Axar.az Musavat.com-a istinadən Akademik Ziya Bünyadovun qətlində günahlandırılaraq ömürlük həbs cəzasına məhkum olunmuş Nizami Nağıyevlə saxlanıldığı Qobustan Qapalı Həbsxanasında baş tutmuş müsahibənin növbəti hissəsini təqdim edir:
(Əvvəli burada)
Həyatının 54-cü ilini yaşayan Nizami Nağıyev 18-ci ildir ki, həbsxanadadır. 2000-ci ildən ömürlük məhbuslar üçün nəzərdə tutulan kamerada qətlin digər iştirakçısı Mahir Zeynalovla birgə saxlanılır.
1993-cü ildə Tariyel dedi ki, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin xətti ilə Həccə gedirik. Gəl bizimlə gedək. O dövrdə də elə idi ki, hər kəs Həccə getmək istəyirdi. Tariyelin təklifi ilə mən də Həccə getdim. Tariyel, mən, Cavanşir, bu gün də Gəncənin imamcüməsi olan Tahir Abbasov, xanəndə Arif Babayev, xeyli başqa adamlar vardı. 1993-cü ilin may ayı idi. Surət Hüseynovun qiyam xəbərini biz orada eşitmişdik. Biz Həccdən qayıdandan sonra toplaşdığımız İçərişəhərdəki məsciddə Məhəmməd adlı bir iranlı peyda oldu.
Bir gün axşam Tariyel bizi məscidə çağırdı. Cavanşir Aslanov, Qalib Babayev, Mahir Zeynalov və mən məsciddən adamlar dağılışandan sonra qaldıq. Tariyel bizi Məhəmmədə təqdim elədi. Dedi ki, mömin uşaqlardır. Məhəmmədi də bizə təqdim etdi, dedi, İrandan gəlib, “Hizbullah” qardaşdır, bizlə dostluq etmək istəyir. O dövrdə bizlər “Hizbullah” nə olduğunu bilmirdik. Sonralar, burada (həbsxanada-E.M.) Ziya Bünyadovun tərcümə etdiyi Quranı oxuyanda bildik ki, “Hizbullah” Allahın partiyası deməkdir. Namaza təzə başlayanda Quran oxumurduq, hər şey sözlə, ağızdan-ağıza öyrənilirdi. İçimizdə ən savadlısı Tariyel idi, ona inanırdıq. Məhəmməd bizimlə söhbətdə dedi ki, siz yavaş-yavaş ticarətə keçin. Məscid sizin yeriniz deyil, məsciddən çıxın, saqqalınızı qırxın. Gedin ticarətlə məşğul olun, sırf ticarətə girişin. O vaxt Montində “Dəyirman Nadir”in oğlunun “Sünbül” adlı bankı vardı, oradan kredit götürdük. Tariyelin Balakəndə bir tələbə yoldaşı vardı, gedib onu tapdı. Oradan Moskvaya xurma vurduq. Tariyelin dayısı Moskvada yaşayırdı, yoldaşı da yəhudi idi.
Mən Balakənə gedib 2 maşın - 70 tona yaxın xurma yığıb Moskvaya yolladım. Tariyel, Cavanşir, Qalib Moskvaya xurmanı satmağa getdilər. Xurmanın satışından xeyli pul əldə etdik. “Nizami” metrosunun yaxınlığında Şahmat klubu ilə üzbəüz Mirzağa Əliyev küçəsində bir zirzəmini aldıq. Məhəmməd ora gəlib çıxdı. O, İrandan 1 maşın qab-qacaq, serviz, qazan gətirmişdi. Alverimiz başlandı. Yaxşı qazancımız oldu. Az keçmədi ki, “Xətai” metro stansiyasının yanından bir anbar aldıq. Mirzağa Əliyevdəki zirzəmini satdıq. “Xətai”dəki anbara İrandan makaron, vermeşil, şokolad və o dövrün tələbatına uyğun qida məhsulları gəldi. 2 fura (iri tonnajlı yük maşını- E.M.) qida məhsulu gəlmişdi. 1994-cü ilin yayında Tariyel dedi ki, məni o tərəfə (İrana) çağırırlar. Anbarı mənə tapşırıb getdi. Tariyel ordan bir də 3 ay sonra qayıtdı. Oradan gələndən sonra dəyişmişdi, özünü çox nizam-intizamlı aparırdı, həmişəki kimi lider hesab eləyirdi. Dekabr ayında dedi ki, o tərəfdə qardaşlar sizləri də görmək istəyirlər, sizlərlə də söhbətləri var.
