"Güzgüdəkilər" layihəsinin bugünkü qonağı yazar deyil. İllərdir siyasətlə məşğul olan Ərəstun Orucludur. Adətən siyasilərin duyğulu adam olmadığını deyirlər. Baxaq özü-özüylə söhbətində Ərəstun bəy bunu nə qədər təsdiqləyib.

- 50 yaşın var.

- 51-ə doğru gedirəm.

- Razısanmı yaşanmış illərdən? Yenidən başlasan, nələri dəyişərdin?

- İnsan hər zaman keçmişə indinin çərçivəsindən baxır və düşünür ki, həmin illəri təkrar yaşasaydı, nəyisə başqa cür edərdi. Mən buna fərqli yanaşıram, çünki yaşananlar o dövrün imkanları çərçivəsində olub. Demək, başqa imkanlar olsaydı, hər şey başqa cür olarmış və indi də yenə xatırlayıb fərqli planlar qurardıq. Odur ki, keçmişə bugünün imkanları prizmasından baxmağı utopik yanaşma hesab edirəm. Bir də ki, nə olubsa, artıq olub və buna tarix kimi baxmaq lazımdır.

- Tarixə tez-tez müraciət edirsən?

- Demək olar ki, heç zaman. Bilirsən, keçmişi sevmirəm axı, gələcək mənə daha cəlbedici görünür.

Arxaya baxa-baxa irəli getmək daha çətin görünür

- Bəs deyirlər, keçmişə baxmadan gələcəyə getmək olmur...

- Bəlkə də kimin üçünsə belədir, amma mənə arxaya baxa-baxa irəli getmək daha riskli və çətin görünür.

- Həyatda uğurların çox olubmu?

- İnsan üçün zəruri olanların əksəriyyətinə nail olmuşam.

Ən bədbəxt insan yumor hissini itirmiş insandır

- Yəni xoşbəxtsən indi?

- Xoşbəxt ailə, sevən və sevdiyim həyat yoldaşı, uğurlu övladlarım, sevimli məşğuliyyətim...

- Demək xoşbəxt olmaq olurmuş?

- Əlbəttə. Ancaq axı bilirsən, xoşbəxtlik nisbi anlayışdır və insanın qazandıqlarından çox, əldə etmək istədiklərindən asılıdır.

- Yəni?

- Yəni əgər insan qarşısına Marsa uçmağı, sonra geriyə dönüb Antarktidada villaya sahib olmağı və Mona Liza ilə evlənib həmin villada xoşbəxt yaşamağı məqsəd qoyubsa, deməli o, heç zaman xoşbəxt ola bilməyəcək.

- Yumor hissin pis deyil.

- Mənə görə, ən bədbəxt insan yumor hissini itirmiş insandır.

Sonrası isə artıq heç həkimlik də olmur

- Bəs sevən-sevilən?

- Sevilən olmaq insanın əldə edə biləcəyi ən yüksək zirvədir və bu zirvənin fəthi üçün bütün imkanlar da onun öz əlindədir. Sevilən olmaq üçün sevməyi bacarmaq, ürəyini nifrətdən uzaq tutmaq lazımdır. Bəziləri düşünürlər ki, ürək dördkameralı olduğundan onlardan birini də dəmiryolu vağzalındakına uyğun olaraq nifrətsaxlama kamerası kimi istifadə eləmək olar. Qısa müddətə bu bəlkə də mümkündür, amma zaman keçdikcə yolxucu nifrət virusları qalan kameralara da yayılıb epidemiya yaradır. Bundan sonrası isə artıq heç həkimlik də olmur.

- Ürəkdən danışırsan, ürək həkimisən?

- Xeyr, ölümlə həyat arasındakı qapıda dururdum. Anestezioloq-reanimatoloq idim.

Bəziləri buna təsadüf deyir

- Bu qapını tez-tez açmalı olurdun?

- Xoşbəxtlikdən onillik həkimlik fəaliyyətim dövründə bir dəfə də olsun bununla üzləşmədim. Yəqin bəxtim gətirdi.

- Bəxtə inanırsan demək...

