XX əsrin Cənub mövzusunda yazılmış "Sovet romanları"ndan biri "Gələcək gün" romanıdır. Mirzə İbrahimov romanı üç hissədən ibarət yazmağı planlaşdırsa da, yalnız bir hissəsini tamamlamağa müvəffəq olub. Əsər 1948-ci ildə "İnqilab və mədəniyyət" jurnalında çap olunub, bir il sonra isə ayrıca kitab şəklində buraxılıb.

"Gələcək gün"ün ilk variantını Sovet ədəbi tənqidi hərarətlə qarşıladı, onu yeni yaradıcılıq nailiyyəti kimi dəyərləndirdi. Ancaq nə ehtirasla yazılan məqalələr, nə də tərif dolu məktublar Mirzə İbrahimovu təmin etmir və bir müəllif kimi romanına tənqidi yanaşır. İnanır ki, romanındakı obrazlar natamam görünür. Əsərin rus dilinə tərcüməsindən sonra K.Fedin İbrahimova göndərdiyi məktubda yazırdı:

"Sizin və oxucularınızın xeyirinə olaraq romanın Rusiyada necə qarşılanacağı bundan asılıdır: hələlik həm azərbaycanca orijinalın, həm də ruscaya tərcümənin üzərində əsaslı işləmək lazımdır".

"Gələcək gün" canlı xarakterlər, zəngin problemlər romanıdır. Burada İran və Cənubi Azərbaycanın taleyi ilə səsləşməyən hadisə, əhvalat yoxdur.

Firidun romanın əsas qəhrəmanı – mərkəzi simadır. Doğma yurdu Azərşəhrdən uzaq düşən Firiduna kənd həyatı "ilk həyat məktəbi" olur. Kənddə gördüyü haqsızlıqlara dözə bilməyən və bunları cavabsız qoymayan Firidunu Hikmət İsfahani ilk görüşdə belə qiymətləndirir: "Bolşevikdir! Gözlərini görmürsən, necə işıldayır, lap bolşevik gözü kimi, az qalır, adamın ürəyini deşsin. Mənim bu amerikalı dostum mister Harold deyir ki, bir torpağa ki bolşevik toxumu düşdü, o torpağı yandırmaqdan başqa əlac yoxdur. Vallah, kişi düz deyir".

Mirzə İbrahimov Firidunun kənddəki fəaliyyətini real və təsirli səhnələrlə verir. Oxucu onun Kürd Əhmədlə ünsiyyətinə, axtardığı keyfiyyətləri zəhmət adamlarında, gözəllik timsalı Gülnazda tapmasına inanır.

Firidunun formalaşmasında, inqilabi şüura yiyələnməsində Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin əsərləri, Maksim Qorkinin "Ana" romanı müstəsna rol oynayır. "Ana"nın azadlıq səsi onun mənəviyyatına təsir edir. Xiyabaninin "Qalx, ey xalq! Silkin üstünə qonmuş əsrlərin ətalət, cəhalət tozunu təmizlə, zülm və istibdad zəncirini qır, azadlıq və demokratiya yolunu tut" sözlərini şüuruna həkk edir, tədricən inqilabi şüura yiyələnir.

"O gün gələcək! O gün ki, bütün ölkələrin başlarını qaldırıb qəti səslə deyəcəklər: daha bəsdir! Artıq biz belə həyatı istəmirik. O zaman güclülərin həris ağalığı dağılacaq, torpaq ayaqlarının altından qaçacaqdır, onlar söykənməyə bir şey tapa bilməyəcəklər" (Maksim Qorki – "Ana")

