"İş adamı" layihəsi

Yayın isti günlərində, qızmar günəşin altında dəmir yığanların iş prosesini izləyib dözmək üçün insana yəqin ki, dəmir ürək lazımdır.

"Dəmir alıram, dəmir"- səsləri eşidirəm. Yaxınlaşıb ordan-burdan söhbət etməyə başlayıram. Sizinlə tanış edəcəyim adamı gözüm bayaqdan alıb, ancaq ona qədər bir az yolum var. Dəmirin qiyməti ilə maraqlanıram və beləcə söhbətə körpü salıram.

- Bir az dəmirim var, neçəyə alarsınız?

- Çəkilə alırıq.

Sonra dəmir maşınına doğru yaxınlaşıb azyaşlı oğlanı və günün şüasından qaralan o qadını danışdırmağa başlayıram...

- Bu dəmirləri pulla alıb yığırsınız, yoxsa haradansa toplayıb satırsınız?

- Yox, dəmiri qapı-qapı düşüb puluyla alırıq, sonra dəmir zavoduna aparıb satırıq.

Sonra bu işlə nə vaxtdan məşğul olduqlarını, haradan gəldiklərini və niyə məhz dəmir yığmaqla çörək pulu qazandıqlarını soruşuram...

Otuz üç yaşlı qadın utanaraq qara gözlərinin baxışlarını gizlətməyə çalışsa da, yenə özü ilə bacarmır. Üzümə gülümsünərək "nə danışım", - deyib, qəmli və qara günlərini danışmağa başlayır:

- Adım İlhamədir, otuz üç yaşım var. On ildir Qax rayonundan Bakıya gəlmişik. Qaxda dolana bilmədik.

Yanımdakı oğlan bacımın oğludur, bizi maşınla gəzdirən isə bacımın həyat yoldaşıdır. Yunisin on iki yaşı var, anası xəstədir deyə, kürəkənim və Yunis mənə qoşulub dəmir yığmağa kömək edirlər.

"Küləklər şəhəri"ndə də heç üzlərinin gülmədiyindən şikayətlənən zavallı qadın yazılan taleyindən də narazı qaldığını və bəxtinin gətirmədiyini söyləyir:

- Bacımın əri olmasaydı acından ölərdim. İki qızım var, ailəm dağılıb. Ərim qız doğduğum üçün üstümə arvad aldı. Mənə deyirdi ki, sən oğlan doğmursan, mənə qız lazım deyil. Onun mənə çəkdirdiyi əzablara iki qızımın xətrinə dözürdüm. İkinci arvadı gətirəndən sonra məni rayonda dilənməyə göndərirdi. Dilənçilik edib, qızlarımı ac qoymurdum. Sonra o qadının yanında alçaldığıma görə, qızlarımı da götürüb gəldim, bacımgilə yığışdım.

Üzünü Yunisə çevirib baxır və doluxsunur. Kirli, dəmir pası kəsmiş əllərini gözünə sıxır və göz yaşını gizlədərək başını aşağı dikir.

- Bəs həyat yoldaşınız arxanızca gəlmədimi? İndi bilmir haradasınız, heç maraqlanmır uşaqlarınızla?

- Yox bu günə kimi nə mənimlə, nə uşaqlarla maraqlanıb. Məndən sonra üç dəfə ailə qurdu, yenə oğlu olmadı. Allah verməyəndə vermir də, mənim qızlarım günahsız idi, onların ahı yerdə qalmazdı ki... (deyir və Allaha şükür edərək əlin göyə qaldırır). Bacım da qaraciyər xərçəngidir, özü də üç uşağı var. Mənim üstümdədir hamısı.

Qadına baxdıqca ehtiyacın insanı nə günə saldığını düşünürsən. Əlləri, üstü-başı pas, kir, toz-torpaq içindədir. Yanında durmaq dözüm istər. Elə bil neçə illərdir su üzünə həsrətdir biçarə qadın.

Suraxanıda çox acınacaqlı vəziyyətdə yaşadıqlarını, uşaqların təhsilsiz qaldıqlarını, Bakıda heç bir yerdə işə götürülmədiyini deyir:

- Suraxanıda qalırıq, bir otaq evdir. İnan, iti bağlasan, it itliyi ilə orda yaşamaz, amma nə edim, bir parça çörəyə görə məcburam. Heç yerdə işə götürmürlər, dəmir yığıb başımızı dolandırırıq.

