Əksər ədəbiyyat adamları mətbuatda çalışdıqları üçün onların irihəcmli nəsr əsəri yazmağa lazımı qədər enerji və vaxtları qalmır. Sizcə, bu vəziyyət Azərbaycan ədəbiyyatının sonunu gətirə bilərmi? Yəni nəsrdə müəyyən bir nəsil tükənməsi ola bilərmi? Bəs siz özünüz mətbuatda çalışan yazarlara hansı yazı rejimini tövsiyə edirsiniz?

Axar.az bu sualla ədəbiyyat adamlarına müraciət edib.

Səfər Alışarlı mətbuatın ədəbiyyat adamının düşüncə tərzinə və üslubuna mənfi təsir etdiyini bildirib:

"Yaradıcı şəxsin mətbuatda çalışması arzuedilməzdir. Mətbuat dibsiz yazı quyusudur, nə qədər yazırsan, dolmur ki dolmur. Bu quyu ədəbiyyat adamının vaxtını, enerjisini alır, onun düşüncə tərzinə və üslubuna mənfi təsir göstərir. Sovet dövründə ədəbiyyat adamlarının qəzetdə, jurnalda çalışmasına çoxları qibtə ilə baxırdı, çünki çörək qazanmağa başqa yer yox idi. Bu gün elə baxmasalar da, mətbuat yaradıcı adamlar üçün çörəkxana funksiyasını itirməyib. Hər bir yaradıcı nəslin nümayəndələri arasında elə böyük istedadlar var ki, onları mətbuata yaxın buraxmaq günahdır. Məsələn, siz baxın Kəramət Böyükçölün müsahibələrinə, yaxud Şərif Ağayarın nəsrinə, Murad Köhnəqalanın, Mövlud Mövludun, Aqşinin yazılarına. Siyahını artırmaq da olar, əlbəttə. Bu adamların bu gün qəzetçiliklə məşğul olması ədəbiyyatın ziyanınadır. Məncə, belə istedadları hər hansı bir fond himayəyə götürüb, onların yaşayış minimumunu təmin etməlidir. Yeni ədəbiyyatın cəmiyyətdə yaratdığı impulsları ictimai həyatda dərhal görmək mümkün deyil. Bu, bizim fondları, xeyriyyəçiləri və digər əlaqədar təşkilatları çaşdırmamalıdır. Məsələ burasındadır ki, cəmiyyətin hər gün ala bilmədiyi istedadlı ədəbiyyatın yeri istər-istəməz istedadsız, mənəviyyata və ictimai əxlaqa zidd bozumtul yazı-pozularla, biabırçı detektivlə dolur. "Ədəbiyyat" adı ilə cəmiyyətə daxil olan hər şey özündən sonra növbəti dalğanı yaradır. Yaxşı olardı ki, bu dalğa həqiqi mənəvi dəyərlərin təntənəsinə, mübariz, cəsur insanın formalaşmasına xidmət etsin".

Aqşin Yenisey mediadakı tələskənliyin ədəbiyyat adamlarının mətnlərinə mənfi təsir etdiyini düşünür:

"Yaradıcılıq zövq məsələsidir, ona görə də yazmaq da oxumaq kimi vaxt tələb edən bir prosesdir. Mediadakı qaça-qaç bu gün yazılan bütün bədii mətnlərə mənfi təsir edir. Vaxtı olanların isə zamanı duymaq hissiyyatı korşalıb. Allahın özündən ki qüdrətli deyilik! O istəsəydi, elə bircə kəlmə "Ol" deyərdi, dünya da mil kimi dayanardı qabağında. Amma Allah da altı gün səbir etdi, dönə-dönə əzib, yenidən yoğurdu və s. Təsəvvür edin, mənim milli şüurum türk köçəri şüuru, həyatım da qaçaqaçda, görün mənim yazdığım roman nə gündə olacaq. Roman oturaq həyatın janrıdır".

