Jurnalist Aida Eyvazlı ilə həmsöhbət olmaq elə hansısa maraqlı bir yazını oxumaqdır. O, uzun müddət televiziyada işləyib, AzTV-nin Orta Asiya respublikaları üzrə müxbiri olub. Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Onu "köhnə qvardiyanın" üzvü kimi xarakterizə etmək olar. Onunla jurnalistikamızın, xüsusilə də səsli və görüntülü jurnalistikamızın bu günü haqda söhbətin necə maraqlı alınmasına siz də şahidlik edə bilərsiniz:

Saçdıqları dəhşətlərlə ürək bulandırırlar

- Aida xanım, siz tanınan, peşəkar jurnalistsiniz. Deyin, bu peşəyə kar və kor kimi gələnlər əl-ayağınıza dolaşırmı?

- Faiq müəllim, yad etdiyiniz üçün çox sağ olun. Bilirsiniz, "tanınan" və "peşəkar" sözündən artıq diksinirəm. Dünyanın bütün ölkələrində peşəkarlara ən yaxşı yerlər etibar edilir ki, özlərindən sonra işləri qalsın, peşəkarlığı davam etdirən olsun. Bu gün iki dəfə efirə çıxan, bir cümlə yazmayan, yazılıb ona veriləni oxuya bilməyən, xəbər dalınca gedib, məkanda nədən söhbət getməyindən xəbəri olmayan, ümidini press-relizlərə dikən "jurnalyuqa"ların haqqında xəbər saytları "tanınmış", "peşəkar" yazırlar. Sən demə, 2-3 ilə peşəkar və tanınmış olmaq olur. Roza Tağıyeva, Rafiq Hüseynov, Rafiq Haşımov… bu insanlar qədər tanınmış yox idi vaxtında. Çünki efirdən tamaşaçılar onları görürdülər. Lakin barələrində heç kim "tanınmış" yazmağa cürət etmirdi. İndi bu psevdotanınmışların yarıdan çoxuna da müxtəlif dövlət mükafatları və adları verilib. Gəl indi dayan görüm bunların qabağında, necə dayanırsan… Əlbəttə, onlar kimdir ki, əl-ayağımıza dolaşalar, lakin radio və televiziya efirindən saçdıqları dəhşətlərlə ürək bulandırırlar. Unutmaq olmaz ki, televiziyalar cəmiyyəti tərbiyə edən vasitədir. Ora tərbiyəsiz adamları buraxmaq olmaz. Verilişlərin çəkisi, ölçü-biçisi olmalıdır.

- Bəs ümumilikdə jurnalistikanın bu günü necədir? Məsələn, Sovetlər dönəmi ilə müqayisədə.

- Bəyənmədiyimiz Sovetlər dönəmində mən məktəbi bitirəndən sonra "Bakı" və "Baku" axşam qəzetlərində makinaçı işləyirdim. Bilirsiniz, rəhbərlərim kimlər idi? Nəsir İmanquliyev, Şamil Şahməmmədov, Əlövsət Əliyev, Dağbəyi İsmayılov. O vaxtlar qəzetlərdə gedən bir hərfin düz yazılmaması belə şəhər partiya komitəsinin bürosunda iclasda müzakirə oluna bilərdi. Korrektura səhvindən söhbət gedə bilməzdi. Jurnalistin cəmiyyətdə dəyəri, çəkisi var idi. Sözə hörmət var idi. Adı qəzetdə neqativ çəkilən insan ən yaxşı halda partiya sıralarından qovular, ən pis halda isə hətta həbs oluna bilərdi. İndi kiminsə törətdiyi açıq cinayət haqqında yazırsan, videosunu, şəklini qoyursan, bu heç bir hüquq-mühafizə orqanını narahat etmir. Mən jurnalistika fakültəsinə daxil olanda Sovetlər dönəmi idi, bitirəndə isə Sovetlər dağıldı. Fərq onda idi ki, hələ insanların mənəviyyatı iflasa uğramamışdı. Biz sözün dalınca düşüb, başına dolanmışıq. Əsil jurnalistika belə olmalıdır.

- Orta Asiya Türk Respublikalarında jurnalist olaraq fəaliyyət göstərirdiniz. Necədir oraların jurnalistikası?

- 2013-cü ilin sonundan AzTV ilə yollarımız ayrılıb. Ancaq Orta Asiya və Türk Respublikaları ilə hər zaman əlaqələrim var. Çünki o respublikaların hər birində imzamı qoyub gəlmişəm. 10 ilə yaxın müxbir postunun rəhbəri olduğum bir dönəmdə ətrafımda olan hər kəsi vətənimizə dost etmişəm, həqiqətlərimizi yaymışam. O dostlarım bu gün də mənimlədirlər. Heç kimi unutmamışam, heç kim unudulmayıb. Və həmin əlaqələrimin bəhrəsi olaraq, bu gün də maraqlı araşdırmalarım, yazılarım olur. Eyni zamanda oradakı dostlarım da hər zaman mənə müraciət edirlər.

Özbəkistanda elə qəzetlər var ki...

- Yəni Özbəkistan və Qazaxıstanda da jurnalistika bizdəki kimidir?