Dəmir yığmaqdan da çox qazanmadıqalrını, dəfələrlə təhqirlərə, hücumlara məruz qaldıqlarını söyləyir:

- Elə bilirsən dəmir yığmaq asandır? Heç də asan deyil. Neçə dəfə dəmir yığanda təhqir ediblər, üstümə hücum çəkiblər. O qədər pis hadisələrlə üzləşmişəm ki, danışsam ağlayarsınız... (doluxsunur)

"Danı", - deyirəm, - əlimi tutur, üzümə baxır, utana-utana söhbətə davam edir:

- Bir dəfə möhkəm xəstə idim. Yeznəmiz də Yunislə rayona getmişdi. Evdə heç nə yox idi yeməyə, bacım da ağır xəstədir də, evdən bayıra çıxmır. Məcbur qalıb evdən çıxdım, təkbaşına dəmir yığmağa getdim. Suraxanıda məhəllə var idi, ora girdim, qapının ağzında dəmir parçaları gördüm. O yana-bu yana baxdım, gördüm, görən yoxdur. Kisəyə yığanda, qapıdan yaşlı kişi çıxdı. İçkiliydi. Dəmirləri hara apardığımı soruşdu, mən də satmaq üçün yığdığımı dedim. Kişi həyətində də dəmir olduğunu deyib, məni həyətə çağırdı. Elə həyətə girmişdim ki, qapını arxadan bağlayıb məni evə salmaq istədi. Qorxdum, ağlamağa başladım və qapını açsın deyə, yalvardım. O da mənə "səni heç yerə buraxmayacağam, bu gecə mənliksən", - deyib hırıldadı.

Bir anlıq susur və danışmır. Niyə danışmadığını soruşuram. Əllərini bir-birinə sıxaraq ayağının arasında gizlədir.

Yunisə "sən get atanın yanına, mən də indi gəlirəm", - deyib, söhbətə davam edir:

- Kişi əlimdən tutub, güclə evə saldı. Paltarımın ətəyindən tutub dartmağa başladı. Nə istədiyini başa düşmüşdüm... Amma elə bil, allah mənə güc verdi, canımı onun əlindən qurtardım. Kişinin qapının ağzında dəmir ağırlığında ayaqqabıları var idi, əlimi atıb bir tayını götürdüm. Paltarlarımı cırmaq istəyəndə ayaqqabını onun başına vurdum. Huşunu itirdi. Qaçıb çıxdım oradan. Əclafın dəmir-dümürünə əlimi də vurmadım. Gəlib həmən günü yolun qırağında dilənməyə başladım. Bu on ildə başıma gələn ən acınacaqlı və iyrənc hadisələrdən biri bu hadisə olub. Bu hadisə yadıma düşəndə bəzən özümü alçaldılmış qadın sayıram (əllərinin kirini tez-tez ətəyinə silir və qəribə tərzdə gülür, bilinmir ki, hövlündən, yoxsa onun əlindən necə qurtula bildiyinin sevincindən gülür).

Davam edir:

- Mən də hamı kimi xoşbəxt olmaq istəyirəm. Əlimə-ayağıma baxın, nə gündəyəm. Bəzən təhqir olunanda utanıram, qadın olduğuma nifrət edirəm. Amma başımı dik tuturam, çünki pis yola düşüb, namusuma ləkə gətirəcək bir iş görmürəm. Dəmir yığsam da, halallıqla pul qazanıram. Heç kimin yanında başım aşağı deyil, mənim də bəxtimə bu günləri yaşamaq yazılıb. Yazıya pozu yoxdur (üzünü dəmir qırıntılarına sarı çevirir).

Onunla söhbət etdikcə hiss edirəm ki, ümidləri hələ də tükənməyib, nə vaxtsa xoşbəxt yaşayacağına inamı var. Onu çox danışdırıb mane olmaq, yaralarının qaysağını qoparmaq istəmirəm. Ancaq mənə bir şey maraqlı gəlir – bu qədər ağrı-acıdan danışır, ancaq bircə dəfə də dilinə giley gətirmir. Sanki dəmir yığa-yığa özü də dəmirə dönüb.

Sağollaşırıq.

- Səhərdən dilimə bir tikə çörək dəyməyib, - deyir, - gedib görüm neynirəm...