17 il Dialektologiya şöbəsində çalışdım. Ölkə başçısınıın dilimizdə bağlı məlum sərəncamından sonra Dilçilik İnstitutunda Monitorinq şöbəsi yaradıldı. O zaman İnstitutun direktoru prof. Fəxrəddin Veysəlli idi. Heç kim öz istəyi ilə bu şöbəyə keçmək istəmirdi. "Dövlət Proqramı"nın gerçəkləşməsi üçün bütün çətinlikləri göz önünə alıb Monitorinq şöbəsində çalışmağa qərar verdik.

Bilirdik ki, KİV-in monitorinqini aparmaq həm məsuliyyət tələb edir, həm də jurnalistlər, teleaparıcılar, bəzi televiziya rəsmiləri monitorinqin nəticələrindən razı qalmayacaqlar. Çünki bu ölkədə haqlı tənqiddən nəticə çıxaranların sayı çox azdır. Ancaq heç bir dedi-qodu məni və bu şöbədə bugünədək çalışan həmkarlarımı qorxutmayıb. Bu gün Dilçilik İnstitutunda vicdanla çalışan şöbələrdən biri Monitorinq şöbəsidir.

Qulu müəllimlə bir şöbədə çalışmaq zövq verir, çünki "Dövlət Proqramı"ında nəzərdə tutulmuş öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üçün bütün enerjisini sərf edir, vicdanla çalışır. Tələbkarlığından inciyənlər də olur, ancaq "ayrı yol yoxdur", - deyir.

Monitorinq şöbəsinin əldə etdiyi uğurlar göz qabağındadır. Bu istiqamətdə bəzi dövlət müəssisələri ilə Dilçilik İnstitutunun bağladığı müqavilələr, monitorinqlərin keçirilməsi, "qaynar xətt"in yaradılması və s.

Qulu müəllim şöbənin azsaylı əməkdaşlarıyla bu məsuliyyətli və şərəfli işin öhtəsindən yüksək səviyyədə gəlir. Bu işdə bizə yaxından kömək edən, Monitorinq şöbəsi ilə təmənnasız əməkdaşlıq edən mütəxəssislərin də əməyini xüsusi qeyd etmək istərdim.

Bəs necə olur ki, bu şöbəni "cəmiyyətin iradəsini əks etdirən" bir televiziya kanalı kəskin şəkildə tənqid edir?

Əvvəla, aparıcıya kim səlahiyyət verib ki, canlı efirdən sui-istifadə edərək Prezidentin sərəncamı əsasında yaradılmış və vicdanla çalışan bir dövlət müəsisəsinə belə xoşagəlməz ittihamlar səsləndirir, Monitorinq şöbəsinin işgüzar fəaliyyətinə xələl gətirir, əməkdaşları haqqında cəmiyyətdə mənfi rəy formalaşdırır?

Bir ildən çoxdur ki, ana dilimizin qorunması, təbliği məqsədilə Monitorinq şöbəsinə yarım saatlıq efir vaxtı ayırmaq qəhət olub. Deməli, bəzi televiziya kanalları dilin təbliğində, qorunmasında, "Dövlət Proqramı"nın həyata keçirilməsində maraqlı deyil.

Siz deyin, Azərbaycanda Qulu Məhərrəmli qədər mətbuatın, radio və televiziyanın incəliklərini, elmi əsaslarını yüksək səviyyədə bilən, jurnalist ordusu yetişdirən neçə mütəxəssis var?

Yox, əgər söhbət Monitorinq şöbəsinin əməkdaşlarından gedirsə, faktla danışsınlar! İTV - kiminsə şəxsi mülkiyyəti deyil, ictimai televiziyadır.

