Azərbaycan kamança sənətini dünyada layiqincə təmsil
edən İmamyar Həsənov Bakıda anadan olub. ABŞ-ın San-Fransisko
şəhərində yaşayır. San Fransisko Dünya Musiqi Festivalının Qlobal
Musiqi Direktoru vəzifəsində fəaliyyətini davam
etdirir.
Axar.az dünya şöhrətli kamançaçalan İmamyar Həsənovla müsahibəni
təqdim edir.
Pis alət yoxdur, pis ifaçı var!
– Yaradıcı insan üçün əbədi və əzəli bir sualla
başlayaq: Sənət barədə arzularınızla imkanlarınız bir-birinə uyğun
gəlirmi?
– İnsanların arzuları həmişə imkanlarından artıq və tükənməz
olur. Bu sənətdə də belədir. Mənim də sənət arzularım imkanlarımdan
çoxdur. Ötən illərlə müqayisədə arzularımı nəzərdən keçirəndə
görürəm ki, o zamankı arzularımla indiki imkanlarım uyğun gəlib.
Amma yenə də indiki arzularım hazırkı imkanlarımdan daha çoxdur.
Mən bunu bir reallıq kimi qəbul edib razılaşıram və ümid edirəm ki,
vaxt gələcək, imkanlarım bu arzularımla da uyğunlaşacaq.
– Bu illər ərzində Amerikanı Azərbaycan musiqisi ilə
kifayət qədər tanış edə bilmisinizmi? Yəni müəyyən bir "dinləyici
ordusu" deməyək, qrupu varmı?
– 15 ildir ki, Amerikada yaşayıram. Bu illər ərzində Amerikanın
bir çox ştatlarında keçirilən Dünya Musiqi Festivallarında iştirak
edib, Kaliforniyanın Stənford Universitetində və 5 orta məktəbində
Azərbaycan musiqisindən dərslər vermişəm. Hazırda da San Fransisko
Dünya Musiqi Festivalının Qlobal Musiqi Direktoru vəzifəsində
fəaliyyətimi davam etdirirəm. Sizin sualınıza gəlincə: Hələ kifayət
qədər tanış etdiyimi düşünmürəm. Amma bir faktı da unutmayaq ki,
bu, bir adamın – mənim fəaliyyətimdir. Belə bir faktı da oxucuların
nəzərinə çatdırmaq istərdim ki, Amerika əhalisinin sayı
Azərbaycanla müqayisədə qat-qat çoxdur. Azərbaycanın əhalisi 9
milyondursa, Amerika əhalisi 320 milyondur. Ona görə burada hələlik
dinləyici ordusu yox, qruplar var. Amma fəxrlə deyə bilərəm, bu
qruplar böyüməkdə davam edir və gələcəkdə orduya çevrilmə ehtimalı
da böyükdür.
– Ümumiyyətlə, kamançada nəsə ilahi bir gücün olduğunu
düşünürsünüzmü? Yoxsa biz Şərq təfəkkürü ilə bunu
mistikləşdirmişik?
– Mən mistikləşdirmək, Şərq təfəkkürü fikirləriylə razılaşmıram.
Hər musiqi alətinin özünəməxsus xarakteri olduğu kimi, kamançanın
da özünəməxsus şirin, məlahətli və ürəyə yatan səs tembri var. Bu o
demək deyil ki, onun ilahi gücü var. Fikrimcə, ifaçı özü ilahi
istedada malikdirsə, musiqi aləti də bu istedaddan güc alır və
dinləyicilər tərəfindən sevilir. Məsəl var: "Pis alət yoxdur, pis
ifaçı var!"
Mən Azərbaycan
türküyəm
– "Göy-Göl"ün sədaları San-Fransiskodan gəldi.
Sevinənlər çox oldu, necə reaksiyalar aldınız?
– 2012-ci ildə Los-Anceles şəhərində bizim Baş Konsulluq
tərəfindən təşkil olunmuş konsertdə, mən Azərbaycan və Amerika
musiqiçilərindən ibarət Muğam və Cazın sintezini yaratdım. Həmin bu
konsertdə bizimlə birgə amerikalı musiqiçilər də "Göy-Göl"
mahnısını çox həvəslə ifa etdilər.