Cəlil Cavanşirin fikrincə isə yazıçıların mətbuatda çalışması ədəbiyyata ciddi ziyan vurmaz:

"Yazıçıların əksəriyyətinin mətbuatda çalışması zəruridir. Bu gün media orqanlarında çalışan yazıçıların ailəsini dolandırmaq, yaşayışını təmin etmək üçün başqa şansı yoxdur. Yazıçılıq Azərbaycanda qazanc gətirməyən sahədir. Kitabların tirajı, satışı, tərcüməsi, təbliğatı normal olmadığı üçün yazıçı ən yaxşı bildiyi işlə, jurnalistika, köşə yazarlığı, redaktorluqla məşğul olur, tərcüməçilik edir. Amma yazıçıların mətbuatda çalışması, Azərbaycan nəsrinə ciddi ziyan vura bilməz. Düzdür, yazıçının mətbuatda çalışması onun enerjisini tükədir, tənbəlləşdirir, yorur, amma yaradıcılığa faciəli şəkildə mane olmur. Mətbuat maddi baxımdan yazıçıya lazım olduğu kimi, yaradıcı baxımdan da kömək edir. Mətbuatda çalışan yazıçı davamlı informasiya alır, yazı-pozu ilə məşğul olduğu üçün daimi olaraq "formada" olur. Təbii ki, əksər yazıçılar roman yazmaq üçün sakitliyə, təbiətə çəkilməyə ehtiyac hiss edir. Amma müasir ədəbiyyat, müasir nəsr dinamik olmalıdır. Məncə, bu dinamizm üçün prosesləri daha ciddi dəyərləndirmək, izləmək üçün proseslərin yaxınında, ya da birbaşa içində olmaq lazımdır. Bu baxımdan mediada çalışmağın faydalı tərəfləri var. Uzun müddət mətbuatda çalışmışam və bu müddət ərzində yaradıcılığa da davam etmişəm. Yazıçı hansı işdə çalışır-çalışsın, enerjisi tükənəcək. Yazıçıların mətbuatda çalışmasını böyük faciə hesab etmirəm. Məncə, daha ciddi problem yazıçının işsiz qalmasıdır. "Zəruri tələbat mallarına" girov düşən yazıçılara görə nəsrimiz üçün heç bir təhlükə görmürəm. Hansısa yazıçıların tükənib sıradan çıxması ola bilər. Yazıçı mətbuatda işləməyə məcburdursa, rejimini düzgün qurmalıdır. Gündə bir saat belə olsa, yaradıcılığına vaxt ayırmalıdır və günün ən enerjili və gümrah vaxtını öz yaradıcılığına həsr etməlidir. Bu baxımdan səhər erkəndən oyanıb yazmaq, gecələri istirahətə ayırmaq texniki olaraq daha yaxşıdır".

Mübariz Örən yazarların ən böyük probleminin vaxt azlığı olduğunu deyib:

"Ümumiyyətlə, nəinki mətbuatda, digər başqa sahələrdə də çalışan yazarlarımızın ən böyük bəlası, problemi vaxt çatışmazlığıdır. Yazıçı öz işi ilə məşğul olmalıdır, - bu, vacib şərtdir, - bunun üçün isə yazıçının irili-xırdalı məişət problemlərindən qıraq, sakit, qapalı mühiti, guşəsi olmalıdır. Ətraf mühitdən yazı-pozu müddəti müvəqqəti izolə olunmağa yazıçının vaxtı, yeri və vəsaiti olmalıdır. Bizdə bu alınmır. Xüsusən gündəlik köşə yazmaq, müsahibə almaq məcburiyyətində qalan - çünki pul qazanmağın başqa yolu yoxdur; yazıçı hər şeydən qabaq bioloji varlıqdı və ən mürəkkəbi: evdə onun yolunu, pulunu gözləyən balası var və s... - istedadlı yazıçı dostlarımın durumu acınacaqlıdır. Bəli, əlbəttə, gündəlik köşə adamı tükəndirir, enerjisini, odunu azaldır, həvəsini, istəyini səngidir, digər tərəfdən, mövzusunu, ideyasını əlindən alır, yazıçını öz mətnindən soyudur. Nə vaxtacan ki, yazıçı öz zəhməti, ortaya qoyduğu bədii məhsulu müqabilində layiqli və ciddi qonorarını almayacaq, bu, belə davam edəcək. Nə vaxtacan ki, yazıçı kitabı kitab çıxarmaq xətrinə deyil, dəyəri, tələbatı olan əmtəə malı kimi bazara çıxara bilməyəcək, bu, təəssüf ki, belə olacaq. Mənim tanıdığım neçə-neçə istedadlı, enerjili gənc var ki, yalnız öz fədakarlığı, əzmi sayəsində bədii mətnlər ortaya qoya bilir; odur ki, ədəbiyyatımız fədakarlıq sayəsində ayaqda qalacaq, inanıram".