. Gör nə deyirəm: neçə dəfə yığışmışam, toplamışam hər şeyi – istəmişəm gedim. Alınmayıb. Nəsə çıxıb ortaya. Əslində, harasa getmək istəyəndə elə həmişə nəsə yoluna çıxır. Amma getmək istəyəndə gedirsən, düzdürmü? Ağlımız kəsəndən belə görmüşük ki, yerimək istəyən gərək ayağının altına baxmasın. Yol da beləcə... Getmək istəmək də azdır, gərək gedəsən, vəssalam. Həmişə hamıya belə demişəm. Özüm də elə belə olmuşam. Amma bu xına o xınadan deyil. Halın mən deyən təki olmasa, getmək o yana dursun, heç ayağını tərpədə bilmirsən. Həə... Elə ki hazır oldun, onda yol özü səni götürüb aparır. Mən bax belə getmişəm, başqasını deyə bilmərəm. Yalan nə danışım, elə ayağımı atdığımı gördüm, ta sonrası heylə yadımda deyil. Yox, nağıl-filan söhbətinə oxşamasın, əziyyət, yorğunluq, uzun-uzadı növbələrdə mürgüləmək... bunların hamısı oldu. Amma nə təhər, sanki olmamış kimi!

* * *

...Bir də gördüm çatmışam. Əvvəl inanmağım gəlmədi, gərək düz danışasan da... Gözümü yumub açdım, zənlə baxdım, düz qarşımdaydı, amma yenə inanmadım özlüyümdə. Bilirsənmi, çox sadə görünürdü, onunçün. Ürəyimdə dedim ki, dünya qeyri-adilikdən bezib, deyəsən! Yox, mən dəbdəbə, təmtəraq vurğunu deyiləm. Sözün düzü, heç görməmişəm də. Gərək görəsən ki, əsiri olasan da, düz demirəm? Nəsə, sözüm onda deyil, demək istəyirəm ki, adiydi, çox adi. Boynuma alım ki, belə bir sadəlik gözləmirdim. Demə, görməmişəm: elə hər yanda rast gəldiyimiz adi evlərin biriydi sanki. Halbuki, mənə görə, ən azı damlavari, ya da heç olmasa, girdə bir quruluşda tikilməliydi. Nə bilim, şəffaf bir dizayn, qızılı hərflərlə yazı... Bunların heç biri deyildi. Sağımda, solumda adamlar çoxuydu. Yaxınlaşdıq. Qapı taybatay açıqdır. Nəsə mənə elə gəldi ki, bu qapılar heç vaxt bağlanmır. Kəndardan adlayıb böyük, geniş, işıqlı bir düzbucaqlıya daxil oluruq. Niyə belə deyirəm? Otağa, salona oxşamırdı. Demə, görmədim: tavan ta nə böyüklüyündə hündür olar, onunçün deyirəm ki, böyük düzbucaqlıydı. Divarboyu oturacaqlar düzülmüşdü. Oturanlar da vardı, aşağı-yuxarı yüngülvari gəzişənlər də. Səs-küy yoxuydu, sakitlik idi. Keçdiyimiz açıq qapılarla üzbəüz – yəni düzbucaqlının qarşı tərəfindəki enli tağı gözüm aldı. Amma bu qədər enli tağın qarşısında adamlar bir-birinin arxasında növbə gözləyirdi. Kiçik bir növbəydi. Salonda adam çox olsa da, tağın qarşısında beş-üç adam varıydı. Tələsik tağa doğru bir-iki addım atmışdım ki, küncdə balaca bir hücrə diqqətimi çəkdi. Mənimlə bərabər içəri keçənlər üzlərini ora çevirdilər. Mən də onların ardınca. Üstünə rəqəmlər yazılmış balaca kartdan hərə birini götürdü. Divarda yer alan solğun işarə tağın küncündəki tablonu göstərirdi. Başa düşdüm ki, içəri - ekspozisiya zalına daxil olmaq üçün tabloda kartlardakı rəqəmlərin yazılmasını gözləmək lazımdır. Tabloda beş ardıcıl nömrə yazılmışdı. “Deməli, içəri yalnız beş-beş girmək olar” – bu, ağlımdan keçən kimi qeyri-ixtiyari əlimdəki karta baxdım. Öz-özümə dedim ki, hələ çox var...

