Ana səhifə Gündəm |
Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) Ermənistanın Azərbaycana
qarşı davam edən təcavüzü nəticəsində Azərbaycanın tarixi və mədəni
irsinin dağıdılması və təhqir olunması ilə bağlı hesabatını
yeniləyib.
Axar.az Nazirliyin mətbuat xidmətinə istinadən xəbər verir ki,
"Ermənistan Respublikasının Azərbaycan Respublikasına qarşı davam
edən təcavüzü nəticəsində Azərbaycanın tarixi və mədəni irsinin
dağıdılması və təhqir olunması" haqqında hesabat həm də
Ermənistanın xarici işlər naziri Edvard Nalbəndyanın YUNESKO-nun
Baş Assamlyeasının 38-ci sessiyasında yalan və təhriflərə əsaslanan
çıxışına cavabdır.
Hesabatda qeyd olunur ki, Ermənistan 1987-ci ilin sonlarından
etibarən açıq şəkildə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu
ərazilərinə iddia edib və 230 minə qədər azərbaycanlı
Ermənistandakı evlərindən zorla çıxardılıb. Bildirilir ki,
1987-1989-cu illər ərzində Ermənistanda, qadın, uşaq və ahıllar da
daxil olmaqla, 216 azərbaycanlı öldürülüb: "1991-ci ilin sonlarında
Sovet İttifaqının süqutundan və Ermənistan və Azərbaycanın
beynəlxalq aləmdə müstəqilliyinin tanınmasından az sonra Ermənistan
tərəfindən Azərbaycana qarşı hərbi əməliyyatlar başlayaraq güc
tətbiq etməklə Dağlıq Qarabağ və ona bitişik yeddi rayon işğal
edilib".
Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik yeddi rayonun, eləcə də
Dağlıq Qarabağ regionundan uzaqda, Ermənistanla sərhəddə yerləşən
Qazax rayonunun yeddi kəndi və Naxçıvanın Kərki kəndinin 738 tarixi
abidə, 83500-dən çox eksponatla 28 muzey, 4 şəkil qalereyası, 14
xatirə kompleksi və 1107 mədəni müəssisədən ibarət 1891 ədəd mədəni
resursla işğal olunması Azərbaycan üçün böyük mədəni itkiyə gətirib
çıxarıb.
Hesabatda deyilir ki, Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik yeddi
rayonun, eləcə də Dağlıq Qarabağ regionundan uzaqda, Ermənistanla
sərhəddə yerləşən Qazax rayonunun yeddi kəndi və Naxçıvanın Kərki
kəndinin 738 tarixi abidə, 83500-dən çox eksponatla 28 muzey, 4
şəkil qalereyası, 14 xatirə kompleksi və 1107 mədəni müəssisədən
ibarət 1891 ədəd mədəni resursla işğal olunması Azərbaycan üçün
böyük mədəni itkiyə gətirib çıxarıb: "Həmin ərazilərdə milli
əhəmiyyət kəsb edən tarixi abidələrə VI əsrin Alban Ağoğlan
monastırı, Laçında XIV əsrin Məlik Əjdər türbəsi, Xocavənddə IV
əsrin Alban Amaras monastırı və əhəmiyyətli sayda Alban məbədləri,
XVIII əsrin Əsgəran qalası, Xocalıda XIV əsrin türbələri və tarixi
Orta əsrlərə gedib çıxan bir sıra Alban məbədləri, VI əsrin Alban
Müqəddəs Yakob və XIII əsrin Alban Xatirəvəng monastırları,
Kəlbəcərdə XIII-XIV əsrlərin Lek qalası, Qazaxda V-VIII əsrlərin
Alban monastırı, Füzulidə XIII-XIV əsrlərin Mirəli türbəsi və XVII
əsrin karvansarayı, Zəngilanda XIV əsrin türbəsi, Cəbrayılda XVII
əsrin məscid kompleksi, Şuşada XVII-XIX əsrlərin Yuxarı və Aşağı
Gövhərağa və Saatlı məscidləri, karvansarayları və evləri, Ağdamda
XIX əsrin məscidi, Qaraköpəktəpə, Xantəpə, Günəştəpə, Uzuntəpə,
Meynətəpə və Zərgərtəpə kimi arxeoloji yerləri, Füzulidə Neolit və
Bürünc dövrlərinin yaşayış əraziləri, Bürünc dövrünün Çıraqtəpə və
Qaraqhacı kimi yaşayış əraziləri, Ağdamda Orta dövrün Gavurqala
yaşayış ərazisi, 5 Cəbrayılda Bürünc dövrünün İmanqazantəpə və
Qışlaq qum təpələri, Kəlbəcərdə Bürünc dövrünün qaya rəsmləri,
Xocalıda Bürünc və Dəmir dövrlərinin daş nekropolu, Sədərəkdə
Bürünc dövrünün yaşayış sahəsi və nekropolu, Laçında Bürünc və
Dəmir dövrlərinin qum təpələri, Daş dövrünün mağarası, Şuşada
Bürünc və Dəmir dövrlərinin qum və daş qəbiristanlıqları,
Zəngilanda XIII-XIV əsrlərin yaşayış ərazisi daxildir. Azərbaycanın
işğal edilmiş ərazilərində dünya əhəmiyyətli abidələrə Cəbrayılda
orta əsrlərə aid 11 və 15 tağlı Xudafərin körpüləri və Tunc dövrünə
aid Niftalı kurqanları, Kəlbəcərdə orta əsrlərə aid Gəncəsər və
Xudavanq monastırları, Ağdamda XIV əsrə aid Qutlu Musa oğlu türbəsi
və Tunc dövrünə aid Üzərliktəpə yaşayış massivi, Xocavənddə
Paleolit dövrünə aid Azıx və Tağlar mağarası və Xocalıda Tunc və
Dəmir dövrünə aid kurqanlar daxildir".
