"Son üç gündə tədqiq etdiyim ən azı 5 ölkənin həyatı, ötən əsrin 90-cı illərindən bu yana yaşadıqları, müxtəlif valyuta böhranlarının səbəbləri və ondan çıxış yollarının dərindən təhlili Azərbaycanın Mərkəzi Bankının düzgün qərar qəbul etdiyini təsdiqləyir".

Bu sözləri Axar.az-a açıqlamasında millət vəkili Zahid Oruc bildirib. Onun sözlərinə görə, əhalinin manatın devalvasiyasından narazı qaldığı, hətta bir sıra hallarda açıq ittihamları fonunda 21 fevral 2015-ci ildə atılan addımın doğruluğunu bəyan etmək o qədər də asan deyil:

"Lakin dollar burjuaziyasının deyil, sadə insanların mənafeyindən yanaşdıqda və iqtisadiyyatın sərt qanunlarına baş vurduqda Mərkəzi Bankın öz hesablamalarında doğru olduğunu görmək mümkün olur. Ekspertlərin dəyərləndirməsindəki mühüm bir məqam - "guya yalnız neftdən asılı iqtisadiyyatlar alternativ maliyyə rıçaqları tapmadıqlarından belə dəyərdən salma əməliyyatlarına gedirlər" fikri qətiyyən doğru deyil. Qonşu Gürcüstan və Türkiyənin son 5 ayda valyutalarının 14 -17 faiz ucuzlaşdıqlarını göstərmək kifayətdir. Hər halda, dolların bütün dünya maliyyə vahidlərinə nisbətdə əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmləndiyi faktdır. 2015-ci ilin büdcə kəsirinin doldurulması naminə məzənnə siyasətinə əl atıldığını iddia etmək də tamam yanlışdır. Çünki dövlətin valyuta ehtiyatları sırasında manat xüsusi çəkiyə malikdir və onun dəyərdən salınmasından yaranan itkilər büdcənin cəmi 12 faizinin gəlirlərini qapatmaq üçün kurs dəyişikliyindən "əldə olunan qazanc"dan daha böyükdür.

Qonşu Rusiya iqtisadiyyatının məruz qaldığı sanksiyaların Azərbaycana təsirini də Mərkəzi Bankın son addımına təsir göstərən faktorlar sırasında birinci yerə qoymaq düzgün olmazdı. Ölkələrimiz arasında iqtisadi şaxələnmənin cəmi 2 faiz olması fonunda rus rublunun ağır vəziyyəti və soydaşlarımızın Azərbaycana göndərdiyi maliyyə vəsaitlərinin kəskin azalması manatın ucuzlaşması üçün başlıca səbəb ola bilməzdi".

Millət vəkilinin sözlərinə görə, hökuməti kəskin tənqid edənlərin hamısı manatın əvvəlki kursda saxlanmasının iqtisadi ziyanlarını açıq etiraf edir, yerli məhsul istehsalının və onun xarici ticarətdə qeyri-neft sektorunun stimullaşdırılmasına zərbə vurduğunu söyləməkdən çəkinmirlər:

"Ona görə də hər zaman milli valyutamızın tədricən ucuzlaşması siyasətinə gedilməsi təklif olunur və süni şəkildə bahalı valyuta kimi saxlanan manatın keçmiş və gələcək ziyanlarından danışırdılar. Deməli, məzənnə siyasətinin hazırkı deyil, məhz əvvəlki kursu iqtisadi əsaslandırılmış sayıla bilməzdi. İndi Mərkəzi Bankın kəskin devalvasiya yoluna əl atmasının səbəblərini tədqiq etməyə çalışaq. 16 fevraldan bu yana Elman Rüstəmovun "Faynənşl Tayms"a müsahibəsindən sonra maliyyə bazarındakı hərəkətlənmənin sonda nələrə aparıb çıxaracağını hesablamaq kifayət edir. Baş bankirin məlum açıqlamalarındakı tezis, yəni "idxal məhsullarının qiymətində dəyişiklik olacaq", "manatın dəyərdən salınmasına əl atılacaq" və "inflyasiyanın nəzarətdə saxlanmasına yönəlik siyasət yürüdüləcək" bəyanatı valyuta bazarında böyük gərginlik və ajiotaj doğurdu. Nəticədə bankın son hərraclarda dövriyyəyə çıxardığı və cəmi bir neçə qəpik bahalaşmış 120 milyon dollardan artıq ABŞ valyutası yerli banklar tərəfindən dərhal alınaraq satışa çıxarılsa da, əhali arasında dollar tələbatı artmaqda davam edirdi. Ölkəmizdə iş aparan xarici kompaniyalar, banklarla yanaşı, xalqın hətta ən aztəminatlı hissəsinin belə əlində olan vəsaitlərini dollara çevirmək istəyi durmadan artırdı. Bazarda belə psixoloji yaşantının hökm sürdüyü şəraiti iqtisadi ədəbiyyatlarda bahalaşma gözləntisi adlandırırlar. Belə şərait davam edərdisə, Mərkəzi Bank qısa bir vaxtda qalan 12 milyard manatlıq ehtiyatını da xərcləməyə məcbur olacaqdı. Onda manatı rus rublunun taleyi gözləyəcəkdi".