- İşini bilən jurnalist hər yerdə eynidir. Qazaxıstan KİV-i bizdən ona görə fərqlənir ki, onların jurnalistikasında bambılılıq yoxdur. Dövlət başçısına, dövlətə hörmət və məhəbbət son həddədir. Təhqirə yol verilmir. Və əksər hallarda sosial şəbəkə və ya internetdə, qəzetdə gedən yazılar, videolar araşdırılır. Qırğızıstanda kasıbçılıqdan hamı yazmaq istəyir. Özbəkistanda isə hələ televiziyalarda birbaşa xəbər efiri yoxdur. Əksər verilişlər yazılıb, sonra ötürülür efirə. Bizim ekranlarımızı bəzəyən adi yol-nəqliyyat hadisəsini belə xəbər efirində görə bilməzsiniz. Senzura hələ qalmaqdadır. Özbəkistanın XİN-də hər hansı bir xarici ölkə mətbuatı qeydiyyatdan keçmək üçün ən yaxşı halda 2-3 ay gözləməlidir. O da ki sonda müsbət nəticəni hər ölkə ala bilmir. Lakin buna baxmayaraq, Özbəkistanda elə qəzetlər var ki, 400 min tirajla çıxır və satılır. Bu da ondan xəbər verir ki, sovet senzurası haradasa lazımdır. Tacikistanda mətbuat daha sanballıdır. Türkmənistana isə hər jurnalist gedib çıxa bilməz. Hələ təyyarəyə minəndə hiss edirsən ki, səni üç-dörd nəfər açıq-açığına izləyir.

- Aida xanım, bir çox dövlət tədbirlərində olursunuz. Güman ki, sezməyə bilməzsiniz, necədir ölkəmizə münasibət?

- Vətəni xarici ölkələrdə təmsil edərkən istər-istəməz qeydiyyatında olduğun ölkənin böyük və önəmli tədbirlərinə qatılmalı olursan. Hələ bir dəfə də olmadı ki, hansısa opponentdən "yox" cavabı alım. "Azərbaycan" demək kifayətdir ki, Mərkəzi Asiya və türkdilli ölkələrdə bütün qapılar jurnalistlər üçün açılsın. Bu yaxınlarda Bakıda planetin yazıçısı, məşhur qazax Oljas Süleymenovla görüşdüm. Sevindim ki, planetin adamının yadında bu günə kimi qalmışam. Bilirsiniz, bir də ki, ölkəyə münasibət həmin ölkədə formalaşan diaspor və səfirliklərdən asılıdır. Aktauda ölkəmizin baş konsulu işləyən bir diplomatımız var - Rəşad Məmmədov, indi, onu Qazaxıstana, paytaxt Astanaya səfir göndərdi cənab Prezident İlham Əliyev. Bütün qərbi Qazaxıstanı Azərbaycana dost etdi. Həmyerlilərimizin, soydaşlarımızın hörmətini artırdı. İndi izləyin, inşallah, görərsiniz ki, rəsmi Astanadan necə sədaları gələcək. Əfsus ki, bir çox səfirlərimiz, diplomatlarımız azərbaycanlıların başına yaşadıqları ölkəni dar edirlər, onları səfirliyin hasarından boylanmağa da qoymurlar.

Millətin ideologiyasını formalaşdıranlara yer verilsin

- Bəs həmkarlarınız - jurnalistlər arasında münasibət necədir?

- Hər zaman xarici mətbuatın və televiziyaların 1 nömrəli qonağı olmuşam. Və Mərkəzi Asiyadakı televiziyalar bizim mədəniyyəti, bizim dövləti orada işləyən, əməyi və fəaliyyəti ilə seçilən insanlarımızı bir vətəndaş olaraq həmişə qiymətləndirib, qəzet və televiziyalarda yer ayırıblar.

- Aida xanım, maraqlı söhbətin sonunda soruşmaq istəyirəm, bir xanım jurnalist olaraq nə arzulayırsınız? Sizcə, mediamız nəyə nail ola bilərdi, amma ola bilmədi?

- Arzu edirəm ki, jurnalistlərimizin mənzil problemləri həll olunsun, ən azı, Rusiyanı demirəm hələ, Qazaxıstanda olduğu kimi, bizdə də jurnalistlərin əmək haqları ailələrini dolandırmağa, həftədə və ya ayda bir dəfə uşaqları ilə gözəlləşən Bakının əyləncə və istirahət mərkəzlərində dincələ bilsinlər. Övladlar ata-ananın nümunəsində böyüyürlər. Gördükləri yaxşı və pisi gələcəkdə həyatlarına tətbiq edirlər.

Mediamızda kölgədə qalan o qədər dəyərli peşəkarlarımız var ki, onlarla birlikdə dağı-dağ üstünə qoymaq olar. İstəyərdim ki, gələn ildən efirimizdə kitablara, elmə, təhsilə təsir edən, insanların dünyagörüşünü artıran verilişlər olsun, oxuyub, oynayıb, soyunanlara yox, millətin ideologiyasını formalaşdıran ziyalılara yer verilsin. Belə olarsa, cəmiyyət iflasa uğramaqdan çəkinər. Unutmamalıyıq ki, jurnalistika, media bizim mənəvi güzgümüzdür. Və inanıram ki, KİV fondları və Mətbuat Şurası 2016-cı ildə o güzgünün üzərindəki tozu təmizləmək üçün bizimlə əl-ələ verəcək. Çünki cəmiyyəti media formalaşdırır.