Məşhur kinorejissor Andrey Tarkovskinin qadın haqqında düşüncələrini əks etdirən müsahibəsində maraqlı fikirlər yer alıb. Öz filmlərində qadınlara xüsusi yer ayırmayan rejissor niyə onlara bu rolu vermək istəmir? Onun üçün qadının var olma səbəbi nədir? Bu suallara müsahibədə maraqlı cavablar var və biz də bunu nəzərə alıb rejissorla müsahibəni təqdim edirik.

- Məncə, siz işıqlardan, insanlarla təmasdan qaçırsınız. Məsələn, reportajları da çox az-az verirsiniz.

- Elədir, elə də sosial insan deyiləm. Şöhrətin yaratdığı imkanlardan yararlanan, jurnalistlərlə görüşlərdən xoşlananlar var, amma mən belə deyiləm. Hələ indiyə qədər bir dəfə də olsun məndən götürülən müsahibələrin yazılmasından xoşlanmamışam. İş onda deyil ki, mənə təriflər yağdırmırlar. Sadəcə, danışılan mövzu ilə bağlı olmur. Şöhrətə gəlincə, mənim üçün yükdür. Bu da məni əsəbləşdirir.

- Sizi əsəbiləşdirən konkret şey nədir?

- Bunu cavablamaq çətindir. Bir arada oturub danışan adamların ortaq nöqtələrinin olmasının vacibliyini düşünürəm. Belə olanda söhbət təktərəfli olmur. Amma hər jurnalist verdiyi suallara aldığı cavablarla deyil, qeydləri ilə maraqlanır. Söhbət onu təsirləmdirmir, bu ona ancaq işi üçün lazımdır. Eyni şəkildə film tamaşaçısı da məni əsəbləşdirir, onu ancaq mənim haqqımdakılar maraqlandırır. Qısası, bu cür söhbətlər səmimi deyil, bu da məni qəzəbləndirir. İnsanlar sosiallaşırlar, amma səmimi münasibətləri yoxdur.

- Siz səmimi bir münasibət istəyirsiniz?

- Mənə elə gəlir ki, hamı bir az bunu istəyir. Etdiyimiz bir çox şeydə böyük saxtakarlıqlar var. Xüsusilə, adamların arasında olanda daha saxtakar davranırıq. Mən də deyəcək xüsusi bir sözüm yoxdursa, bütün bu cür söhbətlərə anlam verə bilmirəm. Film çəkdiyim üçün hər şeyi əsərlərimlə vermək istəyirəm.

- İndi mənimlə söhbətin də mənasız və saxta olduğunu söyləmək istəyirsiniz?

- Hər zaman belə olur, edəcək bir şey də yoxdur. Ortada iki insanın inadı var, siz mənimlə inadla müsahibə etmək istəyirsiniz, mən də inadla dirənməyə çalışıram.

- Bunu hiss edirəm...

- Görək bundan sonra söhbət necə davam edəcək. "Yaxşı bir cavab almaq istəyirsənsə, yaxşı sual ver", yanılmıramsa, bunu Höte deyib.

- Hörmətli Tarkovski, deyirsiniz ki, ortaq yanımız yoxdur. Amma yanılırsınız. Sizin yanınıza gəldim, çünki filmlərinizə görə sizi özümə yaxın hiss edirəm.

- Bunu mənə sübut etməniz gərəkəcək...

- Ümid edirəm ki, sübut edə biləcəyəm. Mən Londona sizə görə gəldim. Bu söhbətdən bir yazının ortaya çıxması yalnız bir nəticə...

- Anlayıram, hər şeyi bir-birinə bağlamaq istəyirsiniz.

- Hər şeydən əvvəl sizi görmək mənim arzumdu. Bunu edə bilmək üçün bir çox əngəllərlə qarşılaşdım.

- Və təəssüf ki, hamısını da aşa bildiniz. Bir çox jurnalist kimi sizin də bu əngəllərdən bezəcəyinizi zənn etmişdim, amma baxın, siz burdasınız.

