Sabiha Sertel Türkiyənin ilk peşəkar qadın jurnalistidir. 1895-ci ildə Səlanikdə anadan olub. Atası ilə anası boşandıqdan sonra çətin uşaqlıq dövrü yaşayan Sabiha 20 yaşında ailə qurub. Əri Zəkəriyyə Sertel mətbuat adamı olub. "Cümhuriyyət", "Rəsmli ay", "Tan" kimi Türkiyəyə damğasını vuracaq dərgilərin yaradıcısı olan Zəkəriyyənin təsiri ilə Sabiha da jurnalistikaya meyil edib.

Sabiha Sertel solçuydu. Kommunist fikirlərlə ilk dəfə 1919-23-cü illər arasında Nyu Yorkda Kolumbiya Universitetində oxuyanda tanış olub. Amerikanın müxtəlif yerlərində türk və kürd fəhlələrini təşkilatlandırmaqla məşğul olan Sabiha Türkiyəyə qayıtdıqdan sonra Nazim Hikmət və Səbahəddin Əli kimi məşhur şairlərlə yaxın dostluq münasibətləri qurur. Engels və Lenin kimi ideoloqların əsərlərini türk dilinə tərcümə edir.

Sabiha Sertel azadlıq carçısıydı. 1929-cu ildə yazılarına görə məhkəməyə verilən ilk türk qadını olub. İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində Türkiyədə yağışdan sonra artıb çoxalan göbələk hesab etdiyi faşistlərə qarşı mübarizə aparırdı. 1945-ci ildə dövlətin himayəsində olan dindar və faşist qruplar "Tan" qəzetini və mətbəəsini yox etdilər. Amma həbsə atılanlar Sertel ailəsi oldu. 1950-ci ildə Türkiyədən çıxdılar. Sabiha Sertel bir daha geri qayıtmadı və 1968-ci ildə Bakıda vəfat etdi.

Sabiha Sertelin avtobioqrafik kitabı olan "Roman kimi" ilk dəfə ölümündən bir il sonra – 1969-cu ildə nəşr olundu. Kitabda İkinci Dünya müharibəsindən və o dövr Türkiyəsindəki mətbuatdan, ədəbiyyatdan danışılır.

Sabiha kitabında Nazim Hikmət və Səbahəddin Əlinin dostluğundan məhəbbətlə söz açır.

"Roman kimi"dən bəzi qeydlər

"Səbahəddin Əli Almaniyadan təzə gəlmişdi. Bir gün "Rəsmli Ay"da çap etdirmək üçün bir hekayə gətirdi. Nazimlə xeyli söhbət etdilər. Nazim hekayəni oxuyandan sonra "Bu uşaqda nəsə var", – dedi. Sonralar da Səbahəddinin gətirdiyi hekayələri diqqətlə oxuyur, onunla mübahisə edirdi. Nazim Səbahəddinin yazılarının romantik olduğunu deyir və ona realist hekayələr yazmağı məsləhət görürdü. Səbahəddin sosialist düşüncəli bir gənc idi, ancaq bu sosializm onun beynində hələ bəlli bir şəkil almamışdı. Nazim onu realizmlə yanaşı, sosializmə tərəf də çəkməyə çalışırdı. Səbahəddini roman yazmağa vadar edən də Nazim oldu. Onun ilk romanı "Kuyucaklı Yusif" romanı "Rəsmli Ay" nəşriyyatında çıxanda Nazim Hikmət sevincindən yerə-göyə sığımırdı. İlk nüsxə çıxanda sevinclə otağa girdi. Gözlərində sanki "bu romançını mən yaratdım" ifadəsi var idi.

Nazim Hikmət Sədri Ərtəmi yazıçı kimi bəyənmirdi, ancaq onun ədəbiyyat bilikləri və sosializm təlimləri Nazimi özünə dost etmişdi. Sədri Nazimin təsiri altında idi. "Rəsimli Ay"da çıxan "Bütləri qırırıq" mübahisəsində Nazimə qarşı edilən hücumlara ən sərt cavabı verən də Sədri Ərtəm oldu.

O zamanlar ədəbiyyat müzakirələri bizim evdə olurdu. Kiçik qızım Ulduz hər gecə şeir dinləyə-dinləyə sərbəst vəznin ahəngini mənimsəmişdi. Bir dəfə xəstələndi. Nənəsi yerindən qalxmağa icazə vermirdi. Ulduz bu kədərlə bir şeir yazdı. Şeiri Nazimə oxuduq. O da bu haqda belə bir yazı yazdı:

"Ulduzun yeddi yaşı var. Fır-fır fırlanan gözləri, çox şey düşünənə oxşayan geniş, bəyaz bir alnı var. Ulduz bu yaxınlarda xəstələnmişdi, nənəsi heç yerə buraxmırdı. O isə çölə çıxmaq, qarda küçədə qaçmaq istəyirdi. Bir gün kədərli halda düşünərkən ona baş çəkməyə gələn şair Nail Vəhdətiyə:

– Nə olar, mən deyim, siz yazın, – deyir.

Şair Nail soruşur:

– Nə yazım, Ulduz?

– Şeir yazacaqsınız.

– Kimin şeirini?

– Mənim şeirimi.

– Vay-vaaay, sən şeir də yazırsan?

– Bəli.

Nail gülür.

– Buyur, de görək. Yazıram.

Ulduz şeirini deməyə başlayır:

***

Xəstəlik…

Yataqda bir xəstə var.

Bu xəstə istəyir ki,

Bir velosipedə minib

Uzaqlaşsın…

Əgər bir velosipedə minib

Uzaqlaşsa,

Arxasından bağıranlar çox.

Yeddi nəfər:

"Qaçma!

Xəstəsən, uzaqlaşma!"

Əhəmiyyət verən kim?

Mən qaçıram

İldırımlar kimi,

İldırım…

"Yeddi yaşındakı Ulduzun şeiri bitdi. Şair Nail heyrət içindədir. Necə heyrət etməsin? Bu şeir yeni şeirin bütün texniki incəlikləri nəzərə alınaraq yazılmışdı. Şübhəsiz ki, yeddi yaşındakı Ulduz çox istedadlı, zəkalı bir uşaqdır. Ancaq onun bu zəfərində yeni şeirin də əməyi olub. Çünki sərbəst şeir həyata o qədər yaxındır ki, yeddi yaşındakı bir uşaq da onu yaxşı qavrayıb və mükəmməl bir şeir nümunəsinə çevirib".

Beləliklə, "Rəsmli Ay" dərgisində Nazim Hikmət başda olmaqla çağımızın bir çox yenilikçi şair və yazıçısından ibarət bir komanda formalaşmışdı – hansı ki bu gün o imzalarsız XX əsr Türkiyə ədəbiyyatını təsəvvür etmək olmur".