"Cəbhə xətti"
layihəsində:
"Cəbhə xətti" layihəsinin budəfəki qonağı Sevda xanım
Səfərovadır. 1964-cü ildə Biləsuvar rayonunun Bəydilli kəndində
anadan olub. Ailəlidir, üç uşaq anasıdır. Birinci Qarabag savaşı
döyüşçüsüdür; 1991-ci ildən 2005-ci ilə qədər Azərbaycan silahlı
qüvvələrində xidmət edib. Hal-hazırda işsizdir.
- Sevda xanım, etiraf edin ki, Azərbaycanda qadınların
savaşa getməsi sıradan bir şey deyil. Sizi cəbhəyə nə
çəkdi?
- Uşaqlarım körpə idilər. Həyat yoldaşımla bir az problemlərim
oldu. Çox ağır günlər keçirirdim. Anam rəhmətə getmişdi, tək
qalmışdım. Uşaqları böyütmək çətin idi. Bir yerdə işləməklə
uşaqlarımı saxlaya bilmirdim. İkinci iş yeri tapıb işlədim.
Uşaqlarımı bağçaya qoymuşdum. Bir tikinti şirkəti vardı, işlə bağlı
ora da müraciət etdim. O şirkətdə həftədə bir gün işləyirdim. Həm
də Yasamalda təcili yardımda işləyirdim. 25 yaşım vardı. Artıq
Qarabagda döyüş başlamışdı. Beləcə, cəbhəyə yola düşdüm.
- Döyüş yolu necə başladı?
- İlk günlər ön cəbhəyə buraxmadılar. Arxa cəbhədə ölüləri,
yaralıları hospitallara daşıyırdıq. Şuşanın Kosalılar kəndində
oldum. Oradan da şəhid düşənləri və yaralıları Bakıya gətirirdik.
Sonralar Kəlbəcər, Laçın, Agdərə, Çaylı əməliyyatlarında iştirak
etdim. Şamaxı batalyonu ilə birlikdə mənim də döyüşçüsü olduğum
batalyon Ağdərəni azad etdi. Xankəndinə çatmağa lap az qalırdı. Nə
baş verdisə bizimkilər ağır texnikanı geri çəkdi. Sonra oradan da
bizi göndərdilər Agdama. Elbrus Orucov komandirimiz idi. Onun
qardaşı Elxan Orucov bütün könüllü batalyonlara rəhbərlik
edirdi.
- Unutmadığınız gün?..
- Postlarımız Qızılqayada yerləşirdi. Qarakənd istiqamətində
döyüşə girdik. Fərrux adlı döyüşçümüz yaralandı. Mühasirəyə düşdük.
Yaralı Fərrux bizə dedi ki, yaralıyam. Mən sona qədər döyüşəcəm,
siz gedin. Mühasirəni yardıq. Fərrux bizi xilas elədi, amma özü
qəhrəmancasına şəhid oldu. Onun anasını 19 ildən sonra Bakıda
tapdım. Daha sonra biz Aranzəmin döyüşünə girdik, on doqquz nəfər
əsgərimiz bu döyüşdə şəhid oldu. Ermənilərin tanklarlarına,
BTR-lərinə qarşı avtomatla döyüşürdük. Həmin döyüşdə şəhid
olanların əksəriyyəti Şəki rayonundan olan gənclər idi.
Əsirlərlə davranma
- Sevda xanım, heç əsir götürdüyünüz olubmu və siz
onlarla necə davranırdız?
- Bəli, döyüşlərdə əsir götürürdük. Ağdərə döyüşündə erməni
qadınları əsir düşmüşdü bizə. Kişilərimiz o əsir qadınlara heç nə
etmədi. Ermənilər isə bizim əsirlərin başlarını, qulağını kəsirdi.
Qadınlarımıza işgəncə verirdilər, zorlayırdılar. Bizim tərəfimizdən
belə vəhşilik olmurdu.
- Xatırladığınız ən dəhşətli səhnə...
- Başı kəsilmiş bir əsgərimizi Agdam məscidinə yumağa gətirdik.
Mübariz adlı döyüşçümüz onun cibindən sənədlərini götürəndə ürəyi
getdi. Sonra məlum oldu ki, başı kəsilən bu əsgər Mübarizin yeznəsi
imiş. Mübariz Ağdamın Əliağalılar kəndindən idi.
Oğluma mənim adımı qoysunlar
- Sevda xanım, əsgərlərimiz son nəfəsdə nə
deyirdi?
- Agdamın Bağbanlar kəndindəydik. Döyüşçümüzün biri yaralandı.
Məndən su istədi. Ona su gətirəndə gördüm ki, şəhid olub. Necə
qışqırdımsa, öz səsim hələ də qulağımdadır. Güllücədə əsgərimiz
yaralandı. Döyüş yerindən uzaqlaşdırmaq istədim. Dedi, qoy məni
yerə, ölürəm. Qubanın Alpan kəndindən idi. "Son sözümü deyim, anama
çatdırın", - dedi. Dedi ki, beş aydır evlənmişəm. Ola bilsin,
yoldaşım hamilədir, oğlum olsa, ona mənim adımı qoysunlar, qızım
olsa, anam öz adını qoysun.
Cəbhə yoldaşları
- O vaxt sizinlə bərabər döyüşənlərdən bu gün yüksək
vəzifədə işləyənlər var?
- Əlbəttə var: Nəcməddin Sadıqov, Qorxmaz Qarayev, Elxan və
Elbrus Orucov qardaşları. Onlar mənimlə eyni bölgədə, eyni vaxtda
döyüşüblər.
- Keçmiş döyüşçü kimi dövlətimizin verdiyi hansı
imtiyazlardan yararlanırsız?
- 150 manat Prezident təqaüdü alıram. Öz təqaüdümsə 515
manatdır. Amma dolana bilmirəm, nəvəm bir həftədir məktəbə getmir.
Altı dəfə banklardan kredit götürüb əməliyyat olmuşam. İndi
hökumətdən aldığım pulu da kreditə ödəyirəm. Məsələn, mən bir tibb
bacısı olaraq üç aylıq kursa göndərilmədim, amma mənimlə bərabər
olub həkim işləyənlər bu gün villalar tikdirir, özlərinə var-dövlət
yığırlar. 1991-ci ildən 2005-ci ilə qədər vətənimə xidmət etmişəm.
İndi yada düşmürəm, unudulmuşam sanki.
- Döyüşdən necə qayıtdınız?
- Hiss edirdim ki, daha gücüm çatmır. Dəfələrlə müraciət etdim
ki, artıq yorulmuşam, xəstəyəm, bütün qadınları ordudan tərxis
etmisiz, məni də tərxis edin. 2005-ci ildə yenə müraciət etdim.
Tərxis etmirdilər. Ən sonda məni Çuxanlıya göndərdilər. Orada aşpaz
ştatında idim. Komandirə dedim ki, məni tərxis edin, daha işləyə
bilmirəm. Dedi, sənin getməni istəmirəm. Lakin bu qədər
istəyirsənsə, get. Məni ağır xəstəliklə hospitala yerləşdirdilər.
Və oradan tərxis olunub xidmətə yarasız kimi evimə göndərildim.