"Türmə əhvalatları" layihəsində

(əvvəli burada: "İcra başçısı olacaqdı, türməyə düşdü – Ağır seyid")

Bayıl türməsindən sonra Seyidlə 10 saylı CÇM-də görüşdük. Bayıldakı "dostlardan" məni ilk görən Elnur Sadıqov oldu və hal-əhval tutduqdan sonra dedi ki, Seyid də burdadır. Amma əvvəlki kimi mehriban deyil, adamdan uzaq gəzir.

Elnura dedim ki, Seyid sənin tayın deyil, o, ağır adamdır, sən isə narkomansan. Elnur mənimlə razılaşdı...

SEYİDİN YENİ DOSTLARI...

Elnur düz deyirdi, artıq Seyidin yeni dostları vardı. Əslində, bunlara "dost" demək düzgün deyildi. "Əhl" uşaqları ilə oturub-dururdu. Ağdam və Tərtər əhli istisna olmaqla, Qarabağ əhli bir idi. Hər iki rayondan olan dustaqların sayı xeyli çox olduğundan onlar özlərinin "müstəqilliyini" elan etmişdilər.

Qarabağın digər rayonlarının bir əhldə toplaşması isə müxtəlif söz-söhbətə səbəb olurdu. Seyid həbsxana dünyasına uzaq olan biri idi. Onun burada baş çıxarması müşkül məsələydi. Əhlin dələduzluqda, oğurluqda, cibgirlikdə, qətldə, narkotikə meyllikdə ad çıxaran üzviləri Seyid kimisini göz görə-görə, özü də diri-diri yeyərdi. Elə yeyirdilər də...

NAMAZ QILANDA EDİLƏN DUA

Seyid 10 saylı CÇM-ə məndən 1 ay tez gəlmişdi. Ona görə də ilk görüşümüzün iki günü köhnə dostlarla bağlı oldu. Necədirlər, işləri nə yerdədir və sair? Ona hər biri haqda söhbət açdım. Seyid dedi ki, Faiq, and olsun cəddimə, səni çox istəyirəm və hər namaz qılanda sənə dua edirəm. Mən bilirdim ki, Seyid yalan deyir, o mənə dua-zad oxumur, amma üzünə də vurmadım. Hələ onunla xeyli bir yolun yolçusu olacaqdıq.

QEYRƏT ZAMANIDIR

Seyidi öz yerliləri aldadırdı. Əlbəttə ki, hamısı yox. Seyidin çox nüfuzlu yerliləri vardı ki, zonda xüsusi hörmətə, çəkiyə malik idilər. Namazəliyev Namiq, maşın təmiri ustası Cavad və başqaları. Keçmiş döyüşçülər olmuş beyləqanlılar vardı. Amma ad batıranları da az deyildi. Hər əhldə olduğu kimi. Bir də görürdün ki, bir nəfər "aralıq uşağı" təngnəfəs gəldi Seyidin yanına:

- Seyid, cəddinə qurban, bəs deməzsən, filankəs telefonla ilişib, 300 manat istəyirlər. Gərək uşağı qoymayaq yansın. 500 manatdan 300-ə salmışıq, cəddin haqqı, 200 yaxın yığmışıq, 10-15 dəqiqəyə çatdırmasaq, uşaq "yanacaq". Telefon yiyəsi də bizim əhlin günahından "yanır". Əhlimiz rayonumuz haqda pis fikirləşəcək. Ümid sənədir. Qeyrət zamanıdır...

Vaxtı o qədər az qoyurdular ki, Seyidin fikirləşib məsləhətləşməyə macalı olmurdu. Çatışmayan pulu ödəyirdi. Xatakarlar özü də başqa əhlin yanında bunu edirdilər ki, qarmağa saldıqları Seyidin basaratı bağlansın, yox deyə bilməsin. Bəs nədir, o boyda əhl, rayon və s. adı batardı.

