Onunla görüşü Feysbuk üzərindən razılaşdırdıq – bir xeyli yazışdıq-pozuşduq, anlaşdıq. Dedik, bir çay süfrəsi arxasında oturaq, şeir ziyafətli söhbət edək... Başımız söhbətə elə qarışdı ki, şeir yaddan çıxdı, çaylar çaydanda soyudu... Ancaq söhbətimiz isti oldu, istiqanlı oldu... Buyurun, oxuyun. Bugünkü həmsöhbətim tanınmış yazarlarımızdan Əkbər Qoşalıdır.

Başımın avazıyan vaxtı olubmu, a sağ olmuş?

- Əkbər bəy, salam. Necəsən?

- Salam. Yaxşı deyək, yaxşı olsun.

Ani duruxub, əlavə edir:

- Gəl, belə danışaq, biz illərdir bir-birimizi tanıyırıq. Yaşımız da yol verir ki, elə sadəcə adla müraciət edək. Sən necəsən?

- Sağ ol, qardaş, bizlərdə də yaxşılıqdır. Deyirəm, öncələr daha tez-tez görüşərdik, indi yaşının üstünə yaş gəldikcə gözə də az-az görünürsən... Olmaya, yaşın çoxaldıqca, işlərin də çoxalır?

- İşlər həmişə çox olub, mənim heç başımın avazıyan vaxtı olubmu, a sağ olmuş? Ancaq yaş üstə yaş gəldikcə, hələ-hələ 40-ı ötdükdən sonra, olaylara, işə baxış bucağı dəyişir, əlbəttə. İndi, sanki "hər yerdə olmaq" üçün bir qaçaqaç, gethaget havası içində olanları görəndə, "qabaqlar mən də belə(mi) olmuşam?", - deyə düşünürəm.

Yadımdadır, bir dəfə bacımgilə gedərkən, adətim üzrə, elə qapıdan girər-girməz, "işim var, tez qayıdacağam", - dedim. "A sağ olmuş, sən havaxt bir rahat gələssən, oturassan?", - deyə giley etdi bacım. Mən də, necə deyərlər, qaş düzəldən yerdə, göz tökənin işi olmasın, "yəqin tez öləjəm, ona görə də inersiya ilə özüm-özümə diktə edirəm ki, gərək qaçhaqovla da olsa, vaxt tapam, bütün iş-gücümü tamamlayam", şəklində bir cavab verdim. Bircə dəfə, "Bıy, bacın ölsün" dediyini eşitdim.

Nə isə, başını ağrıtmayım. (Çaydan bir qurtum alır)

- Yox, başağrısı deyil, söhbət eləyirik də... Deyirəm, bəlkə "yaşının üstünə yaş gəldi" sözümdən incik düşdün? Əşşi, kefini pozma, sənin qocalmağına hələ çox var...

- Yaxşı ki, xatırlatdın, dərd məni götürmüşdü, – gülür.

- Əkbər, sən çox aktivsən, necə çatdırırsan... tədbirlər, xarici səfərlər, təqdimatlar, iş, ailə, övladlarının qayğısı və üzündən də əskik olmayan təbəssüm.

- Sən sağ olasan, son günlər rəssam Nəvai Mətin məni tez-tez Aktivist Sənətçilər Birliyinin toplantılarına çağırır – simasının əbədi "qeydiyyatına" düşmüş təbəssüm yenə də özünü göstərir, gülümsünür və sonra köks ötürərək davam edir: - Qardaş, aktivlik deyil, e... bu, görüləsi işin çox olması ilə bağlıdır bəlkə. Hər bir düşünən Azərbaycan insanının, hər bir vətəndaşımızın üzərinə düşən nə qədər məsuliyyət var, bilirsənmi? Əlbəttə, bilirsən. İstər şəxsi anlamda, istər ölkə anlamında çiyin verəcəyimiz nə qədər iş var. Hər şeyi kimdənsə, haradansa gözləməklə olmaz. Gərək özümüz də daşı daş üstə qoyaq. Zəlimxan Yaqub demiş, üst-üstə qoyaq ki, divar olsun. Təbəssüm də varsa, nə mutlu mənə, - yenə də təbəssümlə üzümə baxır, çayın soyuyur, - deyir.

