Ukrayna hadisələri son bir neçə ay ərzində bütün dünyanın diqqət mərkəzinə düşüb. Burada müxtəlif informasiyaların yayılması, onların nə qədər doğru və ya yalan olması bəlli deyil. Bəlli olan təkcə odur ki, Ukraynada xalq ayağa qalxıb.

Məsələni daha da dəqiqləşdirməkdən ötrü rusiyayönlülüyü ilə tanınan, amma heç bir zaman bunu öz fəaliyyətinə yansıtmayan jurnalist Sergey Stepanovla danışdıq. Onun Maydan haqqında etiraflarını təqdim edirik.

Maydan atraksiona çevrilib

- Sergey, bizim auditoriyaya Avromaydanı təsvir edin, zəhmət olmasa?

- Avromaydan – təxminən üç aydır ki, Kiyevin mərkəzində müxalifət tərəfindən qurulan düşərgədir. Hansı ki, müxtəlif dəbilqə, dəyənəklərlə barrikadalar quraraq onu mühafizə edən və buradan yandırdıqları odun tüstüsü görülən, hökumət əleyhdarı olan insanların səsi eşidilir.

Bu, kənardan elə də xoş görünməyə bilər, amma artıq turistik mərkəzə çevrilib. Kiyevdə insanlar bu barrikadaların qarşısına gələrək şəkillər çəkdirir, inqilab şəkilləri ilə bəzədilmiş müxtəlif suvenirlər alırlar. Yəni artıq Maydan attraksiona çevrilib.

Hazırda Kiyevdə sakitlikdir. Müxalifət və hökumət böhrandan çıxış yolu axtarır. Bununla bərabər, hökumət böyük güzəştlərə hələ ki, getmir.

Maydanın iştirakçıları onsuz da partiya liderlərindən narazıdırlar. Səbəb isə onların parlamentdə təmsil olunan deputatlarının Yanukoviçlə apardıqları müzakirələr zamanı heç bir uğur əldə etməməsidir. Bütün bunların fonunda daha çox ultramillətçi çıxışları ilə seçilən "sağ sektor"un narazılığı daha da güclənir. Onların mövqeyini müdafiə edənlərin isə sayı artır.

- Deyəsən, siz də jurnalist kimi Maydan və Qruşevskidə iştirak etmisiniz.

- Mən bu hadisələrin heç birində iştirak etməmişəm. Amma Prezident Administrasiyasına hücum zamanı orada olmuşam. Təzyiqə məruz qalmaqdan məni Allah xilas etdi. Lakin burada çox pis şeylərin şahidi oldum. Polislərin heç nədən döydüyü jurnalistləri gördüm. Bütün bunlardan sonra rusiyayönümlü insan olduğuma baxmayaraq, Maydanda edilən tələblərin çox hissəsinin doğru olduğunu düşünürəm. Məmurların səhvi onda idi ki, onlar adi insanları döyən şəxsləri cəzalandırmamışdılar.

Jurnalistlərə snayperdən atəş açılır

- Ümumiyyətlə, Berkut jurnalistlərlə necə davranır?

- Artıq dedim ki, jurnalistlər xüsusi təyinatlıların qəzəbinə tuş gəliblər. Sonuncu dəfə Qruşevski küçəsində baş vermiş hadisələr zamanı jurnalistlərin özləri də etiraf edirlər ki, onlara xüsusi nəzarət edilirdi. Sanki jurnalistləri ovlayırdılar. Hətta Berkut snayper vasitəsilə rezin güllələrdən jurnalistlərə atəş açırdı.

Onu qeyd etmək lazımdır ki, bu hadisələr zamanı yeni striminq texnologiyasından istifadə olundu. Məhz bunun vasitəsilə jurnalistlər planşet və ya telefonlarla "Molotov kokteyli", bombaların çəkilişini canlı olaraq efirə ötürə bilirdilər. Məhz bu, Berkutun xoşuna gəlmirdi. Mənim həmkarım Anatoli Lazarenko barrikadalardan yayım edən zaman buna görə xüsusi təyinatlılar onun əlindən vurmuşdular.

Maydandan hökumət istifadə edir

- İnsanlar Yanukoviçə bu qədərmi nifrət edirlər?

- Viktor Yanukoviçdən narazılıq həqiqətən çoxdur. Kiyevdə ona qarşı simpatiya heç vaxt olmayıb. Prezidentin təmsil etdiyi Donetsk klanı başqalarının biznesini ələ keçirməkdə günahlandırılır.

Digər tərəfdən, Yanukoviçə səs verənlər də artıq ondan narazıdırlar. Çünki onun seçilməsindən sonra o öz seçicilərini satıb. Yanukoviçə səs verənlər ondan ölkənin ikinci dövlət dilinin rusca edilməsini və Qərbə üz tutmaq yox, birbaşa Gömrük İttifaqını seçməyi gözləyirdilər.