"Gələcək gün" romanı Maksim Qorkinin "Ana" romanından olan bu parça ilə başlayır. Və buradan da yazıçının Mirzə İbrahimovun Maksim Qorkinin adı çəkilən romanından təsirləndiyi məlum olur. Hər iki əsəri qarşılaşdırdıqda görürük ki, ikisində də əsas mövzu hakim zümrəyə, ədalətsiz cəmiyyətə, irticaçı qüvvələrə qarşı fəhlə və kəndlilərin üsyanının təsviridir. Ancaq təbii ki, fərqlər də yox deyil. "Ana" romanında ictimai-siyasi hadisələrə daha çox yer verildiyi halda, "Gələcək gün" romanında ailə-məişət məsələlərinə də kifayət qədər yer ayrılıb. "Ana" romanının baş qəhrəmanı Pavel ilə "Gələcək gün romanının baş qəhrəmanı Firidunu qarşılaşdırdıqda görürük ki, Pavelin anasına davranışında, hardasa, quruluq və sərtlik olduğu halda, Firidun daha mehriban, sadə, təvazökar və humanistdir. Təbii, Mirzə İbrahimov milli kolorit əlavə etməklə əsəri millətin ruhuna daha da yaxınlaşdırmaq istəyib.

Əsərdə Firidun Maksim Qorkinin "Ana" əsərini gizli oxuyur. İlk günlər Maksim Qorki Firiduna açılmamış, lakin Yer kürəsinin harasındasa, şübhəli bir həyatla yaşayan, böyük, nəhayətsiz bir cəzirəyə çəkilən" kimi görünür. Elə zənn edir ki, Qorki dinsizdir, allahsızdır. O qədər allahsızdır ki, yeni bir din, yeni bir allah kəşf edib. Onun yaratdığı din bütpərəstliyi də, xristianlığı da, müsəlmanlığı da danır. Onun allahı amansızdır, insanların bu vaxta qədər müqəddəs nəyi varsa, rədd edir – əxlaq təsəvvürlərini uçurur, insanı harasa, qanunsuz-qaydasız və qarışıq bir aləmə aparır". Bu da Firidunda Qorkiyə marağı gücləndirir. O, yeni allah yaradıcısının kim olduğunu bilmək istəyir. "Ana"da real həyatla qarşılaşır, buradakı həyatla müasir İranın həyatını eyniləşdirir; Hikmət İsfahani və Fon Valterləri olduqları kimi görür, maddi və mənəvi nemətləri yaradanları, zəhmətin birləşdirdiyi insanları kəşf edir. Onları etiqadlarından, adət-ənənələrindən, dillərindən asılı olmayaraq qırılmaz tellərlə birləşdirəcək "mənəvi vətən" – inqilabi təşkilat yaratmaq istəyir. Məhbəs və məhrumiyyətlər üzərindən keçən belə bir yol Firidunu qorxutmur, əksinə, bu, həm Firidunun görüşlərini artırır, onu mənəvi cəhətdən zənginləşdirir, həm də romanın inqilabi pafosuna çalar qatır.

O vaxt hələ ermənilərlə dost idik, Mirzə İbrahimov da romanında Azərbaycan və erməni xalqının məqsədinin, amalının eyni olduğunu Xavərlə Simonyan süjetində oxucuya çatdırır. Xalq, məncə, elə həmin xalqdır. Fərdlər düşmən olur, xalq yox.

Mirzə İbrahimov "Gələcək gün" romanında Sovetlərə rəğbət hissini açıq-aşkar bildirir. Amma hər kəsin "içdən inandığına" hörmət etmək lazımdır. İbrahimovun da Sovetlərə inamında səmimiyyət var idi. Əsərdə Fəridənin dilindən bu rəğbət belə ifadə olunur:

"Sovetlər olmasa, bizim mübarizəmizin axırı yoxdur, azad ola bilməyəcəyik, vəssalam. Mən deyirəm, gəlin o tərəfə kağız yazaq. Nazirlərlə vuruşan Sovet əsgərlərinə yazaq ki, bərk durun, bizim ürəyimiz sizinlədir. Çünki siz bizim gələcəyimiz üçün vuruşursunuz".

Özünə quyu qazan bu xalq anlamırdı ki, "müttəfiqlər"ə qarşı nicat yolu kimi Sovetin "Qırmızı Ordu"sunun yolunu gözləməsi bir boyunduruqdan çıxıb digərinin altına düşmək idi. Bu gedişlə də azadlığın nə olduğunu heç vaxt anlamayacaq.