Kütval ha deyiləm

- Divar deyirsən – maraqlıdır, uyğun olsa, bu məsələyə də ayrıca toxunarıq. Ancaq indi mövzunu divarın o üzünə daşımaq istəyirəm. Bilirsən, Əkbər, adama elə gəlir ki, sənin heç qəzəbli vaxtın olmayıb.

- Nə danışırsan, a sağ olmuş? Mən kütval ha deyiləm. Qəzəbli olmaq ariflər qatında yaxşı qəbul olunmasa da, o da bir insanlıq halıdır. Bununla bağlı, uzun-uzadı vaxtımız olsaydı, "dilinin altındakı paxlanı çıxar!" deyiminin necə yaranması barədə əhvalatı danışardım, amma qalsın başqa vaxta.

- İnşallah. Sənin sözünlə desəm, a sağ olmuş, "qalsın" deyə-deyə, başqa vaxta ötürə-ötürə gedirik... Neynək... başqa bir məsələyə diqqət yönəltmək istərdim. Bax, bir çox yerlərdə çalışmısan. Gənclər və İdman Nazirliyində, Silahlı Qüvvələrdə və indi də Azərbaycanda Atatürk Mərkəzində. Üstəlik ayrı-ayrı vaxtlarda iki ali məktəbdə təhsil almısan, neçə ictimai təşkilatın quruculuğunda, idarəçiliyində iştirak etmisən, başqan olmusan. Maraqlıdır, özünü harada daha rahat hiss edirdin?

- Sualı elə verirsən ki, rahatlıq hissi keçmişə aid olur, eləmi? (Bu dəfə ürəkdən gülür) Bilirsən, qardaş, mən harada işləmişəmsə, mənə nə iş etibar edilibsə, gücümün çatdığı qədər, işimi ən yaxşı şəkildə yerinə yetirməyə çalışmışam. Aldığım maaşın azlığı-filan da, işimə can yandırmağıma mane olmayıb. Xatırlayıram, Gənclər və İdman Nazirliyində çalışdığım illərdə o zamankı nazir Əbülfəs Qarayev mənə bir "Fəxri Fərman" vermişdi. Orada yazılırdı ki, "...FƏDAKAR ƏMƏYİNƏ GÖRƏ TƏLTİF EDİLİR". Bilirsən, bir mülki dövlət orqanında bu sözlərlə süslənmiş təltif nadir hadisələrdən sayılır məncə. Silahlı Qüvvələrdə zabit kimi xidmət etdiyim illərdə də, rəhmətlik hərbi hissə komandirimiz, polkovnik Vasif İmanov, məsuliyyət anlamında məni nümunə olaraq göstərərdi və əlbəttə, mən bundan çox sıxılardım.

Atatürk Mərkəzi çalışma həyatına başladığı gündən buradayam. İnanıram ki, kollektivdə arzuolunmaz deyiləm (gülür).

- Və sənin cavanlığınla yanaşı böyüyən Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi (DGTYB)... Bu gün də nə qədər gəncin, dostumuzun sənə başqan deyə müraciət etdiyini görürəm. Başqanlıq necə bir hadisədir?

- 1998-ci ildən bu yana DGTYB adı efirdədir, həyatdadır, ürəklərdə, beyinlərdədir. Və təkcə mənim deyil, neçə-neçə yazarın. Başqanlıq necə bir hadisədir, deyirsən... nə deyim, vallah. "Bilmirəm" desəm, necə olar? Mən başqanlığı tədqiq eləməmişəm, öyrənməmişəm, tale kimi yaşamışam. Doğrudur, Azərbaycan Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında, müəyyən qədər Texniki Universitetdə də idarəetmə nəzəriyyəsini mənimsəmişəm. Ancaq yaradıcı insanların birliyinə, hələ-hələ beynəlxalq birliyə başçılıq etmək, başqa olaydır.

