Son illərdə paytaxta, eləcə də regoinlarda tikintisi yarımçıq qalan binaların aqibəti aktuallaşıb. Hələ 2008-ci ildə Zabrat-Maştağa yolunun üzərində düz körpünün yanında iri bir layihənin plakatı asıldı. Dəmiryol xətti və yüksək gərginlikli elektrik xətlərinin tam yanında əsası qoyulan bu buna hamının marağına səbəb oldu. Və şəhərdən kənar olması vətəndaşları bu şəhərciyə həvəslə cəlb etdi. Cəmi bir neçə mərtəbəsi tikildikdən sonra isə inşaat işləri dayandı. Oradan mənzil almaq üçün əvvəlcədən pul ödəyən vətəndaşların hüquqları da sual altındadır.

Amma onlar azlıqda deyillər. Bakının bir çox yerlərində uzun illərdir tikintisi yarımçıq qalan binaların "sakinləri" hələ də mənzillərinin onlara təhvil verilməsini gözləyirlər. Bəs həmin binalar istifadəyə yarayırmı? Tikintisi başa çatdırılsa belə, bu mənzillərdə yaşamaq nə dərəcədə təhlükəsiz sayılır?

"Axar.az"ın araşdırmasını təqdim edirik.

Binaların ömrü qısalır

"Əmlak Bazarı İştirakçıları" İctimai Birliyinin monitorinq qrupunun apardığı araşdırmalardan bəlli olub ki, hazırda Bakıda təxminən 2400-ə yaxın yeni tikilən bina var. Bunların hər birində orta hesabla 150 mənzil tikilib. Bəzi binalarda mənzillərin çoxu satılsa da, bir çox binalardakı mənzillərin təxminən 30 faizi, ümumilikdə, təxminən 110 minə yaxın mənzil boşdur. Tikinti sahəsində fəaliyyət göstərən mütəxəssislərin sözlərinə görə, sakinlərlə tam məskunlaşmayan binaların əksəriyyəti fiziki və mənəvi aşınmaya məruz qalırlar.

"Binaların fiziki aşınmasının ləngidilməsi üçün onlarda sabit temperatur olmalıdır. Ümumiyyətlə, bina böyük konstruksiyadır, soyuduqda və qızdıqda metal konstruksiyaları deformasiyaya uğrayır. Onda mikroçatlar yaranır, çöl tərəfdən suvağı, rəngi, üzlükləri tökülür. Armaturlarda korroziya yaranır, beton armaturdan aralanmağa başlayır. Bununla da bina tez sıradan çıxır. Əgər layihəyə görə, binanın istismar müddəti 150 il nəzərdə tutulurdusa, belə olan halda o, 60-70 ildən sonra sökülməli olur. Yəni binada mərkəzləşdirilmiş istilik sistemi olmadıqda, onun ömrü iki dəfə azalır".

Tədricən aşınaraq dağılan tikilidən əlinizi üzün

Tikintisi yarımçıq qalan binaların tamamlanmaması onları potensial təhlükə mənbəyinə çevirir. "Əmlak Bazarı İştirakçıları" İstimai Birliyinin eksperti Pərviz Rəhimoğlu "Axar.az"a açıqlamasında bildirib ki, binalar bir neçə səbəbdən aşınmaya məruz qalaraq dağılır:

"Yarımçıq tikilini uzağı 2-5 il ərzində istifadəyə vermədən saxlamaq olar. Sonradan isə həmin bina daxili və xarici amillərin təsiri nəticəsində aşınmaya məruz qalır və dağılır. Belə ki, qış fəslində soyuq və şaxtalı hava, yağış və qar bir çox hallarda belə binaların dayanıqlığına ciddi təsir göstərir, onların ömrünü qısaldır. Bu da həmin tikililərin aşınmasını sürətləndirir, uçub dağılma ehtimalını artırır. Bu səbəbdən yarımçıq bina probleminin həllinin sürətləndirilməsi olduqca vacibdir".

Xarici təcrübə nə deyir?

Ekspert problemin həlli yollarına da toxunub. Bu sahədə xarici təcrübənin öyrənilməsinə də ehtiyac olduğunu vurğulayıb:

"Yarımçıq qalmış binaların dövlət tərəfindən müsadirə olunması qanunvericiliyə ziddir. Çünki bu, sahibkarlıq subyektinə qarşı təzyiq hesab edilir. Onların taleyi məsələsi istənilən halda ikitərəfli razılaşma əsasında olmalıdır. Çünki həmin binalar şəxsi mülkiyyətdir. Azərbaycanda bazar münasibətləri formalaşdığından yarımçıq binalarla bağlı administrativ idarəetmə formalarına əl atmaq düzgün olmazdı. Lakin Rusiyada olduğu kimi, həmin tikililərin hərraca çıxarılaraq satılması mümkündür. Təbii ki, dövlət də əhalinin keyfiyyətli mənzillərdə yaşamasında maraqlıdır".

MTK-dan alıb bələdiyyələrə vermək mümkündür

Bu məsələdə xarici təcrübənin öyrənilməsinə ehtiyac olduğunu deyən P.Rəhimoğlu yarımçıq binaları bələdiyyələrə verməklə onlardan Mənzil Fondunun formalaşmasında istifadə etməyin mümkünlüyünü vurğulayıb:

"Yarımçıq tikililərin tikilib başa çatması üçün konkret limit qoyulmasının və bu limitə əməl olunmadığı halda onun kimlərə həvalə edilməsilə bağlı Ukrayna modeli mövcuddur. Bu ölkədə inşası yarımçıq qalan tikintilər bələdiyyələrin balansına verilir. Onlar da binadakı mənzilləri satmaq yolu ilə qarşı tərəfin pulunu ödəyir. Bizdə də yarımçıq binaların dövlət tərəfindən deyil, məhz bələdiyyələr tərəfindən alınması prosesinin həyata keçirilməsi daha məqsədəuyğun olardı".

Mənzil Fondunun formalaşmasına dəstək

Qeyd edək ki, "Mənzil Məcəlləsi"nə edilən son dəyişikliklərə əsasən, Mənzil Fondunun idarə olunmasında bələdiyyələrin balansında olan və kommunal mənzillər məsələsi ortaya çıxıb. Belə məlum olr ki, ilk olaraq bələdiyyələrin mənzil fondu formalaşmalıdır. Qanunvericilikdə də bu istiqamətdə müəyyən dəyişikliklərin edilməsinə ehtiyac yaranıb. Məlum olduğu kimi, hazırda bələdiyyələrin iqtisadi maliyyə durumu həmin yarımçıq binaların alınması və tikintini başa çatdırmağa imkan vermir. P.Rəhimoğlu hesab edir ki, bu istiqamətdə dövlət müəyyən addımlar atmalı, bələdiyyələrə subsidiyalar ayırmalıdır:

"Lazim gələrsə, onlara uzunmüddətli, az faizli kreditlər də verilməlidir ki, özünüidarə orqanları da yarımçıq mənzillərdə işin başa çatdırılması prosesinə cəlb olunsun. Belə vəziyyət Azərbaycanda bələdiyyə institutunun ən azından prosesdə tam normal şəkildə iştirakının təmin olunmasına gətirib çıxarar. Eyni zamanda, tikinti şirkətləri də üzərində hər hansı bir məsuliyyətin olduğunu görsə və binanı qoyulan limit müddətində başa vurmadıqda tikintinin əlindən çıxmaq riskinin olduğunu bilsə, prosesə daha məsuliyyətli yanaşacaq. Belədə yarımçıq binalarla bağlı problem də öz həllini tapar".