- Qulaq asın, filmləriniz məni çox təsirləndirdi. Tanınmış bir qadın olaraq o filmlərdə bir qadın olaraq özümü görə bilmədiyim halda... Qadınlar filmlərinizdə ənənəvi rol oynayır. Kişilərin dünyası hökmrandır, daha doğrusu, ancaq kişilərin dünyası var. Kişiləriə görə qadın sirlidir, sevgi dolu, bütün varoluş səbəbi də kişiləri sevməsi ilə bağlıdır. Qadının özünə aid bir həyatı yoxdur.

- Buna çox baş yormadım. Demək istəyirəm ki, qadının iç dünyasını heç düşünməmişəm. Qadının özünə aid bir dünyasının olduğunu demək çətindir, çünki mənə elə gəlir ki, bu dünya kişiyə çox bağlıdır. Mənə görə tək başına qadın olmaq anormallıqdır.

- Yaxşı, tək başına bir kişi… bu, normaldırmı?

- Tək başına olmayan bir adama görə daha normal… Bu üzdən də qadın filmlərimdə ya yoxdur, ya da kişilərin gücü üzərindən yaradılır. Qadının belə bir rolu olduğuna etiraz edirsiniz?

- Söylədiyinizi necə qəbul edə bilərəm? Mən özümü bu rolda görə bilmirəm.

- Birlikdə yaşadığınız kişinin dünyasının sizin dünyanıza bağlı olmasının gərəkdiyi fikrinə gəldinizmi hec?

- Yox, elə deyil, mən öz dünyamı qoruyuram, o da öz dünyasını...

- Bu, imkansızdır. Siz öz dünyanızı, o öz dünyasını qoruyursa, ortaq heç bir şeyiniz olmaz. İç dünyasının ortaq bir hala gəlməsi gərəkdir. Əgər gəlməsə, bu əlaqənin heç bir gələcəyi olmaz, bu əlaqə ümidsiz, uyumsuzdur və ölməyə məhkumdur. Məsələ ondadır ki, qadın evliliyi bir xəstəlik kimi yaşayar. Öncə bu xəstəliyə düşür, sonra başqa bir xəstəliyə, sonra bir bir başqasına… Eşq elə tam bir duyğudur ki, aldığı biçim nə olursa-olsun, təkrarlanmır. Bir qadın şanssız ola bilər, ya da öz dünyasını qoruya bilər, başqa bir dünyada əriməkdən qorxa bilər. Amma o bu durumda ciddiyə alına bilməz. Məni anlaya bilirsinizmi?

- Siz heç özünə aid dünyası olan bir qadınla tanış olmadınızmı?

- Belə bir qadınla əlaqə qura bilmərəm axı…

- Düz anladımsa, siz bir qadında əriməzsiniz, eləmi?

- Yox ərimərəm, buna ehtiyacım yoxdur. Mən kişiyəm.

- Amma sizin içinizdə əriyən bir qadına ehtiyacınız var?

- Təbii olaraq… Qadın özünü qorumağa çalışırsa, bu əlaqə soyuq olar.

- Amma siz bu əlaqə içində özünüzü qoruyursunuz?

- Mən kişiyəm, mənim fərqli təbiətim var.

- Qadın dünyasını bildiyinizdən əminsinizmi?

- Sizin kimi mənim də qadın təbiəti haqqında bir bilgim var.

- Amma mən özümü içdən tanıyıram, çünki bir qadınam…

- İnsanlar özlərinə toz qondurmazlar. Öz dünyasını qorumaq istəyən bir qadın məni çaşdırar. Mənə belə gəlir ki, qadının mahiyyəti özünü fəda etməkdir. Qadının böyüklüyü bundadır. Belə bir qadının qarşısında hörmətlə əyilərəm.

- Qarşınızda dilim tutuldu. Yəni qadın ancaq kişiyə duyduğu eşqlə varolma haqqına sahibdir eləmi?

- Mən elə bir söz demədim. Qadın-kişi münasibətlərindən danışdıq sadəcə… Sözüm ağzıma tıxılmadan da bir söz deməyim mümkün deyil.

