Ana səhifə Gündəm |
Dövlət Gömrük Komitəsi bəzi kütləvi-informasiya vasitələrində (KİV) ərazi və ixtisaslaşdırılmış gömrük idarələrində ölkə ərazisinə gətirilən malların gömrük rəsmiləşdirilməsi prosedurlarına dair əsassız fikirlərə cavab verib.
Axar.az Komitənin mətbuat xidmətinə istinadən xəbər verir ki, Azərbaycanın regionda siyasi sabitliyin, təhlükəsizliyin, iqtisadi inkişafın təmin edilməsi üçün təşəbbüskarlığı və xarici siyasətdə açıq və çevik fəaliyyəti digər ölkələrlə ikitərəfli münasibətlərin güclənməsinə müsbət təsir göstərir:
"Azərbaycanın artan iqtisadi qüdrəti əksər dünya ölkələrinin,
eyni zamanda beynəlxalq nüfuzlu təşkilatların diqqətini getdikcə
daha çox cəlb edir. Ölkəmizin xarici ölkələrlə ikitərəfli
münasibətlərinin inkişafında idxal-ixrac əməliyyatları mühüm rol
oynayır. Bu ölkələrarası münasibətlərin, xarici-iqtisadi əlaqələrin
genişlənməsində böyük əhəmiyyət kəsb edir. Lakin son bir ildə
qlobal iqtisadiyyatda müşahidə olunan mürəkkəb proseslər, dünya
enerjidaşıyıcıları bazarlarında təklifin artması, iri iqtisadiyyata
malik və əsas neft istehlakçıları olan bir sıra ölkələrdə iqtisadi
artımın zəifləməsi, neftin bir barelin qiymətinin 3 dəfədən çox
aşağı düşməsi əksər dünya ölkələrinin milli valyutasının
devalvasiyasına gətirib çıxarıb".
Məlumatda deyilir ki, bu baxımdan neft istehsalçısı olan
Azərbaycanda da neftin qiymətinin aşağı düşməsi fonunda son bir il
ərzində milli valyuta 2 dəfə devalvasiyaya məruz qalıb, Mərkəzi
Bank 2015-ci ilin dekabrın sonunda isə üzən məzənnə rejiminə
keçidlə bağlı qərar verib: "Bu proses ölkə iqtisadiyyatının
müxtəlif sahələrinə, o cümlədən xarici iqtisadi fəaliyyət
iştirakçıları tərəfindən ölkə ərazisinə gətirilən malların
qiymətinə də öz təsirini göstərir. Son zamanlar bəzi KİV-də verilən
şərhlərin heç bir əsası yoxdur. Qeyd etmək lazımdır ki, son on üç
ildə respublikamızda makroiqtisadi sabitlik təmin olunub, inzibati
prosedurlar sadələşdirilib, şəffaf mexanizmlər tətbiq olunur,
"Elektron Hökumət"in tətbiqi üçün zəruri tədbirlər görülür. Dövlət
Gömrük Komitəsində 1 yanvar 2009-cu il tarixindən ölkə başçısının
müvafiq sərəncamına əsasən "bir pəncərə" sistemi tətbiq olunmaqla
idxal mallarının sərhəd gömrük keçid məntəqələrində qeydiyyat
prosesi 2 saatdan 20-25 dəqiqəyə enib, gömrük ödənişlərinin kredit
kartı və yaxud banklar vasitəsi lə alınması təmin olunub. Bir sıra
KİV-də müxtəlif adda idxal və ixrac olunan malların dəyər və
qiymətləri barədə həqiqəti əks etdirməyən əsassız fikirlər, gömrük
statistikası ilə əlaqədar məzmunsuz şərhlər və təhlillər verilir.