- Əlbəttə... Şansı gətirmək anlayışı var. Hər şey özümüzdən asılı olsaydı, o zaman həyatda uduzan insanlar olmazdı heç zaman. Bəziləri buna təsadüf deyirlər, amma bu təsadüflər çox olanda və tez-tez necə deyərlər, onluğa düşəndə məcbur olursan başqa cür düşünəsən.

Biz ana-övladdan çox bacı-qardaş kimi idik

- Məsələn?

- Bilirsən axı, anam həyatımda ən sevdiyim insan idi. Biz ana-övladdan çox bacı-qardaş kimi idik. İndi də bircə dəfə də olsa onun barmaqlarını saçlarımda hiss eləmək üçün ürəyim göynəyir... O mənim həkim olmağımı məndən də çox arzulayırdı, amma belə alındı ki, 1980-81 illərdə tibb institutuna daxil ola bilmədim. Yadındamı, məni əsgərliyə yola salanda dəmiryolu vağzalınadək sakit qalan anam birdən hönkürüb ağladı. Bilirdim niyə ağladığını, çünki anamın fikirlərini oxumağı öyrənmişdim. Düşünürdü ki, artıq mənim həkim olmaq planlarımın reallaşmaq imkanı qat-qat azalacaq. Bu sözlərin dilimə hardan gəldiyini bu günədək anlaya bilmirəm, amma birdən necə oldusa anamı sakitləşdirmək üçün dedim: "Darıxma, söz verirəm ki, ondan da yaxşı instituta girəcəyəm", hərçənd ki, o zaman bundan yaxşısını təsəvvür də eləmirdim. İki il keçdi və anamın yanına SSRİ-nin ən aparıcı tibb institutunun tələbəsi kimi qayıtdım.

- Hansı institut idi bu?

- Akademik Pavlov adına 1-ci Leninqrad Tibb İnstitutu və bu mənimçün təkcə tibbi təhsil ocağı deyil, həm də böyük bir həyat məktəbi oldu.

25 ildir ki, Veresayevi oxumaq istəyirəm

- Açıqlamalarındakı Rusiyaya neqativ münasibət də həmin dövrdən qaynaqlanır?

- Dəqiqləşdirək də, Rusiyaya yox, bu dövlətin siyasətinə. Mənimçün Rusiya Lenin, Brejnev və ya Putin deyil. Rusiya mənimçün Tolstoy, Çernışevski, Bunindir.

- Bunin?

- Yadında deyilmi, tələbəlik illərimdə məhz İvan Buninin hekayələrini acgözlüklə oxuyurdum. Bilmirəm, hərdən elə gəlir ki, bəlkə də məhz həmin hekayələr mənə insana, həyata sevgini aşıladı.

O mənə əyilməməyı öyrətdi

- Elə yaxşı kitabxana da topladın...

- Hə, tələbəlik illərimdə min nüsxədən çox kitab topladım, əksəriyyətini oxudum və indi də oxumaqda davam edirəm. Amma bəzən kitablarla bağlı ironik hadisələr də olub. Məsələn, 25 ildir ki, Veresayevi oxumaq istəyirəm, amma hələ başlaya bilməmişəm. Ümid edirəm, nə zamansa buna imkan olacaq.

- Atandan niyə danışmırsan?

- Atam mənim üçün həm ata, həm müəllim, həm də örnək olub. O öz nümunəsilə məni sınmamağa, ən əsası isə, əyilməməyə öyrətdi. Üsulları sərt, bəzən isə hətta tiran üsulları olsa da, indi anlayıram ki, bunların da mənə xeyri çox olub. Bilirsən axı, atamla oxşar cəhətlərim çoxdur, amma fərqlər də var.

Siyasətə gəlişim zərurətdən doğan qərar idi

- Siyasət nəyinə lazım idi axı?

- Həyatımda heç zaman emosional və spontan qərarlarım olmayıb. O cümlədən də siyasətə gəlişim zərurətdən doğan qərar idi. Bunu bilirsən...

- Yaxşı bəs siyasətdə uğur qazanmağın əsas yolunu nədə görürsən?

- Səmimiyyətdə... Ümumiyyətlə, mənim təsəvvürümdə səmimiyyət ən güclü silahdır. Səmimiyyət isə etiraflardan keçir. Bəzən insanlar düşünürlər ki, hansısa səhvlərini etiraf eləsələr, mütləq hücumlara məruz qalacaqlar. Əslində, isə hər şey əksinədir.