- Çox şey söylədiniz, özünüz də bilirsiniz…

- Mən sadəcə kişi, ya da qadın, bir insanın sevdiyində özünə aid qapalı bir dünya olmasının imkansız olduğunu söylədim. Qadın bunu edərsə, bu sevgi münasibətlərini zədələyər. Qadın ayağa qalxa bilməz, eləcə beş dəqiqə sonra silkinib yeni bir həyata başlaya bilməz. Qadının iç dünyası bütünlüklə kişiyə bəslədiyi duyğulara dayanır. Mənim fikrimcə, də qadın buna dayanmalıdır. Qadın eşqin simvoludur. Eşq insanın ən böyük xəzinəsidir. Həm maddi, həm də mənəvi anlamada… Qadın həyatın anlamını verir, isanı dünyaya gətirən Məryəmin sevginin simvolu olduğu təsadüfi deyil. Məncə, bir qadın kişini sevərsə, sizin soruşduğunuz kimi sorular soruşmaz, nədən bəhs etdiyinizi belə anlamaz.

- Niyə bir başqasının, xüsusi ilə də qadının bütün sevgisini istəyirsiniz, niyə özünü sevgiyə xərcləyib bunun üçün nə lazımdırsa, onu etməyi də qadından gözləyirsiniz?

- Mən kimsədən bəlli bir davranış göstərməsini istəmirəm. Mən yalnızca qadının bütün mənəvi mənliyini ifadə edə bilməsi üçün öz dünyasında israr etməməsini istəyirəm.

- Qadının bir şəxs olaraq var olmağı buraxıb yalnızca sizin üzərinizdən yaşamasından nə gözləyirsiniz? Bu sizə nə verir?

- Onun iç dünyasını anlaya bilər və öz dünyamı ona aça bilərəm. Qadın öz dünyasında qalırsa, bir-birimizi heç tanıya bilmərik.

- Amma qadının sizin bəhs etdiyiniz kimi, özünü kişiyə sərf etməsi böyük təhlükədir. Belə olursa, onun əlinin boş qalma təhlükəsi var. Bu cox sübut olunmuş bir həqiqətdir. Amma hərdən mən də eşq içində tam əriməyə meylli oluram.

- Şükürlər olsun. Bununla qürur duyun. Əriyib itməyi də qadından gözlədiyimi düşünməyin. Təəssüf ki, mən bu eşq duyğusunu az-az yaşıyıram. Çox nadir olur, qadın, ya da kişi o adamı qısqana bilir ki, özünü ona həsr edib. Bunlardan danışmağım birinin özünü tamamən başqasına xərcləməsini istədiyim anlamına gəlməz. Bunu istəmək imkansızdır. Eşq qabalıqla yürüdülməz. Bu üzdən də mənim düşüncələrimin də kimsəyə bir zərəri ola bilməz.

- Eşq ya olur, ya olmaz, eləmi?

- Hə, elədir, ya olur, ya da olmaz. Olmazsa, heç bir şey olmaz və insan yavaş-yavaş ölür. Bu mənim fikrimdir. Təbii ki, bir-birindən azad olan, müstəqilliklərini saxlayan, daha məncil olan münasibətlər də var və bəlkə də bu ən asanıdır. Bu cür münasibətlər təbii ki, təhlükəli deyil, daha rahatdır…

Qəribədir, bəzən qadınlar kişilərlə bənzərliklərini dilə gətirirlər. Bu məni heyrətləndirir. Çünki qadının dünyası kişininkindən çox fərqlidir. Mən qadının özəl olması üzündən kişidən ayrılıqda var ola biləcəyinə inanmıram. Kişidən kənarda qadın təbii deyil. O toplumda nəyəsə nail ola, hətta kişinin işini də yerinə yetirə bilər, amma məgər bu onu qadın edirmi? Xeyir, əsla... Qadının kişi ilə eyni haqlara sahib olmasına da gərək yoxdur. Qadın tamamən kişidən fərqlidir, onda kişidə olmayan xüsusi bir şey var. Qadınlar daha çox azad olmaq istəyir. Hamımız azad insanıq, amma azad ölkədə yaşadığımız üçün deyil. Azadlıq insanın içində olmalıdır, əgər o azad deyilsə, bu yalnız onun xətasıdır.

Qadınlar dünyada baş verənlərdən kənar saxlanılır, bunu inkar etmirəm. Bu haqsızlıqdır. Amma tamamən sosial həyata inteqrasiya edərsə, qadına nə olacağını təsəvvür edə bilirsinizmi? Buna qarşı deyiləm, amma qadının özünü burda da tapa biləcəyinə inanmıram.