- Qardaşların kimliyi, sizi niyə çağırmalarının səbəbini demədi?
- Yox, elə dedi ki, sizi gözləyirlər, gedin.
- Gedib qayıdandan sonra özü ilə pul, silah gətirmişdi?
- Onda pul olub, amma bizə demirdi. Silahı sonralar gətirdilər. Ümumilikdə isə əlimizdə pul vardı. Özümüz də tez-tez Türkiyədən 10 tonlarla un vurub gətirib burada satırdıq. Tariyel Cəlilabadda Vüsal Nəzərovu tapmışdı, onun vasitəsilə sərhəddən nə istəyirdik keçirirdik. Türkiyədən bura, buradan da İrana “Dendi”, kompüter, çanaq antenaları aparırdıq. Vüsal Nəzərovun qohumu vardı, o, malları sərhəddən keçirirdi o tərəfə. Tariyelə əlavə pul verilib-verilmədiyini bilmirdim. Bizim pul problemimiz yox idi. 1994-cü ilin dekabrında Cavanşir, Mahir, Qalib və mən getdik Cəlilabada. Vüsal Nəzərov bizi sərhəddə apardı. Orada hər adama görə 10 şirvan verib sənədsiz-sübutsuz o tərəfə keçirdi. Sərhəd o dövrdə bardaq idi. Camaat mal-qara, mis daşıyırdı.
Pulunu verib sərhədi keçirdin. Vüsal bir fit çaldı, oradan “starşı” Mais gəldi. Pulu alıb bizi sərhəddən yola saldı. O tərəfə keçəndən sonra Cavanşir zəng elədi, səhər Məhəmməd bir maşınla gəldi və birbaşa Tehrana getdik. Tehrana çatmamış bir qəsəbəyə apardılar. Orada bir bağa oxşar yerə getdik. Kənar aləmlə oranın təması yox idi. Ora kənardan kimsə baxsaydı, elə bilərdi ki, ora hansısa fermer təsərrüfatıdır. İçəridə böyük bir ev var idi, həyətdə də xeyli meyvə ağacları vardı. Səhəri gün bir nəfər gəldi, belə başa düşdük ki, rəhbərdir. Söhbət elədi, dedi ki, biz “Hizbullah” təşkilatıyıq. Sizlə biz qardaşıq. Dedi ki, siz burada təlim keçəcəksiniz, burada öyrəndikləriniz gələcəkdə sizə lazım olacaq. Bizə bir maşın ayırdılar. Həmin maşının ancaq ön şüşəsi vardı. “Raf” maşınlara oxşayırdı. O maşının içində olanda nə bir çölü görürdük, nə çöldən bizi görən olurdu. Maşına doldurub kənardakı kəndlərə çıxarırdılar. Həmin kəndlərdə yaşayış yox idi. Döyüş təlimləri başladı.
- Təlimlərdə nə öyrədirdilər?
- Amerika, Rusiya, İsrail istehsallı silahlarla davranma, partlayıcı maddələrdən istifadə, müxtəlif ağır silahlardan, pulemyotlardan atəş açma öyrənirdik, küçə şəraitində döyüş təlimləri keçirdik. Əlbəyaxa döyüşlər, cüdo üzrə təlim keçdik. Müşahidə aparmağı öyrəndik. Təlim 3 ay oldu. Tariyel bizi buradan yola salanda orada təlim keçəcəyimizi deməmişdi. Cavanşir 1992-ci ildə təlimdə olmuşdu. O vaxt onları Qarabağda döyüşlər üçün hazırlamışdılar. Cavanşir deyirdi ki, biz təlimdə olanda Rövşən Cavadov ora gəlmişdi.
“1996-cı ildə Tariyel dedi ki, evə gedin, mən də ora gələcəyəm. Gecə idi, Cavanşirlə Qalib gəldilər. Əllərində 2 diplomat vardı. İçi də silah dolu idi. 2 ”Uzi", tapançalar var idi..."
-Təlimdə iştirak etməyə gəlmişdi?
- Cavanşirin dediyindən belə başa düşmüşdüm ki, gəlib azərbaycanlıların orada təlim keçməsini müşahidə etmişdi.
