Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Nəsrəddin
Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası son vaxtlar Günəşdə baş
verən proseslərin Yer səthinə təsiri və ötən gün baş verən zəlzələ
ilə əlaqəsinin olub-olmamasına aydınlıq gətirib.
Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının Günəş və Günəş-Yer şöbəsinin
müdiri Namiq Cəlilov APA-ya açıqlamasında deyib ki, dünyanın
inkişaf etmiş ölkələrində zəlzələlərin əvvəldən proqnozunu müəyyən
etməyə həddindən artıq çox vəsait sərf olunur. Lakin hələlik buna
heç kimin nail olmadığını deyən N. Cəlilovun sözlərinə görə, Günəş
aktivliyi ilə proqnozlar arasında statistik kollerasiya (asılılıq)
müşahidə olunur: "Amma bu asılılıq hansı formadadır, fizikası
nədir, bunu bilən yoxdur. Hazırda Günəşdə aktivlik maksimum
həddədir, Yer kürəsində də zəlzələlərin artıb. Deməli, Günəşdə
aktivlik çoxdursa, zəlzələlərin də sayı artır, azalanda o da
azalacaq. Bütün zəlzələlərin statistikasını ümumiləşdirib Günəşin
aktivliyi ilə müqayisə edəndə, birbaşa asılılıq olduğu təsdiqlənir.
Amma bunun səbəbləri bilinmir. Günəşin yerə birbaşa təsiri olmasa
da, dolayısı yolla var. Görünür, Günəş aktivliyi maqnit sahəsini
silkələyir, Yerin daxilində baş verən proseslərin dinamikasına
təsir edir, sonra bu, artaraq güclənir, yığılan enerji çoxalır,
nəticədə təkanlara səbəb olur".
Ayın yerdə olan proseslərə təsirinə gəlincə, N. Cəlilov qeyd
edib ki, onun yerə təsiri qabarma və çəkilmə nəticəsində olur. Şöbə
müdirinin sözlərinə görə, Ayın da qabarma və çəkilmə hadisəsi ilə
zəlzələlər arasındakı asılılıq axtarılır: "Ayın yerə təsiri də
istisna olunmur. Qabarma və çəkilmə qüvvələri birbaşa yerin
nüvəsində gedən proseslərə, onların sürətinə təsir edə bilər. O da
son nəticə etibarilə enerjinin yığılması və sonra da yerin səthinə
çıxması nəticəsində zəlzələnin baş verməsi ilə nəticələnə
bilər".