Ernest Heminquey 1899-cu
ildə Amerikanın İllinoys ştatında dünyaya göz açır. 17 yaşında
jurnalist kimi fəaliyyətə başlayan gələcək yazıçı ABŞ Birinci Dünya
müharibəsinə qoşularkən könüllü olaraq İtaliya orudusuna tibbi
yardım edir. Cəbhə xəttində xidmət edən E.Heminquey döyüşlərin
birində yaralanır. Xidmətlərinə görə İtaliya hökuməti onu ordenlə
təltif edir. Vətəninə qayıtdıqdan sonra Amerika və Kanada qəzetləri
üçün işləyərkən Yunanıstandakı inqilabi hadisələrdən yazmaq
niyyətilə yenidən Avropaya göndərilir.
20 yaşlarında E.Heminquey Parisdə mühacir amerikalıların qrupuna
üzv olur və bu haqda özünün ilk ciddi "Günəş də qalxır" (1926)
əsərində qeyd edir. "Əlvida, silah" (1929) əsərində isə amerikalı
hərbi tibbi yardım zabitlərinin məyusluğundan danışır. O,
İspaniyadakı vətəndaş müharibəsində müxbir kimi işlədiyi vaxt
gördüklərindən təsirlənərək ən məşhur əsəri "Əcəl zəngi" (1940)
romanını yazır. Sonrakı əsərləri arasında daha çox oxunan "Qoca və
dəniz" (1952) povestində qoca balıqçının dəniz səyahətindən, balıq
və dənizlə apardığı uzun və yalnız mübarizəsindən məğlubiyyət
içindəki qələbəsindən söhbət açır.
Ernest Heminquey 1954-cü ildə İsveç Elmlər Akademiyası
tərəfindən "son dövrlər "Qoca və dəniz"də göstərdiyi hekayə
sənətindəki ustalığına, müasir üslubu gücləndirmə təsirinə görə"
Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatına layiq görülür.
Yazıçı səhhətində problem olduğuna görə mükafatlandırma
mərasiminə qatıla bilməyib. Buna görə də ABŞ-ın İsveçdəki
səfirindən mükafatı almağını xahiş edib, öz nitqini isə diktofona
yazaraq mərasimdə səsləndirilməsi üçün göndərib.
Axar.az Heminqueyin sözügedən Nobel banket çıxışını təqdim
edir:
"Nitq söyləmə qabiliyyətim, xitab etmə bacarığım və natiqlik
sənətində heç bir ustalığım olmasa da, bu mükafat üçün Alfred
Nobelin səxavətini təmsil edən hər kəsə təşəkkür etmək
istəyirəm.
Bir çox böyük yazıçının bu mükafatı ala bilmədiyini bilən hər
ədəbiyyat adamı onu bir az utancaqlıqla alacaq. Mükafatı ala
bilməyən böyük yazarların adlarını sadalamağın mənası yoxdur. Burda
hamı biliyinə və ağlına görə həmin siyahını hazırlaya bilər.
Yazıçının ürəyindən keçən hər şeyi yazacaq bir mətni qələmə alıb
ölkə səfirindən onu oxumasını gözləməyim insafsızlıq olardı.
Mətndəki bəzi şeylər dərhal nəzərə çarpmaya bilər və əslində bu
məqamlarda yazıçı şanslıdır. Amma zaman keçdikcə yazılanlar
aydınlığa qovuşur. Yazıçının kimya bacarığı isə bəzən zamana tab
gətirir, bəzən də unudulur.
Yazmaq, ən böyük ehtimalla, yalnızlığa məhkum bir həyatdır.
Yazıçıları birləşdirən təşkilatlar yazıçının yalnızlığını
yüngülləşdirsə də, yazılarına təsir edə bilməsinə şübhə edirəm.
Yalnızlığı qol-budaq atarkən cəmiyyətdəki nüfuzu da artır, ancaq
əksərən əsərləri pisləşir. Çünki əsərlər yazıçı yalnızkən meydana
çıxır və əgər yaxşı yazıçıdırsa, hər gün ölümsüzlüklə, ya da
faniliklə üzləşməlidir.
Əsil yazıçı üçün hər kitab nailiyyətin o tərəfinə keçməkdə bir
başlanğıcdır. Yazıçı həmişə heç kəsin sınamadığı, yaxud sınayıb
uğursuz olduğu şeyləri bacarmağa çalışır. Və bəzən, əgər
şanslıdırsa, uğura çatır.
Əgər hər şey yaxşı yazılmış bir mətni başqa bir şəkildə yenidən
yazmaq olsaydı, ədəbiyyat yaratmaq necə də asan olardı. Keçmişdə bu
cür yaxşı yazıçılarımız olduğuna görə bir yazıçı gedə biləcəyi ən
uzaq məsafəyə çatmaq üçün yola keçmişdən başlayır; artıq heç kimin
ona kömək edə bilməyəcəyi uzaqlara çatmaq üçün...
Bir yazıçı üçün çox uzun danışdım. Yazıçı deməli olduğu şeyi
yazar, danışmaz. Bir daha təşəkkür edirəm".