Xocalı soyqırımı ilə bağlı hələ də açılmamış bir neçə əsas məsələ qalır. Ən qaranlıq məqamlardan biri isə Xocalı soyqırımının törədilməsində fəal iştirak edən 366-cı Motoatıcı alayın hələ də müstəqil Azərbaycanın ərazisində qalması idi. Müsahibimiz politoloq Zərdüşt Əlizadə 1992-ci fevralın 25-də bu qoşunların Xankəndindən çıxarılması ilə bağlı Yeltsinin əmr verdiyini bildirib. Politoloqla müsahibəni təqdim edirik.

- Zərdüşt müəllim, Xocalı soyqırımı ərəfəsində 366-cı Motoatıcı alay hələ də Xankəndində qalmışdı. Bundan Ayaz Mütəllibovun xəbəri var idimi?

- Var idi və bu alayı çıxarmaq tələbi ilə deputat Araz Əlizadəni səlahiyyətli nümayəndə kimi Yeltsinin yanına göndərmişdi.

- Bəs Yeltsinlə görüşdə nə qərar qəbul edilmişdi? Deyə bilərsinizmi?

- Rusiya Federasiyası Prezidenti Arazı qəbul etmişdi. Əvvəl o, rus əsgərlərinin Azərbaycan kəndlərinin yandırmasını inkar etmişdi. Arazın təkidi ilə Rusiya Federasiyası Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin (KQB.- red.) sədri Barannikova zəng vurmuşdu. Barannikov Arazın dediyini təsdiq edəndən sonra Boris Yeltsin Araza demişdi: "Get Şapoşnikovun yanına, mən alayın çıxma əmrini verəcəyəm". Araz Müdafiə naziri Şapoşnikovun qəbuluna getmişdi. Rusiyanın Müdafiə naziri demişdi ki, qoy Ayaz Niyazoviç mənə zəng vursun. Araz Mütəllibova zəng vurub demişdi ki, Yevgeni İvanoviçə zəng etsin. Mütəllibov marşal Şapoşnikova zəng etmişdi. Rus nazir Mütəllibova sual vermişdi: "MDB ölkələrinin vahid komandanlıq ideyasını qəbul edirsənmi?" Mütəllibov demişdi: "Yox". Nazir də "Oldu" demişdi.

Və elə o gecə Xocalı məhv edilmişdi.

- Rusiyanın Azərbaycandan əsas istəyi nə idi?

- MDB ölkələrinin yeni yaranan qoşunlarını Rusiya öz vahid komandanlığı altında saxlamaq istəyirdi. Mütəllibov buna razı olmadı və devrildi.

- Ayaz Mütəllibovun hakimiyyətdən getməsinə səbəb Xocalı soyqırımına aid kadrlar oldu?

- Mütəllibovu devirən bəhanə Xocalı oldu. Lakin səbəb qaragüruhçu qüvvələrin fəallığı ilə Bakı neftinə can atan mafiyanın dağıdıcı fəaliyyəti və Mütəllibovun şəxsi qətiyyətsizliyi oldu.

- Bəs Ayaz Mütəllibovu Xalq Cəbhəsindən üstün edən nə idi?

- Mütəllibov qaniçən və qəddar deyildi. Müxalifətə barış və koalisiya hökuməti təklif edirdi. Ölkənin inkişafını təkamül və islahatlarda görürdü.

- Bəs Zərdüşt bəy, Xocalının mühasirəsini yarmağa kifayət edən silahlı qüvvə var idimi?

- Xocalıdan cəmi 12 km aralı Ağdamda bir neçə min silahlı Azərbaycan qoşunu dayanmışdı. Müdafiə naziri olmuş peşəkarları (general-leytenant Valeh Bərşadlı və general-mayor Tacəddin Mehdiyev) AXC qaragüruhu devirib qovmuş, yerinə hərbi işdən başı çıxmayan cahillər gəlmişdi.