"Türmə əhvalatları" layihəsində

10 saylı CÇM-in Tibb məntəqəsinin həyətində əsasən burada "kirəkeş" qalan dustaqlar olardı. Müəyyən xəstəliklə bağlı həkimlərə müraciət edən dustaqlardan savayı üç nəfər dustağı da daima burada görmək olardı. Onlardan bəhs etmək istəyirəm.

"Şustryak" Rasim

Bu dustaqlardan biri Bakı kəndlərinin birindən olan Rasim adlı 30-35 yaşlı kök adam idi. Mən onu, karate üzrə dəfələrlə dünya və Avropa çempionu Canpolad Budaqovun, salyanlı Müşfiqin və cəlilabadlı güləş üzrə Avropa ikincisi olan Əzizin yeməklərini bişirən, otaqlarının səliqə-sahmanına baxan görmüşdüm. Rasim "şustryak" (şustryak - əl-ayaqda işləyən, zirək qulluqçu. Həm də sədaqətli. - F.B) idi. Hər 3 nüfuzlu dustaq Rasimə pis baxmaz, amma üz də verməzdi. Onun yeməyini, siqaretini, geyim-kecimini təmin edərdilər. Elə Rasim də yerini bilən adam idi. İlk günlər mənim və dostum-"xlebnikim" Aqilin də yeməyini hazırlayan, otağımızın səliqə-sahmanına baxan o oldu. Daha doğrusu, Əziz Rasimə tapşırmışdı ki, mənim yerlimə korluq vermə, onun nə çətinliyi olsa əl uzat, borclu qalmaz. Canpolad və Müşfiq də Əzizin sözünün üstündən söz demədilər. Rasimə kasıb və sözəbaxan olduğuna görə yazıqları gəlirdi. İstəyirdilər ki, öz dolanışığını təmin etsin. Rasim həm də "çöldə" olanda aşpaz imiş. Beləliklə, Rasim hər ay bizdən 6 "şirvan" (adama 12 AZN) almaqla yeməyimizi hazırlamağa razılaşdı. 12 manatdan əlavə, hər gün ona bir qutu süzgəci qırmızı olan "Yava" siqareti, ayda iki cüt corab, iki aydan bir təzə alt dəyişəyi verəcəkdik. Həm də günaşırı yeməyini. O, həm də Əzizgilin qonaqpərvərliyindən yararlanırdı. Əzizgil azadlığa çıxdıqdan sonra isə Rasim bizim və laçınlı Ramizlə, naxçıvanlı Mehmanın yeməyini hazırladı. O, işinin ustası idi.

Xosrov dayının fəhmi

Lakin nədənsə məşhur Hacı Məmmədovun yeznəsi, hamımızın xətrini əziz tutduğumuz Xosrov dayı həmişə Rasimlə bağlı bizə iradını bildirərdi:

- Yeməyinizi özünüz hazırlayın, otağınızı özünüz təmizləyin, o adamdan gözüm su içmir. Fəhmim məni aldatmaz.

Onun sözünü qəribçiliyə salırdıq. Amma bir müddət keçdikdən sonra biz Rasimdən imtina etdik.

Bir dəfə Rasim bizə qonşu palatada olan dustaqların da ona yemək bişirmək üçün müraciət etdiyini dedi. Bizdən də xahiş etdi ki, razılıq verək. Çünki o adamlar ayda ona 30 manat pul verəcəkdi. Elə biz də Əzizgildən sonra 3 nəfərə ona 10 manat verirdik. Rasim deyirdi ki, hər ay xəstə anasına 60 manat pul göndərir. Ona verilən siqaretlərə də qənaət edib satırdı. Bu keyfiyyətlərini nəzərə alıb, ona icazə verdik.