Dünən ATV kanalında prof. Nəsir Əhmədli və Dilçilik İnstitutunun əməkdaşı T.Şükürlü "Gündəlik" verilişinin qonağı idi. Aparıcı hər vəchlə monitorları günahlandırmağa, özünün isə peşəkar aparıcı olduğunu isbat etməyə çalışdı. Ancaq nəticə göz qabağındaydı, efirdə dilçilərin sözünü kəsərək tez-tez rusca ifadələr işlədir, necə deyərlər, meydan sulayırdı. Dilçilər də hörmət əlaməti olaraq aparıcının qüsurlarına göz yumurdu.

Monitorinq şöbəsinə tez-tez söz hücumları olur. Artıq öyrəncəliyik. 2014-cü ilin noyabar ayında bir aparıcı əməkdaşlarımızı hətta məhkəmə ilə hədələmişdi. Dilçilərimizi savadsızlıqda suçlayan aparıcının haqlı olub-olmadığını dəqiqləşdirmək üçün "diqqət" və "qəbir" sözlərinin işləndiyi cümləni araşdırdım və dəhşətə gəldim: "Bəs onda niyə məqsədin məzarı ziyarət olan bir səfər cinayət aktı, onu özündə cəsarət taparaq gerçəkləşdirilən diversant qatil kimi damğalanaraq yaraqlanmalı, üstəlik riqqətin (!) feyzyabı kimi bu şou təkrarlanmalıdır, özü də prezidentlərin Parisdə görüşdüyü gündə". Bu cümlə dilimizin normalarına uyğundurmu? Məqsədin məzarı ziyarət olan bir səfər nə deməkdir? Məqsədin səfəri olmur axı? "Səfərin məqsədi məzarı ziyarət etmək olub" desəydi, fikir daha anlaşıqlı olardı. Üstəlik, burada "səfər" sözü yerinə düşürmü? Yaxud "onu özündə cəsarət taparaq gerçəkləşdirilən diversant qatil kimi damğalanaraq yaraqlanmalı" nə deməkdir? "Onu" tamamlığından sonra "yaraqlanmalı" feili necə gələ bilər axı?

Aparıcı iddia edir ki, bu cümlədə mən "diqqət" deyil, "riqqət" sözü işlətmişəm. Təsəvvür edək ki, müəllif riqqət demək istəyib, yaxud deyib. Sual yaranır: "Riqqətin feyzyabı" nə deməkdir? Gördüyünüz kimi, adi bir cümlədə nə qədər dil qüsurları var.

Başqa bir fakt. 2014-cü ildə MTRŞ-da mətbuat konfransında jurnalistərdən biri xanım əməkdaşımızı hədələdi, utanmadan qadına əl qaldırdı, əgər hörmətli Nuşirəvan müəllim müdaxilə etməsəydi, vəziyyət daha acınacaqlı olacaqdı.

Belə tərbiyəsiz davranışların çox şahidi olmuşuq. Qulu müəllim hər bir məsələni səbr, təmkinlə yoluna qoyur, hətta mətbuatda onlara cavab verməyi də monitorlara məsləhət bilmir…

Bizim işimiz monitorinq aparmaq, nəticələri elan etmək və tövsiyyələr hazırlamaqdan ibarətdir. Qarşı tərəfin borcu isə dil normalarına əməl etməkdir! Ancaq əvəzində nə baş verir?

Bu gün "Yeni gün" proqramında aparıcı Saleh Bağırov Monitorinq şöbəsinin əməkdaşlarına qarşı qəfil "hücuma keçib. 2 ay öncə Monitorinq şöbəsinin əməkdaşı Zamiq Təhməzov Saleh bəyin qonağı olub, dərman içliklərinin dili haqqında danışıb. Saleh bəy çıxışdan məmnun qalaraq Monitorinq şöbəsinin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirib, uğurlar arzulayıb.

Necə olur, Monitorinq şöbəsinin əməkdaşları birdən-birə savadsız oldu?

Əlbəttə, Saleh bəyin "fikirləri" təəccüb doğurmur. Onu tənqid etməyə təhrik edənlər var, yoxsa adam niyə iki aydan sonra mövqeyini dəyişsin!

