Bu gün saat 14^00-da Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində (BMM) millət vəkili, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Dil Qurumunun təşkilatçılığı ilə Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramıyla bağlı 9 aprel 2013-cü il Prezident Sərəncamının icrası müzakirə edilib.

Axar.az xəbər verir ki, iclasda Dilçilik İnstitutunun Monitorinq şöbəsinin rəhbəri Qulu Məhərrəmli başda olmaqla dilçi mütəxəsislər, müstəqil ziyalılar, media nümayəndələri iştirak edib.

Dil Qurumunun başqanı Sabir Rüstəmxanlı çıxışında Azərbaycan Dil Qurumu haqqında, qurumun indiyə qədər həyata keçirdiyi layihələr barədə qısa hesabat verib. Sabir bəy həmçinin bildirib ki, 23 may 2012-ci ildə Prezidentin verdiyi Sərəncam 9 aprel 2013-cü il tarixi ilə təsdiq edilən Dövlət Proqramından daha geniş və əhatəlidir.

Dövlət Proqramı barədə məlumat verən ADQ başqanının sözlərinə görə, aidiyyəti qurumlar nəzəri baxımdan işləsə də, təəssüf ki, bu Sərəncam və Dövlət Planı praktik olaraq cəmiyyətdə görünmür:

"Bu cür misilsiz Sərəncam və Dövlət Proqramı qanunvericilik bazası kimi dünyanın heç bir ölkəsində yoxdur. Amma onun praktik tətbiqi necədir? Bu sərəncamın ictimai-siyasi və hüquqi genişliyi imkan verirdi ki, sərəncamdan dərhal sonra Bakı küçələrində reklam lövhələri ana dilinin tələblərinə uyğunlaşdırılsın, böyük bir ana dili dalğası başlasın. Amma biz bunu görmürük. Əsrlər üzrə lüğətlər yoxdur, orfoqrafiya və izahlı lüğətlərdə dövlət dilinin imkanları əhatə olunmayıb".

Dilçilik İnstitutunda Monitorinq şöbəsinin müdiri Qulu Məhərrəmli də çıxışında Dövlət Proqramının böyük üfüqlər açdığını deyib və etiraf edib ki, il yarım ötməsinə baxmayaraq, cəmiyyətin rekasiyası qaneedici deyil. Qulu Məhərrəmlinin sözlərinə görə, Bakının mərkəzində 10 nəfərdən 7-si yenə də rusca danışır və bu dil hələ də guya elitalığın nümunəsi olaraq qiymətləndirilməkdə davam edir:

"Nə qədər ki, cəmiyyətdə hələ də rus və ingiliscə danışmaq və rusca-ingiliscə sözlərdən maksimum istifadə ilə ana dilini şikəst etmək dəbdə olacaq, cəmiyyətin belə reaksiyasının nəticəsində heç nəyə nail olmaq mümkün deyil. Vaxt var idi cəmiyyət bu dili qoruyurdu, yuxarılar isə bu dilə yuxarıdan aşağı baxırdı. İndi yuxarıdan təşəbbüs var, amma cəmiyyətin reaksiyası adekvat deyil".

Q.Məhərrəmli yazarların, medianın ana dilinin təmizliyi, saflığı uğrunda mübarizədən geri çəkildiyini hiss etdiyini deyib və bildirib ki, bu da öz təsirini göstərir:

"Dil obrazlılığını itirib, frazeoloji birləşmələr sanki aradan çıxır, dilin ruhu yox olur və yalnız statistika qalır. Xəbərləri çox məhdud - bəzən 30 sözlə məhdudlaşdırırıq. Hətta yazarlarımız da böyük bir əsərdə 1000-1500 sözdən istifadə edir".

Professor, keçmiş Təhsil naziri Firudin Ağasıoğlu çıxışı zamanı millətin varlığı, canı məsələsi olan ana dilinin müzakirəyə çıxarıldığı belə bir tədbir mühüm hadisə adlandırıb:

"Bizim ana dili uğrunda mübarizəmiz bu günün, dünənin deyil, Sabir bəylə birgə 60-cı illərdən dilin təmizliyi uğrunda mübarizə aparanlardan olmuşuq. Azərbaycan türkcəsi elə bir dildir ki, orfoqrafiyası, çoxmənalılığı, imkanları ilə bütün türk dillərindən fərqlənir.

50-ci illərdən hətta rus qrafikasında belə dilçi alimlərimiz islahatlar apardılar, bu kirill əlifbasının içində belə ana dilini qorumağa çalışdılar.

Həmin zamanda SSRİ daxilindəki digər türk dillərinə baxın və görəcəksiz ki, bizim alimlər, mənim müəllimlərim necə fədakarlıqla bu yolu davam etdiriblər, hansı risklər altında dili qoruyub, yazı qaydalarını təkmilləşdiriblər. Təəssüf ki, SSRİ zamanında ziyalılarımızın dilimizin inkişafını izləyən bu fədakarlığını indi müşahidə etmirik. Sözlərin yazılışından tutmuş ərəb, fars mənşəli dilin özünün təmizlədiyi sözlərə qədər, əksər ifadələr hələ də yazarlar tərəfindən işlənir".

Tədbirdə Mirzə Ələkbər Sabir Fondunun prezidenti Sevda Tahirli, dilçi alim Şahlar Məmmədov, yazar Sayman Aruz, dilçi alim Elçin Məmmədov, jurnalist Azər Həsrət və s. mövcud qaydalar və orfoepiya ilə bağlı problemlərdən, onların həlli yollarından danışıb, təkliflər veriblər.