- Cavanşir Aslanov həmin vaxt təlim keçəndən sonra gedib Qarabağda döyüşmüşdü?
- Yox, getməmişdi. OMON-çular getmişdilər, onu Tariyel qoymamışdı.
- Təlimlər neçə ay davam etdi?
- Biz 3 ay təlimdə olduq, sonra da qayıdıb Bakıya gəldik. Gələndən sonra Tariyel bizim hər birimizlə təkbətək söhbət elədi. Orada nə təlim keçdiyimizi, kiminlə nə söhbət etdiyimizi soruşdu. Bundan sonra adi həyatımız başlandı. Bir az keçəndən sonra Tariyel məni çağırdı. Dedi ki, Cavanşir İnqilab küçəsində ev tapıb. “Göyərçin” kafesinin arxasında, Tiflis prospektinə çıxışda 32 min dollara ev alırıq. Evi ləzgilərdən Cavanşir aldı, pulu ev sahibinin oğluna verdi. Evin sahibi kənarda qalmışdı. Pulu Tariyelə oradan verdiklərini zənn edirəm. Həmin vaxt dəstənin üzvü idim artıq, evi də adıma keçirdilər.
- Ev niyə alınmışdı?
- Evi gizli görüşlərin keçirilməsi üçün alırdıq. Konspirativ görüşlərin keçirilməsi üçün ev idi.
- İş yerində, anbarda söhbət etməyə şərait yox idi?
- İş yerində söhbət eləyirdik, artıq şəhərin müxtəlif yerlərində kirayə evlər də tutmuşduq. 2-3 kirayə evimiz də vardı. Tariyel kimlərləsə görüşürdü, bilirdik ki, iş gedir. Həmin günlərin birində Nəsrullah adlı bir iranlı gəldi. Tariyel dedi ki, bundan sonra Məhəmməd olmayacaq, Nəsrullah ilə işləyəcəyik. Tariyel bizə Nəsrullahı mənim adıma alınan evdə təqdim elədi. Dedi, bizim böyük qardaşımızdır, oradan gəlib. Bundan sonra nə problemimiz olsa, onunla həll edəcəyik. Nəsrullah göstəriş verdi ki, evin altında 2 zirzəmi qazın. Biri böyük, biri də kiçik zirzəmi qazıdıq. 1996-cı ildə Tariyel dedi ki, evə gedin, mən də ora gələcəyəm. Gecə idi, Cavanşirlə Qalib gəldilər. Əllərində 2 diplomat vardı. İçində də silah dolu idi. 2 “Uzi” idi, tapançalar idi. “Kalaşnikov” avtomatı, qumbaralar, fişəng, qaz balonu vardı. Diplomatları gecə ilə kimsə gətirib Qaliblə Cavanşirə vermişdi. Silahları yağlayıb əvvəldən düzəltdiyimiz balaca zirzəmiyə yerləşdirdik.
- Nəsrullah harada yaşayırdı?
- Bunu biz bilmirdik. Haradansa gəlirdi, peyda olurdu, yoxa çıxırdı.
- Onda başqa təmasda olduğunuz kimsə vardı?
- 1996-cı ilin yayında oradan (İrandan) bir stilist gəldi. Bizə qrim dərsləri keçdi. Saqqal, bığ qoymaq, gözə linza taxmaq, başa parik qoymaq öyrədirdi. Cildi necə dəyişməyi izah eləyirdi. İrandan gələn stilist 1 aya yaxın bizə qrimlənməyi öyrədirdi. Gecə orada qalırdı. Biz qrimlənib şəhərə çıxırdıq. İnsanların reaksiyalarını yoxlayırdıq. Aramızdan birimizi qrimləyirdik, onunla bərabər şəhərə gəzməyə çıxırdıq. Qalanları da qrimlənənin yanında gəzib adamların reaksiyalarına baxırdıq, müşahidə aparırdıq. Camaatın bığ-saqqalın saxta olduğunu bilib-bilmədiyini aydınlaşdırırdıq.
- Qrimlənmiş görkəmdə dost-tanışınızın yanına da gedib reaksiyaları yoxlayırdız?
- Çalışırdıq tanışların arasına getməyək, birdən bizi tanıya bilərdilər, niyə görə qrimləndiyimizi soruşa bilərdilər. Ona görə də getmirdik. 1 aylıq qrim dərslərindən sonra oradan gələn stilist qayıdıb getdi.
Ardı var.