ZONDA BAZAR

Seyid əlində təsbehi, çiynində qonur rəngli bahalı dəri gödəkcəsi var gəl edərdi. Mütləq də yanında Beyləqandan olan bir-iki dələduz məhbus olardı. Seyidə mövzu verər, o da basıb-bağlayardı. Belə anlarda Aqilə deyərdim ki, sən öl, axşam bu uşaqlar "mal" alacaqlar, Seyidi bişirib ondan pul götürəcəklər. Elə də olurdu. Hər həftənin 3–5-ci günlərində zonun həyətində bazar olurdu. Narkotik maddələr satılırdı. Həmin günlərin səhəri onlarla dustaq cəza müəssisənin rəis müavini Vəli müəllimin qəzəbinə düçar olur, karsa yola salınırdı. Elə dustaqlar da vardı ki, məsələlərini Vəli müəllimə qədər həll edə bilirdilər. İşin böyüməyinə imkan verilmirdi. Seyiddən müxtəlif yollarla pul qoparanlardan da bu işlə məşğul olanları vardı.

Seyid müəssisənin tibb məntəqəsində qalırdı. Bizim qaldığımız palatalar qonşu idi. Sadəcə, onun məskunlaşdığı palata böyük olduğundan 4 nəfər "burjuy" oranı kirayələmişdi. Axşamlar "sançast"ın həyətində, soyuq havalarda isə palatada gecədən keçənə qədər söhbətlərimiz olardı. Seyidi Bayıldan tanıdığıma görə burada onun köhnə tanışı mən hesab olunurdum.

Ona görə də onun bir dəfə mənə əhlin uşaqlarının rahatlıq verməməsi haqda gileyindən sonra uzun söhbətimiz oldu. Onu inandıra bildim ki, bu adamlar fırıldaqçıdır. Müxtəlif məsələlərlə ilgili səni narahat edib, pul qoparırlar. Elələrindən uzaq olmasını, elə məsələlər ortaya çıxanda əhl başçısı ilə məsləhətləşməsini tövsiyə elədim. Razılaşdı.

SEYİD QADINSIZ QALA BİLMİRDİ

Seyidin fantaziyaları isə tükənmək bilmirdi. Yenə də haradan, nədən danışırdısa, söhbətin sonu mütləq qadınların üstünə gələrdi. Doğrusu, yaşından, nüfuzundan aşlı olmayaraq ürək qızdırdığı adamlar arasında keçən səmimi söhbətlərdə qadın mövzusu mütləq olurdu. Seyid də isə ifrata qədər qalxardı. O, "qadınsız" qala bilmirdi.

Seyidlə zarafatımız alınırdı. Bir dəfə söhbətimiz çəp gəldi, pozuluşduq, bir-birimizə əl qaldırdıq. Və mən indi də onu vurduğuma görə xəcalət çəkirəm. Elə o da dalaşma gedə-gedə səhv etdiyini anlayaraq məndən üzrxahlıq etdi. Bu vaxta qədər də nə vaxt görüşsək, Seyid böyüklük edir:

- Şair, o zaman mən düz deyildim, çıxart yadından.

Mən isə Seyidə cavabında:

- Axı imkan vermirsən, unudam, yadıma salırsan.

HƏR ŞEYƏ QADİR CƏDD

Seyidi inandırmışdım ki, onun cəddi hər şeyə qadirdi. Aqil həmişə deyirdi ki, sən o kişini dəli edəcəksən. Seyid belə anlarda mənə:

- Aqilə fikir vermə, o, içkidən baş açmayıb. Sən isə cənub zonasındansan, dinə-imana yaxınsan, həqiqəti sən bilirsən.

Bir dəfə oturub çay içirdik. Seyid də gəldi. Əllərini çiynimə qoyub ayaq üstə dayandı. Dedim:

- Seyid çiynimi sıx, soyuqlamışam.

O da bacardığı kimi ovxaladı.

Həmin günün axşamı otaq yoldaşlarımızla domino oynayırdıq. Seyid palataya girdi və yaşda hər kəsdən kiçik mən olduğuma görə ərklə:

- Şair, dur yerini Ağaya ver. (Yeganə adam mən idim ki, arada ona seyid olduğuna görə "ağa" deyirdim. Hər kəs onu "Seyid" deyə çağırırdı).

