Bu dəfə tanınmış göz həkimi, professor, Tibb Universitetinin oftalmologiya fakültəsinin kafedra müdiri, şair Paşa Qəlbinurla görüşdük, onun "xatirə dəftəri"ni vərəqlədik. İşlədiyi klinikaya xəbərsiz getdim. Həkimi iş başında tutmaq, onu müşahidə etmək istədim.

Klinikanın ikinci qatına qalxıram və professorun dəhlizdə xəstələrlə söhbət etdiyini, onlara ümid aşıladığının şahidi oluram. Professor müalicə otağına keçir, ardınca daxil oluram. Məqsədimi deyirəm. Bir az gözləməli oluram və nəhayət söhbətimiz baş tutur.

- Bayaq soruşdun, "necəsən?" Mən həmişə deyirəm: hamı necə, biz də elə. Yaşayırıq, işləyirik, çalışırıq ki, kiminsə işinə yaraya bilək.

- Professor, sizinlə, çalışıb ötən günlərinizə dönmək, yaddaşınızın "xatirə dəftərini" vərəqləmək istəyirik. Mən Paşa müəllimi bir yazar, dost və həkim kimi çox yaxşı tanıyıram. Amma Paşa müəllimin tanımadığımız tərəfləri də var axı... Birdən-birə bu yerə gəlmədiniz. İstəyirəm sizin lap ötən vaxtlarınıza qayıdaq.

Uşaqlığım heç də fərqli olmayıb

- Danışsam, xatirə bir ömür qədərdi. Uşaqlığım heç də fərqli olmayıb. Bütün uşaqlar kimi mən də oynamışam, dalaşmışam və sair. Amma məktəb vaxtlarında, təvazökarlıq olmasın, sinif yoldaşlarımdan fərqli olaraq mən müəllimlərimin dərslərinə daha diqqətlə qulaq asırdım. Mən o vaxtdan indiyə qədər də müəllimlərimin, valideynlərimin, dostlarımın qədrini eyni bilmişəm və onları sevmişəm.

Səhlənkar müəllimlərim də olub

- Siz də müəllimsiniz, tələbələriniz var. Öz müəllimliyinizlə o müəllimlərin arasında bir fərq görürsünüz?

- Müəllimlərim də fərqli olub. Yaxşı dərs keçən, tələbkar və bir az səhlənkar olanlar. Mən o yaxşı adlandırdığım müəllimlərimlə öz aramda fərq görmürəm. Çünki mən onlardan öyrəndiklərimi davam etdirirəm.

- Siz "yaxşı müəllim" deyəndə onların biliklərini və pedaqoji bacarıqlarını nəzərdə tutursunuz, yoxsa xarakterlərini?

- Müəllimin biliyi, o biliyini tələbəyə çatdırmaq istəyi və istedadı.

Onların dillərini öyrənirdik

- Kənd məktəbində oxumuşunuz, ya şəhər?

- Yox, ora nə şəhər idi, nə kənd. Lenin qəsəbəsi idi, ora çoxmillətli sivil və yolların qovşağında olan qəsəbə idi. Vaxtilə almanlar tikmişdi. Onlardan qalma bir yer idi. Parkı da vardı. O park hələ də qalıb. İndi Amerikada - Kaliforniyada, gördüyüm parklar kimi idi. Azərbaycanda Oazis idi o yer... Qəsəbə çoxmillətli idi, azərbaycanlı, rus, alman, erməni və digər millətlər yaşayardı... Məktəbdə bir yerdə oxuyardıq.

- Bizim uşaqlar qeyri millətlərin uşaqlarının içində özlərini necə hiss edirdilər?

- Çox yaxşı, çox normal və çoxşaxəli. Bir buket gül kimi idilər. Hər həftənin istirahət günləri biz o parka gedib dincələrdik, hamı çox mehriban idi. Öz tay-tuşlarımızla dostluq edir, onların dillərini də öyrənirdik.

Qıza görə dalaşmışam

- Sinif uşaqları ilə dalaşmaq, oğurluğa getmək, macəralar axtarmaq, olubmu?

- Olub, amma adda-budda. Mən də dalaşırdım, güləşirdim. Fiziki gücüm qaydasında idi, müəyyən yarışlara da gedirdim. İdmanla məşğul olurdum.