"Tədrici və yaxud, dəbdə olan terminlə desək, "üzən kurs" siyasəti heç bir ölkəyə xeyir gətirməyib. O, yalnız spekulyantlara və valyuta qeyri-sabitiliyndən bəhrələnlərə, daha doğrusu, valyuta müharibəsi aparanlara fayda gətirir", - deyə millət vəkli bildirib.

Z.Orucun sözlərinə görə, manatın devalvasiyası vaxt gələcək təqvimin ən əlamətdar gününə çevriləcək:

"Ona görə də vaxtilə Britaniyada, bu yaxınlarda Qazaxıstanda həyata keçirilmiş kəskin kurs dəyişikliyinə gedildi və artıq bununla da valyuta bazarında sabitliyə nail olundu. Diqqət edin, hər kəs məhz dolların kursunun aşağı düşəcəyi gözləntisi qarşısındadır. Ona görə də hətta üçdə bir nisbətdə ucuzlaşmadan sonra da manat dünyanın əsas maliyyə vahidləri ilə az qala bərabər dəyərə malikdir və onu həm vətəndaşlarımız, həm də regional çərçivədə çalışan kompaniyalar istər tədavül, isərsə də etibarlı yığım vasitəsi kimi görməkdə davam edirlər. Məhz buna görə indi hamımız tərəfindən "qara şənbə" kimi xarakterizə olunan hazırkı əsaslandırılmış devalvasiya vaxt gələcək təqvimin ən əlamətdar gününə çevriləcək. İndi hökumət gecikmədən son valyuta tənzimlənməsindən sonra əhalinin kredit, əmanətlər və daxili bazarda qiymət dəyişikliyinin yaradacağı proseslərə yönəlik perspektiv üçün anti-böhran proqramlarını işə salmalıdır. Çünki heç bir nazirlik qiymət artımının qarşısını ala bilməyəcək. Ona görə maaş və pensiyaların yeni inflyasiya indeksinə uyğunlaşdırılması üçün mənbələr tapılmalı və büdcəyə yenidən baxılmalıdır. Çünki son addımdan sonra yaşayış minimumu və aylıq istehlak səbətinin əvvəlki vəziyyətdə qalmayacağı şübhəsizdir və dövlət sosial ehtiyaclı insanları birmənalı müdafiə etməlidir".

Deputat sözügedən məsələnin Milli Məclisdə müzakirəyə çıxarılacağını qeyd edib:

"Kursun sabit saxlanması investorları gözləmə mövqeyindən çıxaracaq, bankları yeni şəraitə uyğun olaraq əhali ilə işləməyə sövq edəcək. Əks halda, əgər manatın aşağı və yuxarı kursa inzibati qərarlarla yönəltmək cəhdi "qara bazar" fenomenini işə salacaq və bu yalnız əhalinin maraqlarına zərbə vuracaq. Həmçinin hökumət banklarla görüşə açıq olmalı, hazırkı vəziyyəti geniş iqtisadi və maliyyə subyektləri ilə birgə müzakirəyə qərar verməlidir. İnflyasiyanın ikirəqəmli olmaması üçün gömrük rüsumları və bank stavkaları ilə bağlı da təxirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir. Bununla yanaşı, daha geniş təkliflərimizi Milli Məclisdə gündəmə gətirəcəyik.

Milli Bankın və hökumətin yüksək təmsilçiləri meydanı anti-iqtidar iqtisadçılarına buraxıb panika mühitinə rəvac verməkdənsə, belə qərarın düzgünlüyünü əsaslandırmaq və onun gələcək nəticələrinə qarşı siyasətini bəyan etməyə borclu olduğunu da nümayiş etdirməlidir".