Bu gün Suriyanın keçmiş lideri, hazırki Prezident Bəşər Əsədin atası Hafiz Əsədin ölkədə təşkil etdiyi hərbi çevrilişdən 46 il ötür.

Axar.az Yaxın Şərqdə təxminən yarım əsrdir davam edən ailə hakimiyyətinin əsasını qoymuş bu şəxsin fəaliyyətini diqqətə çatdırır:

Hafiz Əsəd 6 oktyabr 1930-cu ildə anadan olub. O, 1955-ci ildə Xüms Hərbi Akademiyasını pilot ixtisası üzrə bitirib, 1958-ci ildə ixtisasını təkmilləşdirmək üçün SSRİ-yə göndərilib. H.Əsəd burada kurs keçib ölkəyə qayıtdıqdan qısa müddət sonra hərbi hava bazalarından birinin rəhbərliyinə gətirilib. Lakin gənc hərbçi Suriyanın Birləşmiş Ərəb Cümhuriyyətindən geri çəkilməsinə qarşı çıxdığı üçün 1961-ci ildə Silahlı Qüvvələrdən xaric edilib. Bundan sonra ata Əsəd BƏƏS Partiyasının hərbi qanadında mühüm vəzifə tutub və 1963-cü ildə baş verən silahlı çevrilişdə böyük rol oynayıb.

H.Əsəd 1965-ci ildə Hərbi Hava Qüvvələrinin komandanı, 1 il sonra isə müdafiə naziri postuna təyin olunub. 1969-1970-ci illərdə BƏƏS Partiyasında baş verən çəkişmələrin mərkəzində dayanan Əsəd, nəhayət, 13 noyabr 1970-ci ildə qan tökmədən silahlı çevriliş edərək hakimiyyətə gəlib. 1971-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində uğur qazana bilib.

***

Hafiz Əsəd hakimiyyətə gəldikdən sonra ərəb dövlətləri ilə əlaqələri genişləndirməyə başladı. İsrailə qarşı sərt siyasət yürüdən Əsəd qısa zaman ərzində bölgədə əsas söz sahibinə çevrildi. Ayrıca o, İraqdakı BƏƏS Partiyası ilə gərgin siyasi konfliktini də davam etdirməyi unutmurdu. H.Əsəd 1973-cü ildə İsrailə qarşı müharibə elan edən Misirə ciddi dəstək verdi. Lakin müharibə bitdikdən sonra danışıqlar mövzusunda Qahirə ilə yaranan anlaşımazlıq iki ölkə arasındakı münasibətləri korladı. 1976-cı ildə Livandakı vətəndaş müharibəsinə son vermək üçün bu ölkəyə qoşun yeridən Əsəd 6 il ölkənin böyük bir qismini işğal altında saxladı. 1982-ci ildə İsrailin Livana hərbi müdaxiləsindən sonra Suriya ordusu şimal və şimal-şərqdəki əvvəlki mövqelərinə qayıtdı.

H.Əsəd hakimiyyətə gəldiyi ilk gündən SSRİ ilə əlaqələrə xüsusi önəm verirdi. Təsadüfi deyil ki, 1980-ci ildə SSRİ ilə 20 illik "Dostluq və Əməkdaşlıq", 1982-ci ildə isə İttifaqdan silah və hərbi texnika almağı nəzərdə tutan müqavilələr imzaladı. Onun 1984-cü ilə Moskvaya səfəri bu əlaqələri daha da möhkəmləndirdi.

Hafiz Əsədin daxili siyasəti də kifayət qədər radikal idi. O, hakimiyyətdə qalmaq üçün minlərlə dinc sakinin ölüm əmrini verməkdən belə çəkinməyib. H.Əsəd ölkə içindəki Müsəlman Qardaşları təşkilatına qarşı amansız mübarizə aparırdı. Təşkilatın Həma şəhərindəki üzvlərini tutmaq üçün 2 fevral 1982-ci ildə şəhərin bombardman edilməsinə belə göstəriş vermişdi. Ehtimallara görə 7–40 min insan bombardman nəticəsində həlak olmuşdu. "Həma qırğını" kimi tarixə düşən bu hadisə haqda Suriya hökuməti heç vaxt rəsmi açıqlama verməyib.

1979-cu ildə ərəb ittifaqı qurmaq cəhdləri uğursuzluqla nəticələndikdən sonra İraqla münasibətlər qaydasında getmirdi. 1982-ci ildə Suriya-İraq sərhədindəki Bağdada məxsus bir neft borusunun bağlanması iki ölkə arasındakı münasibətləri daha da gərginləşdirdi. Bu səbəbdən H.Əsəd İran-İraq müharibəsində birincinin tərəfini saxladı.

1991-ci ildə Körfəz müharibəsində koalisiya qüvvələrinə verdiyi dəstək isə H.Əsədi Yaxın Şərqin ən güclü liderinə çevirdi. Maraqlıdır ki, H.Əsəd 1980-ci illərin ortalarından başlayaraq, Qərblə yaxınlaşmaq xəttini tutdu. O, heç vaxt siyasi olaraq tanımadığı və "sionist" adlandırdığı İsrail ilə əlaqələri düzəltməyə can atırdı. SSRİ-nin süqutundan sonra bir müddət beynəlxalq arenada tək qalan ərəb siyasətçi daha sonra Qərblə dil tapa bildi.

Hafiz Əsədin Türkiyə siyasəti də kifayət qədər sərt idi. Hətta o, 1990-cı illərdə PKK-ya açıq dəstək verirdi.

***

Hafiz Əsəd partiya və dövlət idarəçiliyini tək əldə cəmləşdirərək, 1978, 1985, 1992 və 1999-cu illərdə 4 dəfə prezident seçilib. O, 2000-ci ilin iyununda 70 yaşında ağ ciyər xərçəngindən vəfat etdi.

Hafiz Əsədin ölümündən sonra prezident səlahiyyətlərini müvəqqəti olaraq Əbdülhəlim Xəddam icra edib. Daha sonra parlament prezident seçiləcək şəxsə qoyulan 40 yaş məhdudiyyətini 34 yaşa endirdi və oğul Bəşər Əsəd rəqibsiz keçirilən seçkilərdə 97% səslə ölkənin yeni prezidenti seçildi.