Maydanın əsas gücünü ukraynalı millətçilər təşkil edir ki, bu da ölkənin cənub və şərqində yaşayan rusdilli əhalinin onlardan diksinməsinə səbəb olur. Bax, bu ziddiyyətdən də hökumət çox yaxşı istifadə edir. Onsuz da bilirlər ki, əhali əvvəl-axır "özündən olan it uşaqlarına" səs verəcək. Yəni Yanukoviçin keçmiş tərəfdarları ondan narazıdır, amma indiki prezidentdən başqa da variantları hələ meydana gəlməyib.

- Sergey, bəs bu nifrət haradan əmələ gəlir?

- Ukraynada əvvəllər keçirilən mitinqlər və inqilabın əsas fərqi onların sakit, rahat keçməsi idi. Məsələn, 2004-cü ilə baxın. İndi isə qəddarlığa hər kəsi milis təhrik edib. Maydanda insanların döyülməsinə qarşılıq Prezident Administrasiyasına qarşı hücum başlandı. Maydanda dayanan insanların həbs edilməsi ilə bağlı qəbul edilmiş qanuna qarşılıq kimi isə "Molotov kokteyl"ləri aldılar. Düşünürəm ki, bu nifrətin əsas səbəbi iki ay ərzində hökumətin Maydana qarşı heç bir güzəştə getməməsindədir. Kompromisə getmək lazım idi.

Ukraynada müxalifəti sevmirlər

- Ukraynada müxalifəti sevirlərmi?

- Ukraynada müxalifət yekcins deyil. Onların təmsilçiləri əsasən ölkənin qərbində məşhurdurlar. Ölkənin şərqində isə əksəriyyət Yanukoviç və kommunistləri müdafiə edir. Hələ ki, arenada olan köhnə siyasətçiləri əvəz edən yeni liderlər peyda olmayıb.

Hətta ölkə siyasətinin yeni siması hesab edilən Vitali Kliçko belə öz partiyasına Viktor Yuşşenko dövrünün köhnə kadrlarını toplayıb. Onların çoxu da bir zamanlar rusdilli aktivistlərin qovulmasında iştirak ediblər. Ona görə də ölkənin cənub və şərqində bu partiyanı məğlub etmək çox asan olacaq.

- Yaçenyuk, Tyaqnibok və Kliçko. Bunlardan hansı Avromaydanda daha xarizmatik lider kimi görünür?

- Hazırda keçirilən sosial sorğuların nəticələrinə görə, ölkədə mümkün olacaq prezident seçkiləri zamanı əsas lider Yanukoviç göstərilir və siyahıda onu Kliçko izləyir.

Üçüncü yerdə isə son günlər özünü qəşəng reklam etdirən Pyotr Poroşenko gəlir. Bu, Rusiya tərəfindən qadağan edilmiş "Roşen" konfetlərinin sahibidir.

Yaçenyuk və Tyaqnibok isə yavaş-yavaş öz populyarlıqlarını itirirlər. Yaçenyuk hökumətlə razılaşdığına, Tyaqnibok isə radikal millətçi siyasətinə görə hörmətdən düşürlər. Onun partiyası inqilab zamanı Kiyevin mərkəzində yerləşən Leninin heykəlini uçurtmuşdu. Abidə çox böyük memarlıq incisi hesab edilir və kiyevlilərin heç biri bu cür söküntünü müdafiə etməmişdi.

- Sizcə, bu mitinqlərini sonu necə olacaq? İnsanların qələbə qazanacağı ilə bağlı ümidləri varmı?

- Bunu heç kim deyə bilməz. Güc tətbiq ediləcəyi ilə bağlı təhlükə variantı var. Qorxu var ki, hökumət müxalifətin təmizlənməsini əsas prioritet götürəcək. Nəticədə də insanlar qurban gedəcək, kütləvi həbslər başlayacaq.

Mənim fikrimcə, ən yaxşı variant kompromisin əldə olunmasıdır. İndi ölkəyə köhnə konstitusiyanı qaytarmaq üçün çalışırlar. Buna görə isə prezidentin səlahiyyətləri azaldılır. Doğrudur, bu ölkədə avtoritarizmin yaradılmasına imkan vermir, amma ölkənin qarışıqlıqdan azad olmasını da mümkünsüz edir.

Başqa bir resept isə Ukraynanın federasiyaya çevrilməsidir. Bu da növbəti cəlbedici variantdır. Bunun nəticəsində ölkənin bir-birinə zidd fikirdə olan bölgələri başqa qanuna və öz dillərinə sahib ola bilərlər. Federasiyanın da çoxlu düşmənləri var. Onlar iddia edirlər ki, ölkə federasiya olsa, ölkənin şərq vilayətlərinin ayrılaraq Rusiyaya birləşməsi yolunda bir addım olacaq.

P.S. Qeyd edək ki, Sergey Stepanov bizə verdiyi müsahibədən bir gün sonra – bu gün - öz ərizəsi ilə iş yerindən (o, "Yeni region"(nr2.ru) agentliyinin Kiyev bürosunun baş redaktoru idi) istefa verib. O, bunu Avromaydanın düzgün işıqlandırılmaması, söz azadlığını pozaraq ona qarşı yazıların yazılmaması və işlədiyi yerin rəsmi olaraq Avromayadanın təbliğatçısına çevrilməsi ilə əlaqələndirib.