- Dava ən çox nə üstündə düşürdü?

- Nə bilim, bir dəfə qıza görə olub, bir dəfə də dostumla dalaşıblar, mən də qoşulmuşam, dostuma yardımçı olmuşam. Oğurluğa isə ancaq meyvə üçün girərdik. Qəsəbədə "Puşkin", "Lenin" meyvə bağları vardı. O bağlarda da çox nadir meyvələr yetişirdi. Qapısı həmişə bağlı olardı...

- "Puşkin" bağının meyvələri yaxşı idi, yoxsa "Lenin"?

- "Puşkin" bağında... "Lenin" daha çox parka meylli idi, ancaq "Puşkin" meyvə bağı idi və meyvələri daha çox olurdu. Yadımdadır ki, ən çox dağdağan yığıb yeyərdim.

İstəyirəm İbrahim Topçubaşov olasan

- O vaxt fiziki gücünüz də yaxşı olub, məşqlərə də gedirdiniz. İdman İnstitutuna girmək istəmirdiniz?

- Var idi. 9-cu sinifdə oxuyurdum. Atam bir dəfə gündəliyimə baxıb görmüşdü ki, hansısa dərsdən dörd almışam və aydın olmuşdu ki, mən həftədə 3-4 dəfə məşqlərə gedirəm. Kəskin şəkildə məni idmandan yayındırdı və qadağa qoydu. Dedi ki, mən istəyirəm sən İbrahim Topçubaşov olasan, sənsə gedib süpürləşirsən.

- Tibb Universitetinə imtahan verdiniz və həmin il də qəbul oldunuz?

- Bəli, elə həmin il.

- Orta məktəb illəri, sonra da tələbəlik. Bu keçiddə narahatçılıq, darıxdırıcılıq hiss etmədiniz ki?

- Bakıda olanda vəhşi kimi darıxırdım rayon üçün. Valideynlərim, dostlarım və o mühit üçün. Amma zaman keçdikcə uyğunlaşdım.

Zərifə xanım Əliyevanın bacısı Ləzifə xanım

- Çox tanınmış insanlardan dərs almısız, bir yerdə oxumusuz...

- Məşhur oftalmoloq alim Zərifə xanım Əliyevanın bacısı Ləzifə xanım bizim müəlliməmiz olub. Mən işlədiyim kafedranın dosenti idi. Çox gözəl insan, böyük alim idi. Onlar aftalmoloji bir ailə idilər. Zərifə xanımla da tez-tez görüşərdik, təmasda olardıq. Onlar haqqında çox xoş xatirələrim var mənim.

- Bəzən elə mütəxəssislər olur ki, öz sahələrində inkişaf edə bilmirlər. Sizin Ləzifə xanımla bir yerdə işləməyiniz hər hansı bir uğura imza atmanızda xüsusi rol oynadımı?

- Mənim gözəl müəllimlərimin içərisində və sırasında Ümmünisə xanım Musabəyli, Ləzifə Əliyeva, Zərifə Əliyeva, Zəhra Quliyeva vardı. Onlar mənə doğurdan da elmin sirlərini öyrətdilər. Sonra getdim Moskvada Akademik Mixayıl Mixayloviç Krasnovun tələbəsi oldum. Onlar mənim bu günümdə də, altmiş yaşımda da elə bilirəm atam və anamdılar. Çünki onlar mənə elmin sirlərini təmənnasız öyrədiblər.

Gözdə romantiklik var

- Paşa müəllim niyə gözü seçdiniz?

- Mənim Sülhəddin dayım göz həkimi idi. Onu yaxından müşahidə edəndə o sənətin romantikliyini görmüşdüm. Yadımdadır insanların gözləri açılanda ona səcdəgah kimi baxmaları. Bu məndə tibbin bu sahəsinə maraq oyatdı və romantik gəldi. Dayımın timsalında sevdim bu sənəti və ona görə də göz həkimi oldum.

- Paşa müəllim, gün ərzində ən çox hansı sözü işlədirsiniz?

- Valah, heç ona fikir verməmişəm.

- Sizin "O" adlı esseniz var. Sizinlə söhbətə qədər o esseni oxudum. "Göz", "görmək", "baxmaq", "gözləmək" və sair. Essenizin bütün abzasları bu sözlərlə başlayır...