2013-cü ildə fəaliyyət göstərdiyim Festival "Dünya Həcmli
Siniflər" layihəsinə başladı. Bu layihənin məqsədi dünya
xalqlarının milli musiqi sənətçilərini Amerikanın orta məktəblərinə
dəvət etmək və şagirdlərə milli musiqiləri öyrətməkdir. Mən də dahi
bəstəkarımız Fikrət Əmirovun "Göy-Göl" mahnısını seçdim və ikinci
sinifdən on ikinci sinfə qədər olan şagirdlərə bu mahnını
Azərbaycan dilində çalıb oxumağı öyrətdim. Bu layihənin nəticəsi
olaraq dərs verdiyim məktəblərdən biri ilə Bakının Mərdəkan
qəsəbəsində yerləşən – birinci sinifdən səkkizinci sinfə qədər
təhsil aldığım, Hacı Zeynalabdin Tağıyev adına 123 saylı orta
məktəb arasında Tele-Körpü yaradaraq bu mahnını birgə ifa etdik.
İki qızım, Nəzrin və Nərmin də daxil olmaqla amerikalı şagirdləri
kamançada mən, azərbaycanlı şagirdləri isə tarda qardaşım Rüfət,
nağarada atam Fikrət Həsənov müşayiət etdik. Bu hadisə mənim üçün
çox sevindirici oldu.
– Orda təhsil almaq üçün sizdən kömək istəyən
azərbaycanlılar olubmu? Və həmvətənlərimiz sizə yetərincə dəstək
olurlarmı?
– Burada təhsil almaq üçün hələ ki, məndən kömək istəyən
olmayıb. Olarsa, mən də əlimdən gələn köməyi əsirgəmərəm.
Ümumiyyətlə, vətəndaşlarımızın Amerikada və ya hər hansı xarici
ölkədə təhsil alması çox sevindirici haldır.
– Amerikada millətimizi azərbaycanlı kimi, yoxsa türk
kimi tanıdırsınız?
– Mən Azərbaycan türküyəm və bununla fəxr edirəm! Eyni zamanda,
sənət adamı olduğum üçün millətimi də sənətimlə tanıdıram. Sənətim
də Azərbaycan musiqisini tərənnüm edir.
Ermənilərə də rast gəlmək
mümkündür
– Müəyyən yerlərdə kamança erməni aləti kimi qəbul
olunur. Hansı arqumenti gətirə bilərsiniz ki, bu bizim alətdir?
Yoxsa həm də onlara aiddir?
– Kamançanın bir millətə aid olması fikriylə razı deyiləm.
Kamança olduqca qədim musiqi alətidir. "Kamança aləti hansı ölkədə
daha çox inkişaf edib?" - desək, bu, daha düzgün olar. Şübhə
etmirəm ki, çox qədimlərdən insanlar musiqi aləti ticarətiylə də
məşğul olublar. Beləliklə, kamança da bir çox musiqi alətləri kimi
Orta Asiyanın bir çox ölkələrində yayılıb, istifadə olunub və təbii
olaraq təkmilləşməyə məruz qalıb. Amma fəxrlə deyə bilərəm ki, bu
gün, bu ölkələr arasında Azərbaycan kamançasının özünəməxsus yeri
var. Buna səbəb kimi musiqimizin rəngarəngliyini, müxtəlif janrlı
olmasını, istedadlı sənətkarlarımızı arqument gətirə bilərəm.
Rəhmətlik Hacı Xanməmmədovun Kamança və Simfonik Orkestr üçün
konsertini xüsusi olaraq qeyd etmək istərdim. Dahi bəstəkarımız öz
musiqi əsəri ilə kamança alətinin nəyə qadir olduğunu dünyaya sübut
edib.
Mən də bu konserti Amerikada ilk dəfə olaraq, Amerikanın
istedadlı gənc musiqiçilərinə rəhbərlik və dirijorluq edən,
milliyyətcə Azərbaycan türkü olan Fərhad Xudiyevin simfonik
orkestri ilə ifa etmişəm.
– Ümumiyyətlə, mədəniyyətin xalqları birləşdirmə
məsələsinə necə baxırsınız?
