"Sovet qırıcısını Türkiyəyə qaçıran azərbaycanlı" yazımızın geniş rezonans doğurdu. Redaksiyaya, eləcə də mənə edilən zənglər, təşəkkürlər və təkliflər bu mövzunu davam etdirmək, araşdırmanı dərinləşdirmək fikri yaratdı. Azərbaycan xalqı özünün mühacir həyatını yaşayan övladlarını, onların mühacirətə qədər və sonrakı fəaliyyətini öyrənməyin marağındadır.

ARAŞDIRMAMIZ DAVAM EDİR

Anonim, kimliyini bildirməyən bir oxucumuz isə qəhrəmanımızın – Məhmət Altunbayın (Məmməd Məmmədov – 1941-ci ildə sovet qırıcısını qaçırıb Türkiyəyə keçən) ailəsini tapmaq üçün istiqamət və ipucu verdi. Beləliklə, araşdırmamız davam edir.

Elə Məmməd Məmmədovun – Məhmət Altunbayın hal-hazırda İsveçrədə yaşayan oğlu Oqtay da bizimlə əlaqə saxladı. Əvvəlcə atası haqda uşaqlıq xatirələrini bizimlə paylaşan Necati bəy Kəsər vasitəsi ilə təşəkkürünü bildirdi, yazı ilə bağlı bəzi məqamlara aydınlıq gətirdi. Eləcə də atasının "Nədən mühacir həyat yaşadım", - deyə bir məktub-vəsiyyətini də bizlərə ünvanladı və saytımız onu da yayınladı.

Bu dəfə isə Oqtay Altunbay sosial şəbəkənin verdiyi imkanlardan istifadə edərək bu yazının müəllifi ilə əlaqə saxladı.

ALTUNBAYIN MƏKTUBU

"Salam, Faiq bəy. Mən rəhmətlik Məhmət Altunbayın oğluyam. Necati abi sizdən çox bəhs etdi. Rəhmətlik atamla bağlı yazınızı oxudum və çox duyğulandım. Sağ olun. İnşallah, onun haqqında sizə daha çox şeylər deyə bilərəm. O, Azərbaycanın Stalin dövrünün çox əhəmiyyətli bir kişisiydi. O və onun yoldaşları Azərbaycanın tarixi idi".

Bu sözləri mesaj olaraq mənə göndərmişdi. Feysbukda görüşüb söhbətləşdik.

ALTUNBAYI AZƏRBAYCANDA YAŞADIRSIZ

- Oqtay bəy. İki gündür ki, atanızla bağlı redaksiyamıza çoxlu zənglər oldu. Siz sağ olun ki, bizi izləyirsiniz.

- Əvvəlcə, hər şey üçün sizə təşəkkür edirəm. Məhmət Altunbayı Azərbaycanda təkrar yaşadırsınız.

- Təşəkkür etməyə ehtiyac yoxdur. Bu bizim borcumuzdur. O bizim tariximizdir.

- Sağ olun, əskik olmayın. Necati abi sizə Altunbayı bildiyi qədər izah etməyə çalışıb. O, həqiqətən Azərbaycan tarixinin, Stalin dövrünün önəmli bir siması idi. Milliyyətçi Azəri gənclərinin Məhmət Altunbayı – Məmməd Məmmədovu tanımaları lazımdır. Yayımladğınız yazıların hamısını oxudum. Əlinizə, ürəyinizə saglıq. Öyrənmək istədiyiniz daha çox məlumatı mən sizə deyərəm.

- Mənim bir dostum var. Tətqiqatçı-alimdir. Abid Tahirli. Məhmət bəydən bir kitab yazıb ("Azərbaycan mühacirət mətbuatında publisistika (1921-1991)" adlı monoqrafiya (Bakı,2005, CBS, 528 səh.)).

- Bilirəm, qardaşım Faiq bəy. Abid bəy çox gözəl və doğru yazıb. Oxudum onun yazdıqlarını. Bu kitablardan necə sizin xəbəriniz olmayıb, başa düşmürəm, Azərbaycan Mədəniyyət Dərnəyi bu kitabı 1994-cü ildə nəşr etmişdi.

ALTUNBAYIN BİTİRƏ BİLMƏDİYİ KİTAB

- Doğrusu, o, kitabını mənə verib. Nədən oxumamışam, bilmirəm.

- O kitabda atamın yalnız uşaqlıq illərindən söhbət gedir. Amma atamın həyatını özündə tam əks edən bir kitab da var. Dünyasını dəyişənəcən hər gün yazırdı, ancaq əcəl bitirməyə imkan vermədi. Amma mən o kitabı tamamladım. Sadəcə, kitab çıxartmaq qismət olmadı…

- İnşallah, siz o kitabı göndərin, bizim saytda hissə-hissə dərc olunar və kitab halında da nəşr edilər. Saytın rəhbərliyi bu fikirdədir.