Ədəbiyyatımız bir az soyuqlayıb

- Elədir. Bəs necə düşünürsən, sənin də təmsilçisi olduğun ədəbiyyatımız necə nəfəs alır?

Sual deyəsən ağır oldu, yoxsa gözləmirdi, bilmədim. Çaylarımızı təzələdi və gülümsər halda dedi:

- Deyəsən, axı, provokasiyaya çəkirsən? Amma əsas odur, nəfəs alır. Necə nəfəs alır? – deyim də, deyəsən, bir az soyuqlayıb, ağ ciyər müalicəsi alsa, əcəba? Belə bir söz var, deyərlər, "qonşunun nəyi, qonşuya nə görünər". Öncəki ədəbi nəsillərin yazdıqları indi bir çoxlarına necə görünürsə, 90-cılar ədəbi nəslinin yazdıqları da illər sonra o gücdə görünəcək. Özəlliklə, 60-cılarla, 90-cılar yada düşəcək, müqayisələr daha çox bu ədəbi nəsillərlə aparılacaq. Daha yaxın dövr olaraq da, 90-cılarla.

İndi ədəbiyyatımızın nə ilə nəfəs alması sual-mövzusunun altında nə durursa, o, bəlkə də, sırf indi yaranan ədəbiyyatın özü ilə bağlı deyil. İndi yaranan ədəbiyyat öz cilvəsini, dadını-duzunu, sanbalını bir xeyli sonra daha əhatəli göstərəcək, deyə ümid edirəm.

- Bir neçə yazarımız qürbətə getdi, onlar bizim ədəbiyyatın qürbət qolunu yarada bilirmi, səncə? Yoxsa, qeybət yazmaqla məşğuldurlar?

- Kimləri nəzərdə tutduğunu bilmirəm. Durum adama görə dəyişər, hər halda. Və hər halda qürbət qürbətdir. Qeybət edənləri isə istər qürbətə yox, belə lap qəlbimizin içinə qoyaq, təəssüf ki, yenə öz işlərində olacaqlar.

- Əkbər, yaşıdlarınla müqayisədə çox şeyə nail olmusan. Görünən budur. Amma mən bilirəm, illərlə əzab çəkmisən, dar yataqxana otağında özündən başqa 4 nəfərlik ailə üzvlərinlə yaşamısan. Neçə ildir də, paytaxtdan kənara köçmüsən. Şəhərdən bu qədər uzaq yaşamaq səni daha çox nəyə yaxınlaşdırır?

- Faiq, qardaş, niyə belə qat-qat, radio anteni kimi iç-içə çıxan suallar verirsən? İndi sən belə xatırlatmalarla mənim ovqatıma yüngüllükmü gətirirsən, ağırlıqmı? A sağ olmuş, bu nə Feys feyzi, çay kefi, söz ziyafəti oldu?!

Deyir və bilirəm ki, suallarım onu incitmir, sadəcə, ağır keçən anlarını yaşadır, içində o ağırlığın oyanmasını istəmirmi, zənnimcə, heç unutmayıb da axı. O, çayımı təzələyir, mən sualımı:

Dreli əlinə alıb, sual verirsən...

- Sənin özündən neçə dəfə eşitmişəm, demisən ki, nə necədirsə, deməli, elə olmalıymış. Bugünkü söhbət də belə alındı, nə etməli? Yaxşısı budur, gəl, sən bir-iki sualımı da cavablandır, ayrılaq. Sənin də getməyin gəlir, elə mən də, getsəm yaxşıdır. Deyərsənmi, nəyə nail olmaq istəyirdin, olmadın?

