Hərbi jurnalist Cəsur Sümərinli LİNKS Dialoq, Analiz və Təhqiqat mərkəzinin direktoru, Brüsseldə yerləşən Avropa Siyasət Mərkəzinin Məşvərət Şurasının üzvü, qafqazşünas və siyasi analitik Dennis Sammutdan bölgəmizdəki siyasi vəziyyətlə bağlı müsahibə götürüb.

Axar.az həmin müsahibəni təqdim edir.

- Öz təşkilatınız haqqında qısa məlumat verin. LİNKS nədir?

- LİNKS 1997-də yaradılıb. Onun məqsədi dünyanın müxtəlif yerlərində konfliktlərin həll olunması yollarına yönəlmiş prosesləri, xüsusilə də fövqəladə cəmiyyətlərdə demokratiyaya doğru keçidi dəstəkləməkdir. Son 15-16 ildə bizim əsas işlərimiz Qafqaz regionunda cəmlənib.

- Cənubi Qafqazda təhlükəsizlik problemi haqqında əsas fikirlər nədir?

- Bu günlərdə Cənubi Qafqaz dünyada gedən müxtəlif proseslərin mərkəzindədir. Bura Avropa və Asiya arasında həm coğrafi, həm də strateji yerdir. Böyük tarixi keçmişinin olması onun hələ də böyük imperiyalarla əlaqəsinin qalmasının əsas səbəbidir. Hal-hazırda Cənubi Qafqazda 3 müstəqil ölkə var. Bu ölkələr müstəqilliyinin ilk 20 ilini mövcud olmaq uğrunda mübarizəyə həsr edib. Mən deyərdim ki, bu mübarizə 2-3 il bundan qabaq bitib. Hamı başa düşür ki, Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan hökumətlərinin məqsədi gələcəkdə beynəlxalq təhlükəsizliyi davam etdirə biləcəklərindən əmin olmaqdır. Onlar və başqa ölkələr bunu əldə etmək üçün işləyirlər. Maraqlısı bundadır ki, hər 3 ölkə tamamilə ayrı 3 yola üz tutub. Gürcüstan uzun müddət iddia edirdi ki, onun gələcəkdə əsas planı NATO-un üzvü olmaqdır. Ermənistan isə əvvəldən Rusiya ilə münasibətlərini qorumaq istəyirdi və o, artıq Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının üzvüdür. Azərbaycan çoxqütblü inkişaf edən xarici siyasətə malikdir. O da bir neçə il bundan qabaq Tərəfsiz Dövlətlər Hərəkatına qoşuldu.

NATO və Avropada bəzi insanlar bu 3 fərqli siyasətə böyük hörmət bəsləyirlər, amma digər bir qismi bu görüşlərlə razılaşmır.

Bu ölkələr üçün ən böyük problemlərdən biri Rusiyanın onların xarici siyasətinə müdaxilə etməsidir.

Beynəlxalq cəmiyyətdə müstəqil ölkənin öz xarici siyasətini formalaşdırmaq haqqı var. Heç bir ölkənin onlara müdaxilə etmək hüququ yoxdur.

NATO heç vaxt Ermənistana müdaxilə etməyib, çünki o Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının üzvüdür. Həmçinin Rusiya da Gürcüstanın NATO-ya qoşulmasına müdaxilə edə bilməz.

Rusiya bu ölkələrin əsas qonşusudur və təbii ki, bu ölkələrdə həmişə marağı olacaq. Hazırda ən əsas məsələ Rusiyanın bu ölkələrlə münasibətini necə nizamlamasıdır.

- Dağlıq Qarabağ problemi haqqında nə düşünürsünüz?

- Fikirləşirəm ki, Dağlıq Qarabağ konflikti təhlükəlidir. Bu, region, hər iki ölkə və beynəlxalq cəmiyyət üçün təhlükəlidir. Buna görə də münaqişənin həllini tezləşdirmək lazımdır. Bilirsiniz ki, çoxlu sayda görüşlər keçirilir. Sonuncu görüş noyabr ayında Vyanada baş tutub. Hər görüşdən sonra biz yenə ümidlə nəticə gözləyirik. Bir neçə gün keçdikdən sonra yenə eyni vəziyyətə qayıdırıq, cəbhə xəttində yenə eyni hadisələr baş verir. Avropada, Avropa Şurasında olan iki ölkənin 21-ci əsrdə belə bir vəziyyətdə olması dəhşətdir. Prosesi sürətləndirmək lazımdır, burada yanlış anlaşılmanın olması ehtimalı çox yüksəkdir. Bildiyiniz kimi, danışıqlar sürətlə getmir. Beynəlxalq cəmiyyət düzgün siyasi qərarların verilməsini gözləyir. Əgər 20 ildə bunun həlli tapılmayıbsa, mən sizə bunun 20 aya tapılmaq ehtimalından danışa bilmərəm. Beynəlxalq cəmiyyət qərarların verilməsinə, danışıqların aparılmasına düzgün mühit seçərək köməklik edə bilər. Düşünürəm ki, danışıqlar açıq şəkildə - insanların gözü önündə aparılmalıdır. Heç nəyi gizlətmək lazım deyil.

- Sizcə Minsk Qrupunun bu məsələyə effektiv təsiri var ?

- 20 ildə həll yolunu tapa bilməyən bir qurumun bundan sonra məsələni həll edə bilməsi barədə bir şey demək düzgün olmaz. Ancaq başqa həll yolu da yoxdur. Əgər biz bunu dəyişmək istəsək, onda hər iki tərəf öz dəyişikliklərini etməyə çalışacaq.

- Danışıqlar prosesində NATO-un rolu barəsində nə deyə bilərsiniz?

- Bildiyim qədər ilə NATO bu haqda öz fikrini artıq açıqlayıb. O, bu məsələyə birbaşa müdaxilə etmək haqqına sahib deyil. Çünki iki ölkədən heç biri NATO-un üzvü deyil. NATO-un edə biləcəyi tək şey danışıqlar zamanı texniki yardımlar göstərməkdir.