Onların yeməyinin içinə tüpürürdüm

Lakin sonradan bizə məlum oldu ki, Rasim heç də yaxşı adam deyil. Bizimlə sonradan ruzi ortağı olan tərtərli Xosrov dedi ki, Rasim qonşu otaqda qalan dustaqların yemək qazanının içinə tüpürdüyünü gözləri ilə görüb. Rasimi çağırdıq. Əvvəlcə boynuna almasa da, Xosrovun hadisəni dəqiqliyi ilə söyləməsi onun etiraf etməsinə səbəb oldu. Aqilə üzünü tutub:

- Aqil, bilirsən ki, sənin xətrini çox istəyirəm. Elə şairin də. Bilin ki, sizə qarşı bu əməli heç vaxt etmərəm. Amma onlar məni təhqir etmişdi. Bir dəfə onların yeməyini hazırlayıb süfrələrini açdıqdan sonra mənə dedilər ki, maşallah, sənin yaxşı dalın var. Onsuz da arvad işləri görürsən, arada elə arvadımız da ol. Düzdü, bunu zarafata salıb dedilər, lakin bu rəftar mənim xətrimə dəymişdi. Ona görə də o vaxtdan bəri onların yeməyinin içinə tüpürürdüm.

Rasimlə vidalaşmalı olduq. Məsləhət bildik ki, Tibb məntəqəsinin həyətində görünməsin. O zamandan yeməyimizi Xosrov özü hazırladı. Biz də ona kömək edirdik. Hacı Məmmədovun bacısının əri olan Xosrov dayı isə adaşının yemək hazırladığını gördükdə:

- Bax, bu ayrı məsələ, - dedi.

Bağban

Qubanın Amsarpalasa kəndindən olan bəstəboy, dolu bədənli Mahir adlı dustaq Cəza Çəkmə Müəssisəsinin bağbanı idi. Fiziki iş görməkdən bədəni bütünlüklə əzələ idi. Danışdıqca sözləri ağzından gəvələyib tökən bu adam özünün görünüşü ilə insanlarda ikrah hissi oyadırdı. Bu adamda sanki nə isə çatışmırdı. Ona aid olmayan söhbətə girişirdi. Danışıqları ilə daimi özünü pis vəziyyətə qoyurdu. Bir dəfə laçınlı Ramiz onu yaxşıca döydü. Lakin sonradan onun şikayət edəcəyini fikirləşib, qolundan tutub, bizim otağa gətirdi, ürəyi yanırmış kimi dedi:

- Siz Allahınız, düz deyin. Kişi deyilsiz əgər yalan danışsanız. Mən bu əclaf özü olmayanda həmişə ondan danışmıram?

Biz onun dediyini təsdiq etdik. Ramiz həqiqətən də Mahirdən çox danışardı. Amma onu lağa qoyub, olanın da üstünə beşini əlavə edərdi, insanlarda şux əhval-ruhiyə yaradardı. Elə işi də yox idi, bir balaca özünü zəif aparana "vedrə bağlayardı".

Qurumsağı saldım şillə-təpiyin altına

Bu dəfə isə tamam başqa cür danışırdı:

- Həmişə demişəm ki, bu adama mənim ürəyim yanır. Yaxşı adamdır. Haqqını müdafiə etdiyinə görə vəzifəlilər onu tutdurub. İnanın, bu adam bir il də azadlıqda artıq qalsaymış, Qubada əliəyrilərin kökünü kəsərmiş. Buna görə çox istəyirəm də bu oğraşı. Bu insandan ölkəmizdə çox olsa, Vətən heç basılar? İndi mənim Laçınım düşmən tapdağında qalardı? Yox, vallah. Biz hər yerdə qalib gələrdik. Amma nə edim ki, bu özü öz qədrini bilmir. Bayaq da necə oldusa əsəbiləşdim. Qardaşım qədər xətrini istədiyim bu qurumsağı saldım şillə-təpiyin altına. Vurdum o ki var. Başqası olsa, heç əl qaldırmaram. Çünki "sukalıq" edib, satardı. Bu isə o qədər haqsızlıqlarla mübarizə aparıb ki, indi haqlı olaraq mənim ona ərkyana bir-iki təpik vurmağımı heç kəsə deməz. Onun əmdiyi süd imkan verməz. Millət ona görə bu gündədir də... Bizi doğub əski üstünə qoyanda qulağımıza deməyiblər ki, böyü, əliəyri ol, "haqqı de, haqqı danış", - deyib qarnıdağılmış analarımız. Mən deməsəm də, siz bilirsiz ki, bağbandan soruşan olsa sənə nə olub, deyəcək, ağacdan yıxılmışam. Bu, başqası deyil, özümünküdür. Yanıram da. Əsl Vətən övladıdır.