RANTİQİN VAR-YOXU

Ürəyimdən onunla zarafat etmək keçdi:

- Ağa, nə yaxşı gəldin. And olsun Rantiqin səndən ötrü dəli-divanə olan var-yoxuna, günorta əlini necə çəkdinsə çiyinlərimə, elə bil təzədən doğulmuşam. İndi amma uduzuruq deyə, başımın ağrısı məni gic edib. Əsəbdəndir, yəqin, - ona əl yeri verdim.

Üzümə baxdı. Ciddi olmam qənaətinə gəldikdən sonra əlini alnıma çəkdi:

- Ay bədbəxt, sən ölürsən ki, əsəb səni bir təhər edər, - dedi.

- Ağa, məni döndər balalarının başına, iki məktəbli balam var...

SOĞAN QABIĞI İLƏ DƏSTƏMAZ

Seyid dua oxumaq istəyəndə Aqillə gözləşdik, oyunu davam etdirdim:

- Günorta yatmışdım. Seyidi yuxuda gördüm, deyirdi ki, bilirsən, niyə sən tez sağaldın? Dedim, yox. Dedi, ona görə ki, soğan qabığı atılmış su ilə dəstəmaz almışdım.

Laçınlı Ramiz: "Şeş qoşa, - deyib, əlindəki domino daşını stola çırpdı, - ayə, daha soğan qabığı niyə? Tər-təmiz su ilə olmazdı?"

- Bilirsən, Ramiz, bu, dövlətin su borularını çıxarıb satmaq deyil, burda İlahi qüvvənin varlığından söhbət gedir. Bütün bitkilər müqəddəslik toxumu ilə göyərir, bitir. Kimin də bəxtınə hansı düşür. Məsələn, bizdə sarımsaq əkmirlər ki, düşər-düşməzi olar. Seyidgildə isə soğan düşərlidir. Bəs eşitməyibsən, həmişə deyir ki, filan qədər soğan əkdirirəm. Düşərli olmasa, əkdirər? Özü də mən bunu yuxuda görmüşəm. İndi yalandan deyim, ağamız yuxuda Zəm-zəm suyu ilə dəstəmaz alırdı?

NAKİŞİDİR YALAN DEYƏN

Seyidin palatadakı əl-üz yuyanda dəstəmaz aldığını gördükdə isə Ramiz: "Şair, sən mütrübsən, adam deyilsən, kişini niyə dolamısan?" – deməsinə rəğmən Seyid dilləndi:

- Ramiz, nə qədər ki, Allaha, onun İlahi gücünə şəkk edəcəksən, Laçın üzünə həsrət qalacaqsan. Qaçqın kimi öləcəksən elə...

Ramiz:

- Əlinizi sayın, bağladım, - deyib Seyidə tərəf döndü,- Faiqin sözü olmasın, cəddini "klyuçat" elə, bağla da yolu bərəni, ermənini qovaq çıxardaq. Nakişidir yalan deyən, gündə 10 dəfə namaz qılaram. Bu cəlilabadlı balası səni dolayır, sənsə ona dəstək verirsən.

Seyid artıq mənim ona etdiyim alqışın sədaları altında alnımı, başımı ovur, dodaqlarının altında nə isə mızıldayırdı.

İRŞADA VERİLƏCƏK QONAQLIQ

Ramiz kobud adam idi. Hövsələdən çıxmışdı:

- Dədəmin goruna anda olsun, burdan çıxan kimi gedib İrşada qonaqlıq verəcəm ki, yaxşı edib səni tutdurub. Adə, sən o boyda rayonu bu ağılla viran qoyardın ki...

Beyləqanın Eyvazlı kəndindən Hilal kişi vardı. Qoyun oğurluğu üstündə həbs olunmuşdu. Ağırtaxta kişilərdən idi. Dediyinə görə, xüsusi dəstəsi varmış, oğurluq qoyunları gətirib buna satırmışlar. Seyidi çoxdan tanıyırdı. O da tibb məntəqəsində qalırdı. Deyirdi ki, etdiyi əməllər Seyidə qənim olacaq.

DUA EDİM, YAĞIŞ DAYANSIN

Araları yox idi. Bundan istifadə edib də çox şeylər öyrənirdim. Məsələn, bir dəfə Hilal kişiyə dedim:

- Seyid deyir ki, rayonda quraqlıq olanda hamı yığışıb gələrdi bizə, yaxud keçəcəyim yolun üstündə durardılar, yalvarardılar ki, dua oxuyum, yağış yağsın, yaxud, güclü yağış yağırsa, dua edim, yağış dayansın...

