Nəcibə İlkinlə 55 yaşı ərəfəsində söhbət etmək istədim. Zəngləşdik. Azərbaycan Nəşriyyatında onun iş otağında söhbətimiz baş tutdu. Kifayət qədər aktiv xanım olan Nəcibə İlkinin özünəməxsus ədəbi mülahizələrinin oxucular üçün də maraqlı olacağını düşürəm.

- Nəcibə xanım, sizi bir çox ədəbi məclislərdə görmək olur. Qəzet redaktorusunuz, kitablar redaktə edirsiniz. Deyəsən, gün sizin üçün 24 saatdan çoxdur, necə çatdırırsınız?

- Berlioz yazırdı ki, "Zaman ən yaxşı müəllimdir, amma şagirdlərini öldürür". Həyatı və sənətimizi seviriksə, vaxtı öldürməyə haqqımız yoxdur. Çünki həyat vaxta bağlıdır. Vaxtdan ağıllı istifadə etməyi çox sevirəm, amma vaxt mənimlə çox zaman hesablaşmır. İti sürətlə qaçır. Əlimdə əlacım olsaydı, nəinki vaxtı, zamanı saxlayardım. Sözün həqiqi mənasında həm qəzet, həm jurnal, həm də kitablara redaktorluq və ədəbi məclislər… Çətin və məsuliyyətli işdir. Vaxtı itirmək isə intihara getmək kimi bir şeydir. Çox istərdim, mən vaxtı yox, vaxt məni itirsin...

- Bütün bunlarla yanaşı, qadın yaraşığı, səliqə-sahmanı da sizi tərk etmir.

- Qeyd etmək istərdim ki, yüzilliklərlə qadında cəmlənmiş bir çox sırf ona xas olan keyfiyyətlər, bu gün həddindən artıq məşğulluğun təsiri altında müəyyən dərəcədə onun genetikasında xoşagəlməz dəyişiklərə səbəb olur. Analıq instinkti, uşaqlara bağlılıq, nəciblik hissiyyatı, səliqə-sahman və s. bəzi qadınlarda tükənməkdədir. Qadın bu mənada öz zərifliyini, incəliyini itirir. Bir şeyi unutmayaq ki, "qayğı", "nəvaziş", "incəlik", " gözəllik", "səliqə-sahman" kimi sözlər qadın sözü ilə bərabər işlənir. Yazar qadın təkcə özü üçün deyil, ailəsi üçün, ictimaiyyət üçün səliqəli olmalıdır. Səliqə qadının başlıca məşğuliyyətidir.

- Bu yaxınlarda bir şeirlər kitabınızı oxudum, eyni səliqə-sahman kitabınızda da nəzərə çarpır. Misralarınız ütülü, şeirləriniz bir qəlibin içində. Bu qəlib şeirlər qəlbinizin də sahmanlı olmasından xəbər verir, deyəsən.

- Ədəbiyyat elmi özü ədəbdir, mədəniyyətdir. Allahın bizə verdiklərini qəlbimizin səsi ilə diktə edirik. Bu mənada qəlbin necəliyi əsərlərdə özünə yer tapır. Qəlbimizin ilhamı bizim üçün işıq saçan şimşəklərdir. Biz onun işığında daxili aləmimizin acılarını ehtiva edirik. Həya özü gözəldir. Biz də bu gözəlliyi səliqəli şəkildə yaşamalı və yazmalıyıq.

Dünya qayğılarla dolu bir evdir

- Yetim bir uşağa yazılmış şeirinizdə gözəlimiz dünyanın alt qatının çirkinliyini də səliqə ilə elə bil, uşağın qulağına pıçıldayırsınız.

- Əslində, o uşaq yetim deyil, bir ananın qucağında ağlayan uşaqdır. Təsadüfən bu uşağın narahat ağladığını gördüm və bu şeir yarandı. Bəli, yaşadığımız və çirkinliyini gördüyümüz bu dünyanın necə olduğunu o uşağa siz demiş səliqəli şəkildə anlatmağa çalışmışam. Dünya qayğılarla dolu bir evdir. Biz də o evin əzablı sakinləri. Və dünyaya ağlaya-ağlaya gəlməyimizlə cəfakeş səhnəyə gəlişimizi bildiririk. Orda belə bir bənd var:

Yazmayıb bəxtini qara kürsülər,

Gözlərin tanımır bu kor dünyanı.

Hələ görməmisən ürəkağrıdan,

Üstünə atılan şəri, böhtanı.

Sevgini sağlam düşüncə ilə yaşamaq lazımdır

- Bütün bu səliqə-sahman söhbətindən sonra soruşmaq istəyirəm, niyə lirik şeirlərinizdə əlçatmaz bir sevgidən danışırsınız, nədir sizi qübarlandıran?

- Dünyanın heç bir neməti insanı sevgi qədər nə doydura, nə də yaşada bilər. O, o qədər güclüdür ki, hətta bizi yenidən yaşadır. Həyatımızın musiqisi və rəngidir məhəbbət. O, həm vətəndir, həm anadır, həm dostdur, həm də insandır. Onun nə yaşı var, nə vaxtı, nə zamanı. Dahi Bəxtiyarımız deyir ki:

Sevgi yaş tanımır, qəlbini yandır,

Yanaraq yaşasan yaş düşməz yada,

Sevən doxsanında da elə cavandır.

Sevməyən qocadır otuzunda da.