- İnşallah. Çox yaxşı olar.

- Bakıda bir qardaşınızın olduğunu bilirsizmi?

- Bilirəm, Faiq bəy.

ATAM OĞLU İLƏ 35 İL SONRA GÖRÜŞDÜ

- Onun da adı Oqtaydır. "Oqtay Altunbay" imzası ilə yazır. Mənə bir nəfər zəng etdi, qardaşınızdan danışdı. Qardaşınız atası haqda dostlarına bəhs edərmiş. Sadəcə, atanız haqqında çox az adam çox az şey bilir. Xahiş edirəm, mənə atanızın fotosunu və kitablarını göndərin.

- Bəli, Bakıda mənim bir böyük qardaşım var. Atam onunla görüşə bildi. İlk dəfə 1976-cı ildə abim Türkiyəyə gəldi. 35 il sonra bir atanın öz övladı ilə qarşılaşması necə bir duyğu, bilmirsiniz.

- Təsəvvür edirəm. Mən onu da axtarıram. Siz onun kordinatını bilirsizsə, yazın.

- Təəssüf ki, mən uzun zaman onunla əlaqə qura bilmədim, amma bilirəm ki, Bakıda yaşayır.

- Bu gün daha bir zəng də gəldi mənə. Həmin şəxs məni yaxşı tanıdığını dedi. Kim olduğunu isə izah etmədi. Oqtay Altunbay Bakıdadır, - dedi. Sonra dedi ki, o burada qoyduğu oğlunun adını sizə verib. Qardaşınız Oqtay da sizə, atasına olan sevgisinə rəğmən soyadınızı özünə təxəllüs götürüb. Hazırda yaşı 70-dən çox olar.

- Bəli, abim 1939-cu il doğuşlu olmalıdıır. Atam öz oğlunun həsrəti ilə mənim də adımı Oqtay qoymuşdu.

- Oktay bəy, Məlahət xanım sizin ananızdır, yoxsa adaşınız olan qardaşınızın?

- Məlahət xanım mənim anamdır. 8 il olub rəhmətə qovuşduğu.

- Cənnətlik olsun…

- Amin! Bütün analarımız, atalarımız cənnətlik olsun.

İSVEÇDƏ YAŞAMAĞA BAŞLADIM

- Siz nədən Bakıda olanda qardaşınızı tapmadınız?

- Tapdım. İlk dəfə 1989-cu ildə Bakıya gəldim. Məni Gəncəyə abim özü apardı. Oradakı qohumlarımla məni tanış etdi. Sonra bizim görüşlərimiz oldu. O, Türkiyəyə gəldi. Sonra mən yenə də Azərbaycana gəldim. Amma daha sonra İsveçdə yaşamağa başladım və əlaqəmiz kəsildi.

- Siz kömək edin mənə, onun köhnədən bildiyiniz kordinatlarını verin.

- İnanın, indi heç bir telefon nömrəsi, ünvanı-filan məndə yoxdur. Amma düşünürəm Bakıda onu tapmaq asan olar. Çünki o da kitab yazırdı. Teatr əsərləri yaradırdı.

- Mənə elə də dedilər. İnşallah axtaracam onu…

- İnşallah və inanıram ki, o yüz faiz sizin bu müsahibənizi oxuyub.

- Oxusaydı, zəng edərdi. Amma çox zənglər edildi, o isə hələlik yoxdur.

- Mən ona çox hirslənirəm. Çünki o bir yazardır və orada imkanları var. Amma Məhmət Altunbayı tanıtmaq üçün heç səy göstərmədi.

1970-Cİ İLDƏ AZƏRBAYCANDAN GƏLƏN MÜĞƏNNİ

- Oktay bəy, bura kommunist rejmi olan bir ölkə idi. Müstəqillik zamanında isə qardaşınız atanız haqda danışarmış. Mühiti nəzərə almaq gərəkdir…

- Atamı tanıyanlardan biri də Azərbaycanın dünyada tanınmış sənətçilərdən biridir. O, xüsusi icazəylə 1972 və ya 1973-cü ildə Ankaraya konsert verməyə gəlmişdi. Atam onu evimizə qonaq dəvət etmişdi. Yadımdadır. O, millətini sevərək danışan bir xanım əfəndi idi… Atamı ondan da soruşarsınız. O da bildiyi qədər sizə deyər. Bizim evimizdə olub…

Həmin tanınmış müğənniylə bu mövzuda söhbəti təqdim edəcəyik…