Ramiz danışdıqca Mahirin sifətinə bir arxayınçılıq, özündənrazılıq ifadəsi yayılırdı. Özünə olan inamı yüksəlirdi. Onu bir qədər də zərərsizləşdirmək, şikayət etməkdən daşındırmaq üçün Ramiz bizim Rasimin həbs olunması hekayətini dəfələrlə eşitməyimizə baxmayaraq, yenidən danışmışdı. Bu dəfə qatqısız, boyasız, necə varsa elə. Mahir necə oldu bələdiyyə sədri ilə sözləşdi? Mübahisələri hara qədər qalxdı? Mahir İcra Hakimiyyəti başçısına və polis rəisinə necə və nəyə görə xəbərdarlıq edibmiş?..

Sürüş burdan, əclaf, it iyi verirsən

Biz də Ramizə qoşulub Rasimi bu qorxmaz hərəkətinə görə xeyli təriflədik. Ramiz bir az da uzağa getdi:

- Fikrim var, baş həkimlə danışım, bunu "sançast"da yerləşdirəm. Qumarbazların, toyuq oğrularının, narkomanların yanında bunun nə ölümü? Həmin axşam Mahiri öz otağında yerdən döşək atıb yatızdırdı. Beləliklə, Mahirin üz-gözünün göyü çəkilənə qədər onu baraka getməyə qoymadı. Sağalan kimi isə iti qovan kimi yanından qovdu:

- Sürüş burdan, əclaf, it iyi verirsən, bir də gözümə görünmə.

Narkobaronun acığı

Göyçaylı Mehman vardı. İş adamı idi. Vergidən yayındığına görə 213-cü maddə ilə həbs olunmuşdu. Bir müddət keçdikdən sonra onun narkotikə qurşanması haqda söz-söhbət gəzdi. Deyilənlərə inansaq, son vaxtlar narkobaronluq edirmiş. İçəri mal gətirdib "barıqa"lara satdırırmış. Ona ərki çatanlar dəfələrlə demişdilər ki, "ehtiyatlı ol, yanacaqsan. Kimə ki malı satdırırsan, elə onlar da səni baqaja qoyacaq".

Mehman doğurdan da yanmışdı. Tut ağacının kölgəsində qanı qara oturub siqaret çəkirdi. Mahir isə ağacların gövdəsini əhəngləyirdi. Mehman hirsini yazıq bağbana tökdü:

- Çəkil gözünün önündən. Donuz iyi verirsən.

Mahir ona fikir belə vermədi. İşini görməkdə davam etdi. Mehman bir də ona çımxıranda Mahir:

- Nə olub e, səni satanlara gücün çatmır, mənə ilişirsən, - dedi.

Mahirin sınıq çənəsi

Mehman ayağa qalxıb Mahiri çənəsinə bir-iki zərbə vurdu. İmkan vermədik ki, yenə vursun. Mahir ağlaya-ağlaya, söyüş söyə-söyə həkimin yanına getdi. Artıq gec idi. Mehman çətin vəziyyətdə olduğunu indi anladı. Baş həkimin Mehmandan xoşu gəlmirdi. Ona görə də Mahiri Ədliyyə onu dustaqlar üçün nəzərdə tutulan mərkəzi xəstəxanaya göndərdi. Mahir iki gündən sonra gəldi və düz 5 ay çənəsi sarıqlı gəzdi. Mehman Mahirin şikayət ərizəsini sənədləşdirməmək üçün rəhbərliklə dil tapsa da, zərərçəkənin özü ilə dil tapa bilmirdi. Mahir ondan sağalana qədər hər ay yüz manat pul tələb edirdi. Mehman razılaşmışdı. Eyni zamanda yemək-içməyini və digər zəruri bildiyi əşyalar da Mehmanın öhdəsinə düşürdü. Axırda Mehman Mahirə yuxu dərmanı içirdib çənəsinin sarğısını açmışdı. Məlum olmuşdu onun çənəsi çoxdan sağalıbmış. Sadəcə, həkimlə dilbir olub hər gün sarğını dəyişdirirmiş. Həkim də Mehmanı "sınıq var, əməliyyat olunmalıdır", - deyərək sağmal inək kimi sağırdı.

