Qocaman şair Fikrət Sadıq ömrünün 84-cü baharını da yola saldı. Artıq 85-in ilk vərəqlərini yazır.

Elə bu münasibətlə şairlə telefon əlaqəsi saxladım. İstədim onun "Xatirə dəftəri"ni birlikdə vərəqləyək.

Dəstəyi xanımı götürür. Fikrət müəllimi soruşuram. Nəzakətli səslə:

- Bu dəqiqə, - deyir. Sonra, - Ay Fikrət, səni istəyirlər.

Bir qədər gözləməli oluram. Nəhayət şairin ahıl səsi öskürəyin müşayiəti ilə qulaqlarıma "toxunur".

- Kimdir?

- Mənəm, Faiq. Necəsiz?

- Hə, ay Faiq, ay bala, çox sağ ol ki, zəng edibsən. Necə olaram səncə, qoca kişiyəm, xəstəyəm.

- Usta, nə qocalıq, nə xəstəlik, siz hələ çox cavanlara nümunəsiz.

PİSƏM, XƏSTƏYƏM...

Sonra şairin ad günün təbrik edirəm və ondan müsahibə almaq üçün icazə istəyirəm.

- Ay Faiq, pisəm. Xəstəyəm. Bala, yenə də zəng vurdun, mən də danışa bilmirəm. Əvvəllər də bir neçə dəfə zəng vurduğumu unutmayıb.

Şairi öskürək tutur. Çətinliklə danışır.

- Haranız ağrıyır?

- Soyuq tutub məni. Qoca kişiyəm də... Lazım deyil müsahibə. Xətrinə dəyməsin e... səni tanıyıram. "Ədəbiyyat qəzeti"ndən tanıyıram. Sən yaxşı oğlansan. Amma mən ağrıyıram. İnşallah işə çıxım görüşərik.

- Nə vaxt? – soruşuram və ani olaraq düşünürəm; deyəsən, şairin mənə xoş üz göstərməsi mənim daha da ərklə danışmama səbəb oldu, axı. İnciməz ki?

Fikrət müəllim isə dəstəyin o biri başında vaxtı dəqiqləşdirir:

- Bu gün ayın 29-dur. 30-a keçsin, bazar gününü də yola salaq, təzə ayın 2-də görüşək.

Razılaşırıq.

MƏN SƏNƏ MÜSAHİBƏ VERMİRƏM

İyunun 2-də fotomüxbirimiz İsmi ilə AYB-də Fikrət Sadıqla onun iş otağında görüşürük. Şair Abbas Abdulla və AYB-nin işçisi Məlahət xanım da otaqdadır. Salamlaşırıq.

Fikrət müəllim:

- Sən müsahibə istəyirsən. Amma mən sənə müsahibə vermirəm. Özümü pis hiss edirəm. Həm də... - Sözünün ardını gətirmir.

Özümü ərkyana aparıram. Yerimi rahlayıram və şairi söhbətə tuturam. Sözü o yerdən başlayıram ki, qocaman şairi ötənlərə, ömrünün ən çılğın, qaynar vaxtlarına apara bilim. Xatirələrini yada salım, duyğulandırım və söhbətimiz məcrasına düşsün.

ÖZÜMÜ ATDIM BU DƏNİZƏ

- Siz dənizçi də olubsuz. Dünyanın ən qabaqcıl, ən şanslı adamlarının əksəriyyətinin dənizlə əlaqəsi olub...

Şairin elə bil çiçəyi çırtlayır:

- Uşaq vaxtı ürəyimdən keçdi ki, dənizçi olum. Ancaq böyüdüm, ola bilmədim. İstədim, amma görünür az istədim. Bu sahədə çox az işlədim. Mən gəmidə elektrik idim, zavodda işləyirdim. Xəzər dənizinin çox yerlərində "dolaşmışam". Sonra alınmadı, Allahın işi idi də... dənizçi ola bilmədim. Başqa bir dəniz vardı - poeziya dənizi. Özümü atdım bu dənizə.

- Bu dənizin çox gözəl qəvvası oldunuz. Açdınız yelkəni...

- Ona görə də dəniz mənə doğmadır. Bilirsən nə var, Qurultay bitsin, sonra danışarıq. Sənə söz vermişəm, müsahibə verərəm...

- Mən sizi nə müddətdir görmürəm. Niyə imkan vermirsiz ki, sizinlə söhbət edim, mənəvi rahatlıq tapım... – deyirəm və düşünürəm ki, deyəsən, lap ağ eləyirəm, ərkim yerinə düşməyə bilər, - özü də mən sizdən müsahibə götürmürəm, sadəcə, söhbət edirəm...

- Hə, söhbət eləmək olar, yoxsa jurnalistin sualları ütülənmiş olur. Xəstəyəm də... Görmürsən, öskürürəm?