Bu dəfə simasında duruxduğu hiss olunur:

-Tanınmış televiziyaçı Nəsimi Nəbizadə bir həmkarımız haqqında yazmışdı ki, sanki o, şeiri drellə yazır. Onun sözü olmasın, sən də elə bil dreli əlinə alıb, sual verirsən. Adamı bir ovqata kökləyirsən, dərhal da başqa ovqata keçid tələb edirsən. Monarxsanmı, nədir? Nədir bu hallar? Bir macal versənə. Yoxsa, bu "çəkirəm, ha!" havalı bir rubrikadırmı, nədir belə?

- Yox, a qardaş, çəkdiyim-filan yox, zəncanlılar demiş, söhbətdü, eliyurux da. İkicə sualım qalıb, onları da verim, sağollaşaq. Deməzsən, AYB-dən özünə qarşı nə zaman diqqətsizlik görmüsən?

Köks ötürür:

- Öncə onu deyim, mən AYB-dən nə diqqət görmüşəmsə, şəxsən Anar müəllimdən, rəhmətlik Arif Əmrahoğludan görmüşəm. Oradakı dostlarımın diqqətini isə məhz dost diqqəti kimi dəyərləndirmişəm. Bir də ki, AYB mənim üçün iş yeri deyil, Mərkəzi Aparatda çalışmıram, sadəcə, Birliyin üzvüyəm.

"Səhərlər işə, axşamlar evə xoşbəxtliyi"

Ümumən özəl bir diqqət ummadığım üçün, diqqətsizlik olanda da, haldan-hala düşmürəm. İş elə gətirib ki, tələbəlik illərindən işləmişəm, sonra da həmişə, "səhərlər işə, axşamlar evə xoşbəxtliyi" ortamında olmuşam – yəni qapı-qapı gəzməyə, təmənnalara, yerli-yersiz istəklərə nə ürəyim, nə də iş ortamım müsaid olmayıb, çox şükür.

Əlbəttə, mən sadəlövh adam deyiləm, ancaq sadə adamam, bundan da kompleksə girmirəm, əksinə məmnunam – adam sadə olar də! Atalar sözü ilə desək, "ağac nazikliyindən sınar, adam yoğunluğundan". Sadəcə olaraq, bir də görürsən, kimsə öz ağlınca sənin sadəliyindən sui-istifadə etməyə, avam yerinə qoymağa çalışır, bax, onda sığortalarım atır. Bayaq deyirdin ey, qəzəbli olmursan-filan.

Zaman-zaman belə "kiçikçaplı gediş"ə cəhd edən adamlar olub və əlbəttə, mən öz işimi, hesabımı bilmişəm.

- Ümumiyyətlə, fikirləşirsənmi ki, sən öz yerində deyilsən? Sənin yerin ədəbiyyatda olduğun yerdir, yoxsa, daha fərqli bir yeri arzulayardın?

- İnsanın əsl yeri onu yaxından tanıyanların vicdanla yaraşdırdığı yerdir. İnsan olduğu yerin haqqını, gərəyini yerinə gətirməldir. Haradasansa oranın qanununu qəbul etmisən, deməkdir. Etmirsənsə, nə qədər tez ayrılsan, o qədər yaxşıdır, elə deyilmi?

Ədəbiyyatçılıq, yazarlıq bir alın yazısıdır – anadolulular demiş "bilməm, anlada bildimmi?" – mən "bilməm, çatdıra bildimmi?" demiş olum.

Gülür və boğazını sığallayır, udqunur. Deyəsən çox danışdıq, - deyə fikirləşirəm:

- Çay gətirsinlər yenə?

- Yox, çox sağ ol.

- Onda, hələlik, qardaş. Sağ ol, mənimçün xoş və maraqlı oldu – məncə pis söhbət alınmadı, oxucular üçün də diqqətçəkici olacaq.

- Təki elə olsun. Kollektivinizə sayğılar... AXARınız qurumasın.