Baxın Füzulini Füzuli edən onun sevgisi olmadımı? "Leyli və Məcnun" əsəri onun öz həyatı olmaqla yaradıcılığının pilləsidir. Leonardo Da Vinçi ən böyük əsəri "Mona Liza"nı dəlicəsinə sevdiyi bir qadına həsr etdi. Böyük rəssam Rafael "Skistin madonnası" əsərində çox sevdiyi bir qadının portretini yaratdı. Alman şairi Höte Ketxen adında bir qızı dəlicəsinə sevir, qızı dostu ilə tanış edir. Çox keçmir ki, qız həmin dostuna qoşulub qaçır. Bu nakam məhəbbət əsərlərində dilə gəlir onun. Yaxud Lev Tolstoy, Puşkin yaşadıqları sevgi əzabı onların həyatına son qoymadımı? Amma sevgini sağlam düşüncə ilə yaşamaq lazımdır. Eşqi dəlilik heç kəsə xoşbəxtlik gətirmir.

- İctimai-siyasi mövzuda da şeirlər yazmısınız. Milli qəhrəmanlarımızdan bəhs edən kitablarınız da var. Bəzən misralarınızda qəzəb də var, bu zərifliklə o qəzəbi necə yaşadırsınız?

- Faiq müəllim, özünüz də şairsiniz və ədəbi mühitdə öz yeriniz var. Əvvəla, bizim hər birimizin borcudur qəhrəmanlarımızın, şəhidlərimizin adına əsərlər, kitablar yazmaq. Bu həm də vətəndaşlıq borcumuzdur. Xalqımızın keçmişindən bu günə qədər əzablı həyat yolu, başına gətirilən müsibətlər, hələ I Pyotrun vaxtından Azərbaycana qarşı təcavüzlər, torpaqlarımızın işğalı, Cənubi və Şimali Azərbaycan dərdimiz, 1905-1918-ci illərdə Azərbaycanda rus imperiyasının fitvası ilə bədnam qonşularımızın torpaqlarımızda etdikləri soyqırımlar və 25 ildən artıqdır ki, Qarabağın işğalı və şəhid olan oğullarımız. Bundan başqa əsirlikdə olan qız-gəlinlərimizin taleyi. Bütün bunlar məni özümdən necə uzaqlaşdırmasın? Qələm susa bilərmi bu qədər ağrıların qarşısında?

Ədəbiyyatı şou-biznesə çeviriblər

- Qadın yazarlarımızı tez-tez Türkiyədə keçirilən ədəbi tədbirlərdə görürük. Necədir vəziyyət? Onların bizim ədəbiyyatın təbliğində rolunu əsasən nə təşkil edir? Öz yaradıcılıqları, yoxsa ədəbiyyatımız haqda hansısa bilgini çatdırmaları?

- Yaralı yerimə toxundunuz. Yazar adam əvvəlcə öz ölkəsində tanınmalı, sonra başqa ölkəyə üz tutmalıdır. Çox təəssüf ki, ədəbiyyata dəxili olmayan bəzi qadınlarımızın gedib Türkiyədə görünməsi ədəbiyyat alverindən başqa bir şey deyil... Heç bir misrası belə olmayan, şeirdən başı çıxmayan müxtəlif dələduzluq nümayiş etdirərək orda özlərinə oxşar adamlarla birləşib pul yığaraq min cür saxta reklam etməklə kitab çıxarırlar. Dəhşətdir. Şeiri, kitabı olmayan, hətta tərcümeyi-halını belə yaza bilməyənlər başqa ölkədə elə başından böyük işlər görür ki... dəhşətə gəlirsən. Belələri ədəbiyyata ləkədən başqa bir şey deyil. Həddindən artıq keyfiyyətsiz kitablara klassiklərimizin şeirlərini də biabırçı şəklə salmaqla onların da ruhunu narahat edirlər. Ədəbiyyatı şou-biznesə çeviriblər. Bunların qarşısı birmənalı şəkildə alınmalı və təcili tədbirlər görülməlidir. Əks halda bu alaq otları hər tərəfi bürüyəcək.

- Məsələn, ədəbiyyatımızdan bəhs edərkən kimləri dilə gətirirlər? Axı mən onların bəzilərinin ədəbi fəaliyyətində işıqlı nəsə görmürəm.

- Onlar nə ədəbiyyatdan, nə də ədəbiyyatda olanlardan xəbərdardır. Xəbərləri olsaydı, Bəxtiyar Vahabzadənin "Şəhidlər" şeirini S.Vurğunun adına kitabda çap etməzdilər. Və o boyda xalq şairinə biabırçı şəkildə tərcümeyi-hal yazılmazdı. Yaxud başlarına panamanı keçirib müxtəlif formalarda türk kişilərilə qol-qola şəkil çəkdirmək şair olmaq demək deyil. Onların məqsədi yalnız və yalnız bayaq dedim, pul yığmaq və şit-şit oyunlardan ibarətdir. Ora gedərkən mən hər şeyi gördüm və dərhal uzaqlaşdım. Hələ eşitməmişəm ki, hansısa qadın gedib orada yaxşı mənada ədəbi işlərin davamçısı və təbliğatçısı olsun.

Yubiley...

- Nəcibə xanım, deyəsən bu il, sizin 55 illiyinizdir. Necə hazırlaşmısınız bu yubileyə? Bəri başdan təbrik edirik.

- Sağ olun, təşəkkür edirəm. Bilirsiniz də mətbuat günü mənim ad günüm, həm də bayramımdır. İnşallah, o vaxta kimi 55 şeirdən ibarət bir şeir kitabım və "Sözün ölçüsü və çəkisi" adlı fikirlər və rəylərdən ibarət publisist kitabımı çıxarmaq fikrindəyəm. Həm də qəzetimin 10 yaşı tamam olur. Onun da xüsusi buraxılışını çap etmək fikrindəyəm. Bir sözlə, istədiyim qələm dostları bir yerə yığacağam, inşallah.

- Sizə uğurlar...

- Çox sağ olun, Faiq müəllim, dəyər verdiniz.