1992-ci ilin mayındakı hərbi əməliyyatlardan dərhal sonra Şuşa
şəhərində mədrəsələri ilə birgə Yuxarı və Aşağı Gövhərağa məscidi,
Vaqif Mavzoleyi, Natavanın evi, karvansaray kimi arxeoloji abidələr
dağıdılıb, yandırılıb və talan edilib.
Sənəddə bildirilir ki, 1992-ci ilin mayındakı hərbi
əməliyyatlardan dərhal sonra Şuşa şəhərində mədrəsələri ilə birgə
Yuxarı və Aşağı Gövhərağa məscidi, Vaqif Mavzoleyi, Natavanın evi,
karvansaray kimi arxeoloji abidələr dağıdılıb, yandırılıb və talan
edilib: "Digər şəhərlər üzrə, Ağdamın Əbdal və Gülablı kəndlərində
"Pənah xan İmarəti" məscidlər kompleksi, Ağdam rayonunda Uğurlu bəy
məzarlığı və Qurban Pirimovun evmuzeyi, Xocalıda XIV əsrə aid
kurqanlar, Başlıbel və Otaqlı kəndlərində məscidlər, Kəlbəcərin
Moz, Keşdağ və Yuxarı Ayrım kəndlərində qədim məzarlıqlar,
Zəngilanın Qıraq Muşlan, Malatkeşin, Babaylı və İkinci Ağalı
kəndlərində məscidlər, Zəngilanın Babaylı və Şərifan, Cahangirbəyli
kəndlərində orta əsr məzarlıqları, Qubadlı rayonunda Qayalı və
Məmər kəndlərində qədim məzarlıqlar və məscid, Laçının Qarıqışlaq
kəndində məscid və Zabux kəndində qədim məzarlıq, Cəbrayılın
Çələbilər kəndində məscid kompleksi və Xubyarlı kəndində qədim
məzarlıq, Füzuli şəhərində məscidlər və Qoçəhmədli, Mərdmli,
Qarğabazar kəndlərində, Xocavəndin məzarlıqları, Ağhullu,
Kuropatkina, Düdükçü və Salakatin kəndləri və Xocavəndin Tuğ
kəndində qədim məzarlıq, Tərtərin Ümüdlü kəndində qədim hamamlar,
Sədərəkin Kərki kəndində məzarlıq dağıdılıb, yandırılıb və talan
edilib".
Hesabata əsasən, Kəlbəcər rayonunda qədim sikkələr, qızıl və gümüş
işləmələr, nadir və qiymətsiz daşlar, xalça və digər əl işlərindən
ibarət unikal kolleksiyaya malik Tarix Muzeyi, Şuşa muzeyləri,
Laçın Tarix Muzeyi, Ağdam Tarix və Qida Muzeyindəki sərgi
nümunələri digər dövlətlərdə satışa çıxarılıb: "Şairə Natəvan,
bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun və ifaçı Bülbülün tunc heykəlləri
Azərbaycan hökumətinin onları 500 min dollar qiymətinə almayacağı
təqdirdə, Gürcüstanda metal parçası kimi satılacaqdı. Həmçinin
Laçın Tarix Muzeyinin eksponatı olan gümüş əl çantası Londonda
Sotheby`s auksionunda 80 min dollara satılıb".
Ermənistanda olan qədim və yeni Azərbaycana məxsus qəbirstanlıqlar
məhv edilib.
Həmçinin hesabatda Ermənistanda olan Azərbaycan tarixi abidələrinin də eyni aqibəti yaşadığı bildirilir: "Azərbaycanın orta əsr şəhərlərindən biri İrəvandakı (hazırda Yerevan) Dəmirbulaq məscidi yer üzündən silinib, Göy məscid isə orijinal xüsusiyyətlərinin dəyişdiriməsi məqsədilə "yenidən təmir edilib. Dağıdılmış arxitektur abidələri arasında XVIII əsrin ikinci yarısında Qara Seyid tərəfindən İrəvanda tikilmiş Hacı Novruzəli bəy məscidi və Səfəvi və Qacar dövrünün qiymətli saray arxitektura nümunəsi olan "Sərdar sarayı" və ya "Xan sarayı" saraylar kompleksidir. İrəvanın Sərdar məscidi (bəzən Abbas Mirzə məscidi adlandırılır) də sistemli dağıntıya məruz qalmış və 2014-cü ildə tamamilə məhv edilib. Ermənistanda Cəfərabad (ad Argavand adı ilə dəyişdirlib) kəndində 1413-cü ildə tikilmiş Əmir Saad mavzoleyi də dağıdılmış abidələr sırasındadır. Mavzoleyin Azərbaycana məxsusluğu əlamətinin aradan 8 qaldırılması üçün üzərində ərəb dilində yazılmış "Pir Budaq xanın hakimiyyəti dövründə Əmir Pir Hüseynin əmri ilə tikilmişdir" sözləri silinərək, abidənin adı "Türkmən Əmirləri ailəsinin mavzoleyi" adlandırılıb. Həmçinin, Ermənistanda olan qədim və yeni Azərbaycana məxsus qəbirstanlıqlar məhv edilib. İşğal edilmiş ərazilərdə olduğu kimi, Azərbaycanın Ermənistanda olan tarixi yerlərində toponimlərin orijinal xarakteri dəyişdirilib".
Tarix
2015.11.06 / 20:30
|
Müəllif
Axar.az
|