Düzbucaqlı iriydi, işıqlıydı, amma darıxdırıcıydı. Solğunuydu, rəngsiziydi... Amma nəhəngiydi, gərək düz danışasan. Öz-özümə fikirləşdim ki, görəsən, buranı niyə belə hündür tikiblər? Yaxşı, böyüklüyünü başa düşmək olar, qonaqlara, yəni bura gələnlərin sayının çoxluğuna görə deyək ki, belə ediblər. Adam çoxuydu, amma ən qəribəsi nəydi - bu nəhəng düzbucaqlının içində biz, yəni sağımdakı, solumdakı adamlar elə xırdaydılar ki... Daha doğrusu, adamlar xırda deyildilər ha, amma burda elə görünürdük, içi mən qarışıq, hamımız bapbalacaydıq. Gülməyim gəldi: küçədə, işdə – adi məkanda bir-birimizin gözünə elə nəhəng görünürük ki... Kim ayağını yerə bərk vursa, deyirik, indicə dünya dağılacaq! Düzbucaqlıda isə əksinə, özünə, boy-buxununa baxıb nə vaxtsa ayağını yerə bərk vurmağına gülməyin gəlir. Bax, belə bir ovqatdaydım ki, nəzərlərim hərlənib-fırlanıb tabloya sataşdı. Diksindim: ola bilməz, vaxt nə tez çatdı. Tələsik tağa doğru addımladım. Ürəyim elə döyünürdü ki... Yox, sözün əsl mənasında çırpınırdı!..

Tağı - düzbucaqlının sərhədini keçər-keçməz donub qaldım: bu nəydi? Qarşımda zərif tavanla bir-birindən ayrılan beş qat vardı. Ora necə ayaq basmaq olardı – o qədər zərifiydi ki... Ensiz eskalator bizi yuxarı qaldırdı. Qalxa-qalxa baxdım ki, hər qatda beş ziyarətçi var. Üstdəkilər dördüncü qata düşəndə növbəti beşlik – yəni biz ayağımızı yerə basdıq. Yer deyəndə ki, nəyə oxşatdım, heç bilmirəm. Təxminən cırcırama qanadı kimiydi, yəni elə nazik, incə... Eskalatordan düşəndə elə bilirdim ki, hələ də yuxarı qalxıram. Birtəhər özümü topladım. Baxdım ki, balaca-balaca guşələrdir. Onları bir-birindən ensiz arakəsmələr ayırır. Balaca lövhələri, bir də mikroskopu gördüm. Bəs göz yaşları hanı? İlahi, ilk dəfə ayaqlarımın nə qədər böyük, yöndəmsiz olmağını, onların nə qədər ağır tərpənməyini hiss elədim. Eşit, nə deyirəm: onları, az qala, əlimlə dartıb yerindən qaldırırdım. Bu da məni qarşılayan ilk guşə. Mikroskopun qarşısında heç nə yoxuydu!.. Özümü itirdim: necə yəni? Tez lövhəyə sarı döndüm. Yazılmışdı:

Son nəfəsinədək yuvasını qorumağa çalışan Sərçənin göz yaşı

Ölçüsü: 1 damla

“Bəs hanı?” - özümdən soruşdum. Mikroskopa tərəf əyildim. Baxdım... Şəffaf şüşənin içində bir parıltı gördüm. Heyrətimi gizlədə bilmədim: yəni bu qədərmi kiçik? İçimdən qopan suala səbirsizliklə cavab verdim: Göz yaşı ta nə boyda ola bilər ki!..

Bax, indi bir söz deyəcəyəm, amma heç kim qınamasın məni. Bu yer haqqında çox eşitmişdim. Bura gəlməyi həmişə düşünmüşdüm. Onlara tamaşa etməyə çox can atmışdım. Amma indi... Düz onun qarşısındaykən... Ona baxmağa ürək eləmirdim. O xırdaca parıltıya sarı dönməyə də hünərim çatmırdı. O bapbalaca qabın içində bir – gör nə deyirəm ha, cəmi bircə sərçənin, eşidirsənmi, özü də sərçənin... bir damla, bildin də, vur-tut bir damla göz yaşına baxmağa adamın ürəyi gəlmirdi... Dərindən nəfəs aldım. Elə çətin oldu ki, sanki ömrümdə ilk dəfəydi belə ağır bir işin altına girmişdim. Mikroskopdan ikiəlli yapışdım. Daha doğrusu, tam əksinə, o məni tutub saxlamışdı, büdrəməkdən, yıxılmaqdan qoruyurdu. Gözümün birini qeyri-ixtiyari yumub lupanın altında bərq vuran damlaya baxdım. Rəngi şəffafıydı, amma ağ deyildi bu... Elə bil, ucsuz-bucaqsız bir meşəyə baxırsan! Baxdıqca da böyüyür, böyüdükcə bütün hüdudları aşır, sonsuzlaşır... O qədər nəhayətsiz, o qədər sonsuz ki... Başım hərləndi. Tez gözümü çəkdim. Əgər mikroskop vaxtında məndən yapışmasaydı, üzüstə döşəməyə yıxılacaqdım. Ayağımı sürüyə-sürüyə ikinci guşəyə yaxınlaşıram. İlk işim mikroskopdan möhkəm yapışmaq olur. Düz deyiblər ki, göz gördüyündən qorxar. Elə ki yerimi rahatladım, yavaşca lövhəyə tərəf çevrilirəm:

Ana bətnində inkişafı qəsdən dayandırılan dördaylıq Dölün göz yaşı

Ölçüsü: 1 damla

Gözümü qıyıb baxıram. Onun rəngi... Sanki şəffafdır, amma... Baxdıqca qızarır, olur qıpqırmızı, sonra tündləşib olur al qırmızı, sonra da qan qırmızı... Demə, görmədim, elə bil, qan gölü, yox qan dənizi, yox ondan da böyük... Yerimdə səndələdim, dəstək bu dəfə də tutub saxladı məni. Dünyanın işinə bax, nəyə desən, baxmağa razıydım, bircə bu damladan başqa. Ona görə arakəsmənin o biri üzünə tələsik adlayıram. O saat da gözüm lövhəyə sataşır:

Gözünü açmağa fürsət tapmayan Quzunun göz yaşı

Ölçüsü: 2 damla

Şəffaf balaca parıltılara tərəf boylanıram. Sözün düzü, onlar əvvəlkilərə nisbətən daha aydın sezilir. Nə deyim, bəlkə adamın gözü alışır artıq!.. Hər halda ağlıma bundan başqa bir fikir gəlmir. Yerimə keçdim, gözümü qıydım... “Ola bilməz!” - deyib geri sıçradım. İnanılmazıydı: oradan, o balaca qutudan mənə bir cüt göz baxırdı. Sonsuz sevgiylə, nəvazişlə... Hətta bir anlıq mənə elə gəldi ki, o qumral quzunun çəmənlikdə Günəşin sayrışan şəfəqlərinin ardınca necə qaçdığını da gördüm. O elə bəxtiyar, elə bəxtəvəriydi ki... Mənə mehribanlıqla baxan bu gözlərdən qaçmaq istədim. Var gücümlə özümü irəli atdım. Amma... Elə bil, kimsə ayaqlarımı yerə mıxlamışdı. Onları qaldırmağa mənim gücüm çatmırdı. Bir dəfə... İki dəfə... Yox, mən dartınırdım, sanki kimsə tutub buraxmırdı məni... Geri qanrıldım: parıltı itmişdi, yerində bir cüt göz yaşı vardı... Mənim də gözüm doldu. Biz bir-birimizlə beləcə vidalaşdıq.

... Sən demə, hər göz yaşının öz nağılı var. Gərək onu sonacan eşidəsən, axıracan dinləyəsən... Bəlkə, heç bura da özbaşına və özxoşuna gəlməmişik. Bəlkə, bizi onlar seçiblər, bəlkə, elə onlar da gətiriblər? Bilirəm, bilirəm ki, bu, ağlasığmaz səslənir. Amma gör nə deyirəm: onlar adamla danışırdı... Di gəl, bizim yaxşı anlamadığımız bir tərzdə! Göz yaşı dilində...

O biri guşələri ləngimədən, birnəfəsə adladım. Dördüncü qatda rastıma ilk çıxan şəffaf mücrüdə incilər düzülmüşdü... Yubanmadan lövhəyə sarı qanrıldım:

Yenicə doğulan Körpənin göz yaşı

Ölçüsü: 5 damla

Tam səmimi deyirəm, instinktiv olaraq, əlimi qeyri-ixtiyari incilərə tərəf uzatdım. Bu, onların xoşuna gəldi, deyəsən. Əlimin təmasından yerlərini də dəyişdilər, elə bil. Ürəyimdə pıçıldadım ki, körpələrin göz yaşları da özləri kimi necə nadinc, şıltaqdır... O biri arakəsməyə tərəddüdlə adladım. Amma nahaq yerə...

Finişə hamıdan əvvəl çatan Atletin göz yaşı

Ölçüsü: 3 damla

Şüşənin altına həvəslə boylanıram. Adamın inanmağı gəlmir: ilk dəfə gözümə su damlası görünür. Yanaşı dayanan üç damla su. Gözümü qıyıb rəngini seçməyə çalışıram. Onu ayırd etmək çətin olmur – torpaq rəngidir, bir az sarımtıl, bir az qonur...