Fikrət müəllimin zarafatlarından, atmacalarından söz açıram.

Məlahət xanıma tərəf baxır:

- Qızım, buna 3 kitab bağışlayacam. Əvvəl fikirləşirdim ki, mənim haqda o qədər də məlumatı yoxdur, verək məlumatlansın, indi görürəm ki, məlumatı çoxdur, verək mükafatlansın... – zarafat edir.

QIRMIZINI GÖTÜRSƏ, QOYMA

- Fikrət müəllim, sizin hazırcavab olmanızda, sözü yerində və dəqiq demənizdə dənizçi olmanızın rolu olub.

- Yox. Mən şamaxılıyam və şamaxılılar zarafatcıl olur... Bir xatirə danışım. Demək, Nəriman Həsənzadənin Əhliman adında bir qohumu vardı, indi bilmirəm sağdı, ya ölüb. Polkovnik idi. O zaman Rabitə naziri işləyirdi. Mənə 8-ci mikrorayonda ev vermişdilər, ancaq telefonu yox idi. Kimin imkanı var idi, dirəkləri basdırır, xətlə telefon çəkir. Mənə də Nəriman dedi ki, get, qorxma, sən tanışlıq ver, de Nərimanın dostuyam. Getdim onun yanına. Məni hörmətlə qarşıladılar. AYB-nin adı ilə girdim içəri. İttifaqdan kağız da almışdım ki, kiməm, nəçiyəm. Hamısını verdim baxdılar. Ancaq bir nəfər məni ayıltmışdı, o da ora gedib-gələn adam idi, demişdi ki, nazir əlinə üç karandaş götürür, biri qırmızı, biri göy, biri də yaşıl rəng. Əlinə qırmızını götürsə, imza atmaq istəsə, qoyma. Qırmızı rəng onun inkar cavabıdır. Ancaq yaşılla yazsa, demək, işin düzəlir.

"T" HƏRFİ İLƏ "F" HƏRFİNİN YERİNİ DƏYİŞƏRƏM

- Mən də orada bütün dərdimi danışdım. Çox fikirləşdi, müavindən soruşdu ki, kabel var? Dedi var, ancaq xətti çəkməmişik o istiqamətə. Fürsətdən istifadə edib dedim ki, özü də Səməd Vurğunun yubileyidir, mən Moskvayla da əlaqə saxlayıram, başqa şəhərlərdən də qonaqlar gələcək. Dedim, telefonla çox danışanam. Həm də Səməd Vurğunun xətrinə mənə hörmət edin. Fikrə getdi. Stolun üstündə bir vərəq vardı, götürüb "telefon" yazdım. Dedim, Əhliman müəllim, mən bütün dərdlərimi danışdım, həm Səməd Vurğunun xətrinə, həm də xeyirxahlıq edib fağır adamı telefonla təmin edirsən. Həm də mənim "telefon" sözünə zarafatım var. Dedi nə zarafat, dedim, telefon sözündə "t" və "f"in yerini dəyişirsən, olur "felyeton". Bir az baxıb dedi ki, yaman hazırcavab adamsan. Dedim, mən Şamaxıda doğulmuşam, orada camaat sevir zarafatı. Dedi, çox çətindir, ancaq mən nazirəm, sənə telefon verəcəm. Bir dənə dirək qoydular, o biri binadan xətt çəkdilər, hava telefonu, həmin binada bir il tək mənim telefonum olub, heç kəsdə telefon olmayıb. Həm zarafatıma, həm də Səməd Vurğuna görə telefonum oldu.

Artıq Fikrət müəllimin xatirə dəftərinin vərəqlərini çevirməkdəyəm. "Xatirə dəftəri"ni vərəqlədikcə hiss edirəm ki, ötən günlərin xiffətini çəkir. Söhbət edir, amma hiss edirəm ki, özü o günlərə qayıdır, o günlərlə nəfəs alır. Yeni bir səhifəni çevirirəm:

TƏKƏRİN ALTINA DÜŞƏYDİK?

- Bir dəfə də deyəsən gənc şairlərdən biri ilə qatarda yol gedərkən "SV"niz təkərin üstünə təsadüf edib...

- Yox, cavan şair deyildi. O kişi indi də sağdır. Mərkəzi Komitənin məsul işçisi Xeyrulla Əliyev idi. Qazaxa gedirdik. Hansısa tədbir olacaqdı. Onu MK-dan, məni də AYB-dən düz bir ay qabaq ezam etmişdilər. Vağzalda görüşüb mindik qatara. "SV" vaqon çox gözəl və səliqəli idi. Axşam yatmaq vaxtı qalxdım ikinci qatdakı yatağa. Mən də utandım, soyunmadım, eləcə paltarda uzandım. Necə də olmasa o, yaşca böyükdü, həm də böyük idarədə işləyirdi. Xeyrulla müəllim soyunub yatağa uzandı. Amma gördüm ki, yata bilmir, narahatdı. Dedi:

- Ay Fikrət, yatıbsan?