Və yalnız şəxsi ambisiyalara varmaqla, heç bir əsas olmadan rəsmi
statistik rəqəmlər təhrif olunur", - deyə məlumatda bildirilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, ölkə ərazisinə idxal olunan malların gömrük
dəyərinin müəyyən edilməsi (gömrük dəyərləndirilməsi) sistemi
beynəlxalq təcrübədə qəbul olunmuş ümumi prinsiplərə (1994-cü il
Tariflər və Ticarət üzrə Baş Sazişin (GATT) VII maddəsinə, GATT-ın
VII maddəsinin Tətbiq edilməsinə dair Razılaşmaya və onun
əlavələrinə) əsaslanır və gömrük ərazisinə gətirilən mallara şamil
edilir. Bəzi mətbu orqanlarda əsassız, heç bir rəsmi mənbəyə
istinad olunmayan məlumatlar əsas gətirilərək son 6 il
(2008-2013-cü illər) ərzində 15 ölkədən (Almaniya, Belarus, Çin,
Macarıstan, Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, Ukrayna, ABŞ, Yaponiya,
Böyük Britaniya, Koreya, İran, İsrail, Fransa) Azərbaycana 21,58
milyard həcmində idxal olunan malların statistik uçotdan yayınması
kimi göstərilməsi faktı tam yanlış və əsassızdır. Digər tərəfdən
büdcənin bu illər ərzində itkisi də cəfəngiyatdan başqa bir şey
deyil. Çünki müəllif özünəməxsus qaydada yanlış hesablamaları
aparmaqla ictimaiyyətə səhv məlumatlar çatdırmağa çalışıb. Bununla
yanaşı bu insanlar düşünməlidirlər ki, artıq 2016-cı ildə yaşayırıq
və dünya iqtisadiyyatında gedən proseslər operativliyi ilə ötən
illərlə müqayisədə fərqlənir.
"Bu gün qüvvədə olan qanunvericilik aktlarına görə ölkə ərazisinə
idxal olunan mallara əmtəə kodundan asılı olaraq 0, 0.5, 1, 3, 5,
10, və 15 faiz dərəcəsində idxal rüsumu tətbiq olunur və malın
dəyərinə görə isə 18 faiz əlavə dəyər vergisi tətbiq olunur, eyni
zamanda aksizli mallara isə Vergi Məcəlləsinə əsasən aksiz tətbiq
olunur. Nəticədə alınan gömrük ödənişləri büdcənin gəlirlər
hissəsini formalaşdırır. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkənin milli
iqtisadi təhlükəsizliyini qorumaq məqsədilə xarici ölkələrdən idxal
olunan malların dəyəri dünya bazar qiymətindən qat-qat yuxarı hədlə
ölçülə bilməz, eyni zamanda daxili bazarın qorunması üçün malın
gömrük dəyərini daha aşağı dəyərləndirmək qəbul olunmazdır. Birinci
halda daha doğrusu, yüksək qiymətlə mallar dəyərləndirilərsə
əsassız olaraq ölkədən daha çox valyuta axınına yol açıla bilər.
İkinci halda ölkə daxilində istehsal olunan eyni adlı məhsulların
bazarda rəqabətədavamlılığını tənzimləmək mümkün olmayacaq.
Bu baxımdan, tərəfimizdən aparılan təhlillər göstərir ki, heç bir
təhrifə yol verilmədən, 2008-2013-cü və sonrakı 2014-2015-ci illər
ərzində ölkə ərazisinə idxal olunan malların gömrük
rəsmiləşdirilməsi və gömrük statistikası qanuna uyğun aparılmış,
idxal mallarına gömrük rüsumları düzgün tətbiq olunaraq, şəxslərdən
alınan gömrük ödənişləri tam dövlət büdcəsinə köçürülmüşdür. "Büdcə
sistemi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq
"Dövlət büdcəsi haqqında" qanunu ilə hər il Dövlət Gömrük Komitəsi
üçün proqnozlaşdırılan büdcə öhdəliyi artıqlaması ilə yerinə
yetirilib", deyə məlumatda deyilir.
DGK-nın yaydığı məlumatda həmçinin deyilir ki, kütləvi informasiya
vasitələrində "hər il üçün idxalın həcminin orta hesabla 3.6, 4.9
milyard dollar az göstərilməsi" fikri çox təəssüf olsun ki, yanlış
qeyd olunub. Bu gün hər bir şəxs Dövlət Gömrük Komitəsinin internet
portalına daxil olmaqla gömrük orqanları tərəfindən idxal mallarına
tətbiq olunan gömrük vergi və rüsumlarına görə toplanan aylıq,
rüblük, illik gömrük ödənişlərinin məbləği və dövlət büdcəsinə
köçürülməsi ilə tanış ola bilər. Bu baxımdan qeyd etmək lazımdır
ki, 2008-2013-cü illər ərzində Komitə tərəfindən 1.1-1.38 milyard
manat civarında hər il böyük artımla büdcə öhdəliyi yerinə
yetirilib. Bu göstərici 2014-cü ildə 1,51 milyard manat olub,
2015-ci il üçün isə 1 milyard 590 milyon manat həcmində
proqnozlaşdırılmaqla, faktiki olaraq 1 milyard 591 milyon manat
məbləğində yerinə yetirilib. Təkcə bir rəsmi statistik göstəricini
diqqətə çatdırırıq. 1992-ci ildə xarici iqtisadi fəaliyyətdən,
hətta həyətyanı sahələrdə yetişdirilən kənd təsərrüfatı
məhsullarının belə ixrac rüsumlarına cəlb olunduğu bir dönəmdə,
dövlət büdcəsinə cəmi 900 min ABŞ dollarından aşağı məbləğdə vəsait
köçürülüb. Xalq o dövrün fəaliyyəti ilə tam məlumatlıdır".