Mən də o fikirdəyəm ki, başqalarını yamsılayan nə televiziyanın, nə də mənşəyi, məqsədi aydın olmayanların siması olur. Bunu sübut etməyə belə ehtiyac yoxdur. Elin gözü tərəzidir, - deyiblər.

O verilişdə təəccüb doğuran Dilçilik İnstitutunun professoru Sevil Mehdiyevanın Saleh bəyə haqq qazandırması idi. Prezidentin sərəncamı əsasında yaradılmış Monitorinq şöbəsi çoxlarının kürkünə birə salıb, - elə Dilçilik İnstitutunda da! Qəribə ölkədə yaşayırıq, iş görənləri tənqid edirlər, iş görməyənlərə isə əl çalırlar.

Yaşı 70-i çoxdan keçmiş ağbirçək adam hardan bilsin ki, Saleh bəyin ittiham etdiyi əməkdaşlar Monitorinq şöbəsinin işçiləri deyil. İki ildir ki, MTRŞ Dilçilik İnstitutu ilə birgə monitorinqlər keçirir, Dilçilik İnstitutundan 2 əməkdaş həmin monitorinqlərə cəlb olunub: 2013-cü ilin may-iyun və 2014-cü ilin sentyabr-oktyabr ayları. Yalnız sonuncu monitorinqdə Monitorinq şöbəsinin bir əməkdaşı iştirak edib və MTRŞ-dakı hər iki əməkdaşın çıxışı çox yüksək səviyyədə qarşılanıb.

Sual olunur: Əgər İTV-nin həmin monitorinqin nəticələrinə etirazı var idisə, nə üçün vaxtında etiraz etmirdi? Axı iki ildir ki, monitorinqi MTRŞ keçirir. Əgər İnstitutun əməkdaşları hansısa yanlışlığa yol vermişdisə, onda MTRŞ hara baxırdı?

Yeri gəlmişkən, 2014-cü ildə aparılmış monitorinqlərin nəticələrinə görə, ən yaxşı nəticəni İTV göstərmişdi.

Bəs İTV-nin Monitorinq şöbəsi ilə qərəzi nədir?

Bəlkə Saleh bəy 2013-cü ilin nəticələrindən narazıdır, onun umu-küsüsünü aparır. Elədirsə, hansı məntiqlə?

Bircə nümunə ilə kifayətlənmək istərdim. Bu, Saleh bəyin cümləsidir: "Bizim paytaxt Bakının "qonaq otağı" adlanan bulvarımız var, hansı ki, o da bir başqa gözəlliyə malikdir, hansı ki, bulvarın genişlənməsi istiqamətində" (21.05.2013-cü il. saat 09: 03).

Deməli, Saleh bəy də ideal aparıcı deyil. Bir cümlədə yad element olan "hansı ki" qəlibini işlədir, özü də iki dəfə!

Monitorun işi o qüsurları görə bilmək, səhvləri üzə çıxarmaq, dil qüsurlarının aradan qaldırmasına çalışmaqdır. Elə məqsəd də budur! Monitor aparıcı deyil - diksiyası, səsi, çəkisi, görünüşü və s. tələblərə cavab verməyə də bilər.

Monitorinq şöbəsinin fəaliyyətini çox yüksək qiymətləndirən, dilimiz üçün yanan həqiqi jurnalistlərimizin, aparıcılarımızın sayı az deyil. Nə yaxşı ki, onlar var və birgə əməkdaşlıq edirik.

Bu kiçik ölkədə dilimiz üçün "yanan mütəxəssisləri" hər kəs tanıyır. Ad önəmli deyil, insanların gərək vicdanı, əməli saleh olsun! Qoy dilimiz üçün yanan, onu sevən, keşiyində duran və dilimizlə fəxr edən azərbaycanlılarımızın Uluslararası Ana Dili Günü qutlu olsun!