- Yox, - dedim.

Gileyləndi:

- Əşi, bu qatar çox narahat gedir, kupemiz də təkərin üstündədir. Təkərin üstünə düşmüşük. Qazaxa çatana qədər üç-dörd dəfə dedi bunu. Qazaxa çathaçatda mən yuxudan oyanıb düşdüm aşağı. Dedim, Xeyrulla müəllim, bilirəm, gecəni yata bilməmisən, narahatsan, amma sən nə fikirləşirdin, gərək təkərin altına düşəydik?

Fikrət müəllimin səsindəki yorğunluq yoxa çıxıb artıq. Ürəklə danışır. İsmiyə işarə edirəm ki, "silahını" işə salsın. Artıq fotoaparatın şaqqıltısı ağsaqqal şairin eyninə də deyil.

O YERDƏ Kİ HƏYAT VARDI...

Fikrət Sadığın xatirə dəftərinin ağrılı səhifələri də var. O səhifələri də vərəqləmək yerinə düşərdi, düşüncəsi ilə:

- Fikrət müəllim, deyəsən geniş, rahat evə çox çətinliklə köçmüsüz...

Gülümsəyir. Əlləri ilə uzun ağ saçlarını alnının, gözünün üstündən geri daraqlayır:

- Bildim nəyi deyirsən, "o evdə ki, həyət vardı, həyat yox". Mənə şəhərdə mənzil vermişdilər. Ailəli idim, bir uşağım vadı. Amma iki nəfərdən ibarət olan ailəyə üç otaq verirdilər. Evim olan yerdə bütün şərait vardı. Yaxında mağazalar, məktəb, iş yerindən də uzaq deyildi. Ancaq o evin həyəti yox idi. Sonra oradan məni atdılar səkkizinci mikrorayona. Burda otaqların sayı 3 idi. Amma ətrafda şərait yox dərəcəsində idi. Onda mən o dörd misranı yazdım. Verdim Mirzə İbrahimova. Bizim katibimiz idi. Mən şamaxılıyam da, başa düşürəm, yumor hissi güclüdür şamaxılılarda. Kim başa düşdü, kim düşmədi, onu bilmirəm. Ancaq mən o dörd misrada dedim ki:

O yerdə ki, həyat vardı, həyət yox,

O yerdə ki, həyat vardı, həyət yox.

O yerdə ki, həyət də var, həyat da,

Həmin yerdə adam yoxdur mən adda...

BU MİLLƏT XIRDALANMAĞI SEVİR

- Keçən dəfə biz telefonla danışanda bir söz dediniz, məni duyğulandırdı. Dediniz, adamlarımız çox soyuqdur.

- Hə, yenə də deyirəm, adamlarımız çox soyuqdur. İyirmi il bundan əvvəl belə deyildi. Abbas müəllim də bilir, o zaman adamlar mehriban idi. Nə isə ümumi bir şey vardı, ancaq indi o yoxdur, parça-parçadır. Əhməd öz Əhmədlilərini və Əhməd kəndini, Səməd öz Səmədli kəndini fikirləşir. Ona görə də insanlar bir-birindən soyuyub. Atam rəhmətlik deyirdi ki, Şamaxıda şamaxılılar öz yerli camaatını təəbələrə bölüb. "Təəbə" təhrif olunmuş sözdür, təbəqə sözüdür əslində. Yəni bu "Şifminaz" məhəlləsidir, bu "Qalağayın", bu "Minaxor" məhəlləsidir, bura köçəri türklər, bura İrandan köçmələr yığışır və s... Məhəllə-məhəllə tanıyırdılar, bilirdilər kim kimdir. Ona görə də atam mənə öyrədirdi, deyirdi ki, sən onlara qulaq asma, ola bilsin, sən deyərsən atam filan məhəllədəndir, səni istəməzlər. Sən bu söhbətə fikir vermə. Şamaxı bütövdür, böyükdür deyə fikirləş. Mən gözümü açdım, təbəqələşmə gördüm, elə indi də elədir. Bu millət xırdalanmağı sevir, özü özünü xırdalayır. Bu insanların içində eqoizm, paxıllıq var. Bütün dünyada paxıllığın səviyyəsini ölçsələr, ən yüksək paxıllıq Azərbaycandadır.

- Bunu siz müşahidələrinizə, başınıza gələn hadisələrə söykənib deyirsiniz də...

- Gördüklərimi, olanları deyirəm. Görmüşəm, görməsəm demərəm..

(ardı var)