– Mədəniyyət xalqları birləşdirən güclü faktordur! Mən bir
musiqiçi və musiqi direktoru kimi belə hallarla tez-tez
rastlaşıram. Fəaliyyət göstərdiyim festivallarda aralarında siyasi
problemlər yaşanan ölkələrin musiqiçiləri mehriban ailə üzvləri
kimi eyni musiqiləri bir səhnədə ifa edərək tamaşaçılara və bütün
dünya xalqlarına sülh mesajını nümayiş etdirirlər.
– Amerika erməni lobbisinin güclü olduğu bir yerdir.
Sizə hansısa təzyiq olmur ki?
– Düzdür, Amerika erməni lobbisinin güclü olduğu ölkədir,
xüsusilə də, Kaliforniya ştatı. Mən də bu ştatda yaşayıram. Nəzərə
almaq lazımdır ki, Amerika demokratik ölkədir. Qanunun aliliyi
yüksək səviyyədə qorunur. Bu səbəbdən heç bir təzyiqə məruz
qalmamışam. Bir məsələni də qeyd etmək istərdim ki, konsertlərimdə
iştirak edən pərəstişkarlarım arasında ermənilərə də rast gəlmək
mümkündür.
Bir çox yeni, maraqlı və
fərqli...
– Sizcə, müasir Azərbaycanın
kamança sənətində hansı çatışmazlıqlar var?
– Zənnimcə, böyük bir çatışmazlıq yoxdur və buna çox sevinirəm.
Yeri gəlmişkən, qeyd etmək istərdim ki, keçən əsrin əvvəlindən bu
günümüzə qədər solist kamança ifaçılarımız çox az olub. Əksər
kamança ifaçıları tarı müşayiət etməyə üstünlük veriblər. Xüsusilə,
vurğulamaq istəyirəm ki, gözəl müşayiətçi kamança ifaçısı olmadan,
solist kamança ifaçısı olmaq mümkün deyil. Ümid edirəm ki, tezliklə
Azərbaycanda da solist kamança ifaçılar nəsli yetişəcək.
– Sizin kamançanız sanki bir az fərqli quruluşdadır.
Ümumiyyətlə, kamança sənətinə hansısa yeniliklər gətirdiyinizi
düşünürsünüzmü?
– Mənim 5 kamançam var. Sizin buyurduğunuz kimi, onların
quruluşları bir-birindən fərqlənir. Bu alətlərin çoxu öz istəyim və
təkliflərim əsasında hazırlanıb. Kamançalarımın üçü 5 simli, ikisi
4 simlidir. Bir kamançamın çanağı dəri ilə örtülməyib.
Kamançalarımın üçü İstanbulda usta və ifaçı Arslan Həzrəti
tərəfindən, biri Avstraliyada yaşayan Peter Biffin tərəfindən
hazırlanıb. Bir kamançam da var ki, onu Azərbaycanda tələbə olan
zaman almışam. Amma bu kamança mənim sifarişimlə hazırlanmayıb, ona
görə də hansı usta tərəfindən hazırlandığını bilmirəm. Amma bu
kamança mənə çox əzizdir. Sənətimə bununla başlamışam. Amerikada da
ilk dəfə Azərbaycan musiqisini bu kamança ilə təmsil etmişəm.
Kamança sənətinə yeniliklər gətirməyimə gəldikdə, sözsüz ki, bu
da var. Fikrimcə, ustad kaman ifaçıları buna daha düzgün cavab
verib qiymətləndirə bilər.
– Bir az da qarşıdakı planlarınızdan danışardınız. Nə
vaxt gəlirsiniz buralara?
– Keçən il mənim üçün çox uğurlu il oldu və düşünürəm ki, bu il
də uğurlu olacaq. Bir çox yeni, maraqlı və fərqli layihələr
üzərində işləyirəm. Onu da qeyd edim ki, Bakı Beynəlxalq Muğam
Mərkəzi mənə bu ilin oktyabr ayında Azərbaycanda Debüt Konsertimin
keçirilməsini təklif etdi və mən də böyük məmnuniyyətlə bu təklifi
qəbul etdim.
Fürsətdən istifadə edib sizə, sizin simanızda bütün
əməkdaşlarınıza və oxucularımıza təşəkkürümü bildirirəm. Hamınızı
oktyabr ayında nəzərdə tutulan debüt konsertimə dəvət
edirəm.