Bu yaxınlarda qubalı dustaq yoldaşımız Abgüldən Mahiri xəbər aldım.

- Onu yenə də tutublar. Çıxandan sonra bələdiyyə sədri ilə dalaşıb, ondan təzminat tələb edib, bu dəfə onu quldurluğa cəhd və bədənə ağır xəsarət yetirməkdə günahkar bilib həbs ediblər, - dedi Abgül.

Mingəçevirli Müşfiq

Müşfiq arıq oğlan idi. Şalvar az qala əynindən sürüşüb düşərdi. Əlinin biri elə hey şalvarının büzməsində olardı. 234-cü maddə ilə - narkotik maddələrin istifadəsi və yayımına görə həbs olunmuşdu. Tibb məntəqəsinin hamamına və s. ehtiyatına baxırdı... Baş həkim Bəhram ona çox güvənirdi. Müşfiq zarafatcıl idi. Maraqlı söhbətləri ilə dost tapırdı. Bəlkə də azsaylı "mostavik"lərdən idi ki, oğru qanunlarından bəhs edərdi. Bunu da demək yerinə düşər ki, Müşfiq bacardıqca hər kəsin işinə yarayardı. Pul qazanmağı da vardı. Tibb məntəqəsinin hamamında imkanlı dustaqların çimməsinə şərait yaradırdı. Qiymət isə münasib idi – indiki pulla 20 qəpik. O, bəzən yarıciddi:

- İmkan versələr, burda qalardım, - deyirdi. Günə heç olmasa 20 manatım var.

Sözsüz bu pulun çoxu baş həkimə çatırdı. Buna baxmayaraq, o da dolanışığını qurmuşdu.

Müşfiq azadlığa çıxdıqdan sonra ömürlük həbs cəzası aldı. Mən bunu televiziyaların birinin kriminal verilişindən bildim.

Səhv etmirəmsə, azadlığa çıxdıqdan sonra Qəbələ rayonunda santexnik kimi iş tapır. İmkanlı və yaşlı bir xanımın evini təmir edir. Özünün yetim olduğunu, şərlənərək həbs olunduğunu və bir daha doğulduğu şəhərə getməyəcəyini deyir. Qadın ona inanır. Övladı kimi ona sığınacaq verir. Beləliklə, Müşfiq qadının etimadını doğruldur. Ona evin sirləri verilir.

Müşfiqin içindəki hərislik isə hələ ölməyibmiş. Bir dəfə dostlarına yaşadığı evi aparmağı tapşırır. Ancaq yaxşılıqdan başqa heç nə görmədiyi qadına toxunmamağı tapşırır. Qadına bir-neçə günlüyə Mingəçevirə gedəcəyini deyib, qayıdacağını söyləyir. Elə həmin gün qadının şəhərdə yaşayan gəlini və nəvələri qonaq gəlir. Çağırılmamış qonaqların axşam evə daxil olduqları zamanı məlun olur ki, planda dəyişiklik etmək gərəkdir. Gəlin və nəvələr öldürürlür. Çünki onlar Müşfiqi tanıyırmışlar. Müşfiq yuxarı mərtəbədə yatan qadını öldürməyə qoymur. Onun gözlərini və qollarını bağlayırlar. Müşfiq yavaş səslə evdəki qiymətli əşyaların saxlanc yerini dedikdə qadın səsi tanıyır. Hadisə ilə bağlı polisə ifadə verən qadın:

- Mən uzun müddət musiqi müəllimi işləmişəm. Səsləri fərqləndirib seçməyi yaxşı bacarıram. Birinin səsini qulağım aldı.

Dəhşətli cinayətin üstü belə açıldı. Müşfiq ömürlük getdi.