Hilal sakitcə:

- Yalan deyir, elə şey olmayıb, - dedi.

- Deyir, Binnətlidən rayona qədər yolun sağı-solu qarğılıq, qamışlıqdır. İstəsəm dua oxuyaram, qamışlar gül açar, qarğılar meyvə gətirər. Deyir, guya bir dəfə də belə edib, lakin gecə yuxusuna kim isə girib, deyib, Yaradanın istəyinin əksinə getmə...

- Yalan deyir, inanma. O, kolxoz sədri işləyəndə camaatı yola vermirdi. Seyid olduğuna görə dinmirdilər ona. Baş qoşma.

AYIBDIR, YALAN DANIŞMA

Axır ki, bir dəfə Hilal kişini hövsələdən çıxara bilmişdim. Seyidə demişdi ki, ayıbdır, bu qədər yalan danışdın...

Bir dəfə də dirəndik ki, Seyid istəsə, yağan yağışı dayandırar. O bu işlərin Allaha aid olduğunu deyir, əlavə edirdi ki, hər şey yaradanın əlindədir.

Lakin bununla yanaşı daxilində öz qüdrətinə inam vardı və ona elə gəlirdi ki, bütün bunları edə bilər...

ERMƏNİ KOMANDİR: - GET, O KİŞİNİN ƏLİNDƏN ÖP

Seyid dostlarından, oturub-durduğu adamlardan danışardı. Gənclik illərində hörmət etdiyi ermənilərdən bəhs edərdi:

- Bir dəfə bizim tərəflərdən biri ermənilərə əsir düşübmüş. Komandirləri Azərbaycan dilini bilirmiş. Əsirdən məni soruşub. Bu da deyib, tanımıram. Qorxub ki, nə isə, pisliyim-zad keçər zamanında, bunun başı ağrıyar. Erməni salıb bunu qapazın altına. Deyib, adə, adam kişi olar, necə yəni tanımıram. O bizim nəsli aclıqdan çıxarıb, taxıl verib, qoymayıb ölək. Sən öl, səni buraxıram, get o kişinin əlindən öp, elə mənim də ağzımdan.

Adı Aşot imiş. Ha fikirləşdim, tanımadım. O qədər erməniyə çörək vermişəm ki...

- Sən canın, onun var-yoxu ilə bir yerdə tum çırtlamamısan ki?..

- Nə bilim vallah, birdi, ikidi?

SEYİD – POLAD ƏLƏMDAR

Seyidlə bağlı çox danışmaq olar. Bir dəfə dedik ki, sənin baxışın Polad Ələmdarın baxışı kimi sərtdir. Əslində isə Seyid mülayim adam idi. İnanmışdı. İndi onun telefonuna zəng edəndə zəngimseldə "Qurdlar vadisi" filminin musiqisi səslənir.

Azadlıqda olanda yeyib-içirdik. Söz gəlib Seyidin üstünə çıxanda ona zəng etdim. Qurdlar vadisinin musiqisinin ardınca Seyidin səsi gəldi.

Ləhcəylə danışdım. Ara, Seyid, sənsən?

- Hə, - dedi, - kimdir?

- Ara mənəm Aşotdur. Mahaçqalada oluram. İndi pasport düzəltmişəm, ləzgi adına gəlmişəm Qubada işim var, gəl, görüşək. Köhnə günləri yada salaq.

- Aşot kimdir? Sən kimsən a kişi? – Seyid qəzəbləndi...

- Aşotam da, sənin kəndlini də əsirlikdən buraxdım, dedim, gəlib əlini öpsün.

Seyid güldü:

- Şair, sənsən? Elə bir hadisə olmamışdı, özümdən danışırdım.

- Seyid, bilirəm olmayıb, sən özündən çox şeylər danışıbsan...

Seyid indi iş adamıdır. Dediyinə görə, Tehrandam mərmər gətirir. Arada görüşürük. Araq içirik.

- Seyidliyin içkiyə dəxli yoxdur, ürəyin düz olsun, deyir...