Akif Abbasov

pedaqogika üzrə elmlər doktoru, professor, əməkdar müəllim

Uzun illərlədir ki, pedaqoji universitet, institutlar və eyni zamanda ali təhsil müəssisələrinin pedaqoji fakültələri müəllim hazırlığında praktik istiqamət kimi pedaqoji təcrübənin imkanlarından faydalanıblar və hazırda da müəyyən qədər faydalanırlar. Fəqət get-gedə pedaqoji təcrübəyə ayrılan saatların həcmi azaldığından məlum olur ki, yalnız pedaqoji təcrübənin köməyi ilə pedaqoji kadrları müəllimlik peşəsinə praktik cəhətdən hazırlamaq çətinlik törədir.

Pedaqoji internaturaya tələbat meydana gəlir. Pedaqoji internatura – ali pedaqoji təhsil müəssisələrinin nəzəri biliklərinin və praktik vərdişlərinin təkmilləşdirilməsi, seçdikləri müəllimlik peşəsi üzrə internlərin müstəqil fəaliyyətə hazırlanması səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə həyata keçən diplomdan sonrakı (ilkin ali təhsildən sonrakı) peşə təhsilinin formasıdır.

İnkişaf etmiş xarici ölkələrdə pedaqoji təhsili olan insanların müəllimlik fəaliyyətinə başlaması üçün onlar internaturadan keçir, yəni müəllim fəaliyyətinə başlamaq üçün lisenziya alırlar. Müasir Rusiyada müəllim hazırlığı iki istiqamətdə gedir: "Pedaqoji təhsil" və "Psixoloji-pedaqoji təhsil". Bu hazırlıq iki standarta uyğun gəlir: ali təhsilin akademik standartına və peşə standartına. Ali təhsilin akademik standartını ali təhsil haqqında diplom (bakalavr, magistr) təsdiq edir.

Bəzi ölkələrdə internatura 1, bəzilərində 2 il ərzində tətbiq edilir. Tədqiqatlardan görünür ki, inkişaf etmiş ölkələrin bəzilərində pedaqoji internatura təcrübəsinin aşağıdakı adları mövcuddur:

- məktəbdə işin sınaq ili (Böyük Britaniyada);

- məktəbdə işin birinci ili (Yaponiya);

- referendariat (Almaniya);

- peşəyə giriş proqramı (Kanada);

- internatura (ABŞ).

Pedaqoji və psixoloji-pedaqoji təhsil sahəsində konsepsiya və proqramların yaradılması zamanı ilk növbədə ali tibb təhsili sisteminin təcrübəsi və eyni zamanda inkişaf etmiş xarici ölkə (ABŞ, Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa) pedaqoqlarının praktik hazırlığı təcrübəsi əsas götürülməlidir.

Pedaqoji internatura komponentlərinin təhlilindən görünür ki, ona müxtəlif adlar verilməsinə, müxtəlif təhsil müddəti, müxtəlif iş formaları müəyyənləşdirilməsinə baxmayaraq, o, dünyanın ayrı-ayrı xarici ölkələrində maliyyə cəhətdən və metodik baxımdan təchiz olunub, yenicə işə başlayan müəllimin işinin səmərəliliyini qiymətləndirməyə aparan məqsədyönlü prosesin mühüm mərhələsidir.

Pedaqoji internatura aşağıdakı vəzifələri həyata keçirir:

- gələcək müəllimlərdə seçdiyi peşə fəaliyyətində kompetensiyaların formalaşdırılması və inkiaf etdirilməsi;

- ali təhsilin bakalavriat mərhələsi məzunlarının gələcək peşə fəaliyyətində praktikaya maksimal yaxınlaşma şəraitində təlim-nəzəri hazırlığı;

- peşə pedaqoji fəaliyyətdə özünüinkişafa yönələn bakalavriat məzunlarının təhsil-tədqiqat hazırlığı;

- seçilmiş peşə fəaliyyətində bakalavrların elmi-praktik hazırlığının təkmilləşdirilməsi.

İnternlər həm təhsil almalı və həm də məktəbdə müəllim kimi fəaliyyət göstərməlidirlər, başqa sözlə, həm də işləyib maaş almalıdırlar.

İnternatura ali pedaqoji təhsilin tədris proqramlarını mənimsəyən şəxslər üçün peşə hazırlığının zəruri formasıdır. İnternatura gənc mütəxəssislərə təhsil sistemində müvafiq vəzifə tutmağa, ümumi təhsil məktəblərində dərs aparmağa imkan verir.

İnternaturada təhsil pedaqoji universitet və institut, yaxud ali təhsilin pedaqoji fakültəsi məzunu ilə ali təhsil müəssisəsi arasında əmək müqaviləsi və razılaşma əsasında təşkil olunur.

İnternlərin təhsili fərdi plana əsasən, diplomdansonrakı pedaqoji kadr hazırlığına Azərbaycan Respublikası hökumətinin verdiyi tələblərə uyğun olaraq, rəhbərlik tərəfindən işlənib hazırlanmış tədris planı və proqramı əsasında həyata keçirilir.

Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində pedaqoji internaturanın ümumi səciyyələndirilməsi Azərbaycan Respublikasında da internaturanın (zəruri pedaqoji stajkeçmənin) təşkili üçün müəyyən əsas verir.

Azərbaycanda pedaqoji internaturada təhsil müddəti 1 il nəzərdə tutula bilər.