Bu qədər sadə

- Necə?

- Səhvini etiraf edən insan özünü təhlükəsizləşdirmiş, ittihamlardan, hücumlardan sığortalamış olur. Bir növ sizə qarşı irəli sürülə biləcək ittihamları önləyərək özünüz etiraf edirsiniz və bununla da potensial ittihamçılarınızı tərksilah etmiş olursunuz. Bu qədər sadə.

Hər iki tərəf çox güclü görünəndə...

- Qəzetlərdə daha çox dünyada baş verənlər barədə danışırsan?

- Nəyi soruşurlarsa, ondan da danışıram və sənə deyim ki, bu gün dünyada baş verənlər olduqca maraqlıdır. 2008-ci ilin maliyyə böhranından çıxmağa çalışan dünya bu gün çox təhlükəli, amma həm də çox maraqlı tarixi dönəmini yaşayır. Ümid edirəm ki, bu dönəm böyük müharibələrsiz, kataklizmlərsiz keçəcək və belə alınarsa, 5-10 ildən sonra biz keyfiyyətcə tamamilə fərqli, daha yüksək texnoloji inkişafa nail olmuş və daha da bütövləşmiş bir dünyada yaşayacağıq. İki il əvvəl az qala hər kəs yaxın qonşuluğumuzda, yəni İranda müharibə gözləyirdi, amma bu gün çətin ki, buna inananlar tapılsın. Cəmi iki il və hər şey nə qədər dəyişdi. Və ya götürək bugünkü Qərb-Rusiya qarşıdurmasını. Hamı deyir ki, ABŞ və Avropa Rusiya qarşısında çox zəif görünürlər, amma bəzən insanlar qəbul etmək istəmirlər ki, əvvəla, siyasətdə görüntü ilə reallıq heç də hər zaman üst-üstə düşmür və ikincisi, hər iki tərəf çox güclü görünəndə fəlakətlər baş verir. İkinci Dünya Müharibəsinin xeyli çeşidli səbəbləri var, amma fikrimcə, bu səbəblərdən biri də bir tərəfdən Hitler, Stalin, Mussolini və Franko kimi diktatorların, digər tərəfdən isə Çörçill və Ruzvelt kimi güclü liderlərin olması idi. Nəticədə həmin o güclər toqquşdu və bəşəriyyət baş vermiş fəlakətin acılarını bu günədək yaşamaqdadır. Bu baxımdan fikrimcə, həmin o liderlərsiz bugünkü dünyada optimist olmaq üçün daha çox əsas var.

Azərbaycan insanı hər şəraitdə "baş çıxara" bilir

- Sən də buna inanırsan?

- Çalışıram inanım, çünki dediyim kimi, bu, zəruri amillərdən biridir və başqa heç də az əhəmiyyət kəsb etməyən xeyli başqa amillər də var ki, hələlik onların təsirlərinin necə olacağını söyləmək son dərəcə çətindir.

- Bəs Azərbaycan nə olacaq ey, həmin 5-10 ildən sonra buraları necə görürsən?

- Həmin o dünyanın bir parçası olaraq. Sivil dünyanın, əlbəttə. Bizim xalqın çox böyük quruculuq potensialı var və bugünkü dünyada yer tutmaq üçün bu son dərəcə vacib keyfiyyətdir. Azərbaycan insanı hər yerdə, hər bir şəraitdə "baş çıxara" bilir və onun heç bir dəstəyə, köməyə ehtiyac yoxdur. Əsas odur ki, ona maneələr yaradılmasın. Bu haqda Azərbaycanı çox yaxşı tanıyan bir alman ekspertin bu barədə dediklərini bir an da unuda bilmirəm, çünki həmin fikrin böyük bir həqiqət olduğunun hər gün dönə-dönə şahidi oluram.

- Mən xatırlamıram nə dediyini...

- Deyib ki, Azərbaycan ən yaxşı inkişafa o zaman nail olardı ki, burada ümumiyyətlə, heç bir hakimiyyət olmayaydı...