Üçüncü qatda ilk rastıma çıxan guşə heyrətləndirir məni. Şüşənin altında iki fərqli damla parlayırdı. Bayaqdan bəri ilk dəfə belə halla qarşılaşdığıma görə maraq mənə güc gəldi. Tələsik lövhəni oxudum:

Başı kəsilən İnəyin göz yaşı

Ölçüsü: 2 damla

Bu sözlərlə sirr çözülmədi, əlbəttə. Gözümü qıyıb baxdım: adi gözlə göründüyü kimiydi – tam fərqli. Biri parlağıydı, rəngi açıq maviyə çalırdı, baxdıqca genişlənir, enlənirdi... Genişləndikcə, enləndikcə nəhəng bir kəhkəşana çevrilirdi... Tanış bir duyğu bürüdü məni. Bu nəydi axı? Birdən anladım: ümid! Əlbəttə ki, ümid! Öz-özümə deyindim ki, bunu niyə dərhal anlamadım. Canlı inanmır, insanlara etibar edir, onu bəsləyən varlıqların əliylə xilas olacağını, qurtulacağını sanır... O biri damla isə sönüyüdü. Rəngi də... Yox, baxmadım. Heç yanındakılara da baxmadım, baxa bilmədim...

Gücüm tükənmişdi. Nə lövhəni oxumağa, nə də bu zərif arakəsmələri adlamağa taqətim yoxuydu. Amma qaydaları gözləmək lazım idi – qatların ikisini birdən adlamaq olmazdı. İkinci qatdakı ilk guşədə dayanıram. İrəli boylansam da, şüşənin altında heç nə görmürəm. Lövhəyə tərəf çönürəm:

Ana Arının göz yaşı

Ölçüsü: 1 damla

Şüşəyə dönə-dönə baxıram: heç nə görünmür – nə bir parıltı, nə bir şölə. Bu dəfə mikroskopdan kömək istəyirəm. Gözümün birini qıyıram və baxıram: görünmür heç nə. “Bu, mümkün deyil”, - deyirəm öz-özümə. Başımı qaldırıb lövhəyə baxıram: ana arı haqqında bildiklərim yadıma düşür. O, arıları başına toplayır, bala verir, yuvanı qoruyur və... yaşa dolanda isə öldürürlər onu. Öz balaları, doğma arıları. Bütün bunları fikrimdən keçirə-keçirə lupaya tərəf əyilirəm... Axır ki, nəsə sezirəm orda. Göyümtüldü rəngi, ya bəlkə elə deyildi, bilmirəm, amma gözüm göynəməyə başlayır. Yanır gözümün içi... Zəhər kimi bir acılıq sarır məni. Geri çəkilirəm. Bir damlada nə boyda zəhər olarmış!

Nəhayət, birinci qata enirik. Burada da arakəsmələr, guşələr... Birinci lövhəyə baxıram - heç nə yazılmayıb. Balaca şüşəciklər də boşdur. Tez ikincisinə də keçirəm - eynən əvvəlki kimi... O biriləri də... Birdən sarsılıb dizi üstə döşəməyə çökürəm: deməli, ən acı, ən ağır eksponatlar hələ...

* * *

Sonrası yadımda deyil. Necə çıxdım o yerdən, bilmirəm. Hansı yolla qayıtdıq, xatırlamıram. Orada neçə eksponat vardı, sayını unutmuşam. Bir də onda ayıldım ki, məni sual yağışına tutublar:

- Doğrudanmı, hər göz yaşının öz rəngi var?

- O muzeyin havası necəydi?

- Deyirlər, o, dünyada yeganə muzeydir ki, heç bir mühafizəsi-filanı yoxdur, beləydimi?

Ağzımı açıb nəsə demək istəyirdim, amma qəflətən dəli bir hönkürtü tutdu məni. Əlimlə gözümü bağlayanda... birdən, anidən hiss elədim ki, kirpiklərim qupqurudur...

Tarix
2016.12.08 / 08:30
Müəllif
Axar.az
Şərhlər
Digər xəbərlər

Bu, Azərbaycanın siyasi cəsarətini nümayiş etdirdi - Video

Fransa universitetində Bakının siyasətindən danışıldı

Simonyan: Qafarovaya bunu dedim, razılaşdıq… - Yeni görüş

“Dünya masası” qurulur: Bakı orda olacaq, həm də…

Bakıya təriflər yağdıran Anders niyə ermənipərəst oldu?

Qarabağda hansı addımı atdıqsa, qarşımıza... - Ərdoğan

Əli Əsədov qərar imzaladı

Kremldə gərginlik: “Krokus” terrorundan sonra Paşinyan...

Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı - Video

Bu görüş Cənubi Qafqazda müharibə riskini artırır

KULT
<>
Xəbər xətti
  
  
  
Axar.az'da reklam Bağla
Reklam
Bize yazin Bağla