- Təbiidir, çünki mənim taleyim "göz"ün içindən gəlib keçir. Taleyim işığın içindədir. Qaranlıqla işığın mücadiləsindədir. Görməkdə və görməməkdədi. Təbii ki, o dominant olur da. Gün ərzində mənim leksikonumda, danışığımda da bu təkrarlana bilər. Ola bilər, hansısa kəşfiyyatçı insana baxır, deyir ki, görən bu, hansı məzhəbə qulluq edir. Mən insana baxanda deyirəm, bu insan nə qədər görür. İnsanın yerişindən bilirəm ki, görməyi zəifdir və bu zəiflik hansı xəstəlikdəndir.

İnsanların yerişindən görmə qabiliyyətini görürəm

- İnsanların uzaqgörən olmasını duya bilirsizmi?..

- Onu çox vaxt səhv edirəm. Əməliyyat edəndə göz açılır və insanın taleyini gözün içi danışır. Mən uzaqdan insanın gözünə baxanda onu oxuya bilmirəm, ancaq əməliyyat edən zaman gözünün içinə baxanda bilirəm necə insandır. İnsanlar da bayırdan ancaq gözün fiziki imkanlarını görə bilirəm, gözün içərisində olanda onun mənəviyyatını oxuya bilirəm.

Uşaqlarım həkimdir

- Üç uşağınız var səhv etmirəmsə?

- Bəli. Bir oğlan, iki qız.

- Həkimdirlər?

- İkisi göz həkimidir. Kiçik qızım da Tibb Universitetinin ikinci kursunda oxuyur.

- Deməli, atanız sizi bütün sahələrdən çəkindirdi və Topçubaşovun adını çəkib sizi bura istiqamətləndirdi?

- Hə. Çox qəribədir ki, o "Mustafa" demirdi, İbrahim Topçubaşov deyirdi. İbrahim də, xatırlayırsınızsa, həm musiqi bəstələyirdi, həm də cərrah idi. Doğurdan da onun taleyində mən özümə çox yaxınlıq hiss etdim.

- Sizin bacınız da həkimdir...

- Dayım da, mən də, uşaqlar da.

- Uşaqlar həkimliyi atalarına, bibilərinə baxıb seçdilər?

- Babalarına. Mənim tövsiyəm də olub, amma inadla, əmrlə yox. Onlar da sevdilər bu peşəni, çünki kitabların arasında böyüdülər, mənim gözlə bağlı söhbətlərimi görürdülər. Görünür ki, mən həvəs yarada bildim onlarda.

- Heç nəzər olmusunuzmu?

- Mən xurafata və əlamətə inanan biri deyiləm. Çünki mənim babam Hüseyn Allahı sevən, mənə Allah məhəbbəti, səcdəsi tərbiyə etmiş bir kişi idi və hələ o vaxt xurafata inanmırdı. Ancaq bu nəzər məsələsinə gəlincə, mən oftalmologiyadan bilirəm, orda müəyyən faiz həqiqət var. Çünki gözdən müəyyən şüalar insanın səhhətinə təsir edir. Gözə inanıram, ancaq tövsiyəm budur ki, insanlarımız bunu özlərinə çox təlqin etməsinlər.

Cavanlaşmaq istəmərəm

- Arzulamısınızla necə baş etmisiniz?

- Arzularımın çox hissəsinə çatmışam, çatmadıqlarım da var. Ancaq çox qəribədir ki, həmişə kənardan xoşbəxt adam kimi və hər şeyi olan adam kimi görünmişəm. Lakin hər bir günüm ağır bir zəhmətlə, titanik zəhmətlə qurulub. Bu yaşıma qədər çəkdiyim əziyyətlərlə, desələr ki, səni 20 yaşına qaytarırıq, cavanlaşırsan, di gəl, yenə həmin əziyyətləri çəkəcəksən, and olsun Allaha, istəmərəm, razı olmaram.

Pərəstişkarlarım çox olub

- Xəstələrinizin sayi çox olub, yoxsa sevdanıza düşənlərin?

- Yox, xəstələrin sayı çox olub (gülür).

- Heç o cür sevdaya düşüb özünü xəstə kimi təqdim edənləriniz necə, olubmu?

- O da olub (gülür).