Həmçinin vurğulanır ki, dövlətlərarası ticarətin gömrük
statistikasının müqayisəsi nəticəsində yaranan fərqlərin səbəbləri
beynəlxalq praktikada bu vaxta qədər aktual problem kimi qalır və
bu sahədə geniş elmi-tədqiqat işləri aparılır, amma vahid praktiki
beynəlxalq tövsiyyələr bu vaxta qədər tərtib olunmayıb: "BMT-nin
İqtisadi və Sosial Şurasının sənədlərində qeyd olunduğu kimi
ayrı-ayrı ölkələr üzrə xarici ticarət statistikasının göstəriciləri
arasında fərqlər 40%-ə çatır. Buna baxmayaraq Dövlət Gömrük
Komitəsi bir ölkənin ixracı və idxalı onunla xarici iqtisadi
əlaqələrdə olan başqa bir ölkənin idxal və ixracına bərabər
olmadığı halda onun nəticələrini hər ilin sonunda dəqiqləşdirərək
müəyyən edir və müvafiq ölkələr ilə birlikdə fərqlərin yaranma
səbəblərini birlikdə işçi qrupu səviyyəsində müzakirə edir və
araşdırır. Ümumiyyətlə, məlumat üçün bildiririk ki, Azərbaycan
xarici ticarətinin gömrük statistikası BMT və Avropa İttifaqının
Statistika Xidmətinin metodoloji göstərişləri əsasında beynəlxalq
standartlara uyğun olaraq aparılır".
Məlumatda eyni zamanda qeyd edilir ki, mövcud maliyyə-iqtisadi
böhran şəraitində ölkədə fəaliyyət göstərən yerli istehsalçıların
mənafelərinin qorunması, ixracın stimullaşdırılması əsas şərtlərdən
biridir: "Bu baxımdan xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçıları
tərəfindən ölkə ərazisinə idxal olunan malların gömrük
dəyərləndirilməsi düzgün həyata keçirilməlidir ki, istehlak
bazarında eyni adlı malların rəqabətliliyi təmin olunsun. Ölkədə
yerli məhsulların istehsalının stimullaşdırılması ilə istehlak
bazarında məhsul bolluğunu təmin etməklə, insanların alıcılıq
fəaliyyətini yüksəltmək mümkündür. Bu baxımdan da ölkədən xarici
valyutanın aparılması prosesi azala bilər. Digər tərəfdən bu gün
ölkədə inhisarçılıq aradan qalxıb. Mövcud statistikaya nəzər
yetirsək qeyd etmək olar ki, bütün mal mövqeləri üzrə ölkə
ərazisinə idxalı minlərlə təsərrüfat subyektləri həyata keçirir.
Eyni adlı mallar ölkə ərazisinə 10, 15, 20, 30, 35 adda müxtəlif
hüquqi və hüquqi şəxs yaratmadan kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul
olan fiziki şəxslər tərəfindən gətirilir. Məsələn: kərə yağını
15-20 adda, smetan məhsulunu 20-30 adda, düyünü 10-18 adda, taxılı
10-12 adda, armaturu 20 adda, taxtanı 22 adda, məişət əşyalarını 15
adda və sair ölkə ərazisinə hüquqi və hüquqi şəxs yaratmadan
kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər gətirir. Bəzi
şərhçilər brokerlərlə əlaqədar müəyyən fikirlər səsləndirirlər.
BMT-nin İnkişaf Proqramları çərçivəsində Avropa İttifaqının Maliyyə
dəstəyi ilə beynəlxalq ekspertlərin iştirakı ilə hazırlanan Gömrük
Məcəlləsində institut olaraq gömrük təmsilçiliyi, gömrük brokeri və
səlahiyyətli iqtisadi operator fəaliyyəti nəzərdə tutulub.
Xatırladaq ki, beynəlxalq norma və standartlara uyğun olaraq,
gömrük brokerlərinin vəzifəsi xarici iqtisadi fəaliyyət
iştirakçılarına xidmət göstərməkdir. Bununla yanaşı, hər hansı
xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçısı birbaşa olaraq da ərazi və
ixtisaslaşdırılmış gömrük idarələrinə müraciət edə bilərlər", -
məlumatda qeyd edilib.
Tarix
2016.01.06 / 18:59
|
Müəllif
Axar.az
|