Cəmisi iki il SSRİ-nin Xalq Daxili İşlər Komissarlığına (NKVD) başçılıq edən Nikolay Yejov qəddarlığı və cəlladlığı ilə tarixə iz buraxıb. 700 minə yaxın insanın ən ağır cəzalara məhkum olunmasında birbaşa iştirakı olan Yejovun NKVD-də fəaliyyəti "Yejovşina" dövrü kimi repressiyalarla yadda qalıb.

Modern.az-ın təqdim etdiyi materilada vurğulanır ki, Stalinin repressiya maşınını böyük ustalıqla idarə edən Nikolay Yejov həmin dövrdə "dəmir komissar" adına sahib olub. İki illik ibtidai təhsili olan Yejov bütün varlığı ilə Stalinə sədaqət nümayiş etdirib. Ardı-arası kəsilməyən repressiyaların, sürgünlərin, güllələnmələrin icrasını həyata keçirən Yejov o qədər amansız olub ki, ölüm hökmü ilə bağlı sənədlərə imza atmaqla öz cəlladlıq ehtirasını söndürə bilməyib, bir çox hallarda cəzaların icrasında şəxsən iştirak edib.

Yejovun NKVD-yə rəhbərlik etdiyi dövrdə diqqət çəkən məqamlardan biri "xalq düşmənləri"nin sayına qoyulan plan olub. NKVD başçısı hər bir respublikaya və vilayətə neçə nəfər insanın cəzalanmasını konkret rəqəmlərlə göstəriş verib. Cəzalar iki növə bölünüb, güllələnmə və xüsusi düşərgələrə sürgün. Repressiyaya məruz qalacaq insanların sayı və siyahısı Yejovun başçılığı ilə NKVD-də hazırlanıb. Bu insan talelərinə son qoyan sənəd Siyasi Büroda təsdiqlənib. Stalin siyahıda kimin adının qarşısına 1 rəqəmi qoyubsa, yəni 1-ci kateqoriya güllələnmə, 2 rəqəmi qoyubsa sürgün və türmə cəzası nəzərdə tutulub.

Cəzaların say planı ilə bağlı məmurlar arasında bu cür yazışmalar olub. Omsk vilayəti Xalq Daxili İşlər Komissarlığı idarəsinin rəisi Qorbaçın Yejova teleqramı: "Vilayətdə 1-ci kateqoriyadan 5444 nəfər həbs olunub".

Yejovun cavabı: "1-ci kateqoriyaya aid olan həbslərin sayı 8 minə çatdırılsın və təcili məruzə edilsin". Digər məruzələrdə göstərilir ki, Ukrayna planı 30 min nəfər, Belarusiya 5 min nəfər artıq yerinə yetirib.

Rəhbərin bütün tapşırıqlarını kor-koranə olsa da canla-başla lazımi səviyyədə həyata keçirən Nikolay Yejov mövcud dövrdə Stalin üçün sərfəli kadr olub. Onun üçün Yejov repressiya aləti funksiyasını daşıyıb. Ölkədə tüğyan edən repressiya dalğasının xalqda böyük narahatçılıq yaratdığını Stalin dərk edib və təbii ki, bunun törədə biləcək fəsadlarını da düşünüb. Amma rəhbər üçün çıxış yolu tapmaq çətin olmayıb. "Yejovşina dövrü"nə son qoymaq və sonradan onu lənətləmək.

Digər tərəfdən də Yejovun fəaliyyətində bir sıra qüsurlar özünü biruzə verməyə başlayıb. Yejov spirtli içkilərin aludəçisi olmaqla yanaşı, narkotik vasitələrdən də istifadə edib. Hətta bəzi hallarda içkinin təsirindən özünü idarə edə bilməyib. Bu haqda Siyasi Büronun üzvləri və şəxsən Stalin də məlumatlı olub. Stalin sonralar Yejov haqqında bu fikirləri səsləndirib:

"Yejov, bu insanı yalnız alçaq adlandırmaq olar. O bizim ən dəyərli insanlarımızı məhv etdi. Son vaxtlar özünü tamamilə itirmişdi. Zəng edirdin komissarlığa, deyirdilər Mərkəzi Komitəyə gedib. Zəng edirdin Mərkəzi Komitəyə, deyirdilər işə qayıdıb. Evinə adam göndərirdin ki, kefli vəziyyətdə meyit kimi yatıb. Neçə günahsız insanların həyatına son qoyub bu insan. Buna görə də biz onu güllələdik".

SSRİ adlı məkanda at oynadan, meydan sulayan Yejovun ailəsində böyük problemlər yaşanıb. Rəsmi nikahda olduğu həyat yoldaşı Sulamifya bir çox kişilərlə eşq macəraları ilə ad çıxarıb. 1938-ci ildə isə Mixayıl Şoloxovun məşuqəsi olub. Onlar heç kimdən çəkinmədən Moskvanın mehmanxanalarında sevgi oyunları yaşayıblar. Onların olduqları otaqlarda gizli səsyazan qurğular quraşdırılıb və Yejov həyat yoldaşı ilə Şoloxovun intim söhbətlərinə dəfələrlə qulaq asıb.

Yejov isə özünə Sulamifyanın rəfiqəsini məşuqə seçib. Özünün homoseksual olduğunu etiraf edən Yejov məşuqəsinin əri ilə cinsi əlaqədə olub.

Nikolay Yejov 1939-cu ilin aprelin 10-da xarici kəşfiyyatla əməkdaşlıq, Sovet hakimiyyətinə qarşı gizli silahlı üsyanın hazırlanması və homoseksual olmaq ittihamı ilə həbs olunub.

Nikita Xruşov yazdığı xatirələrində Yejovun həbs olunduğu günü belə xatırlayır: "Həmin gün mən Kremldə idim. Stalin məni Kremldəki mənzilinə şam yeməyinə dəvət etmişdi. Otaqda bizdən başqa Molotov və bir neçə nəfər də var idi. Yejovdan söhbət düşəndə heç vaxt öz təmkinini pozmayan Stalin möhkəm əsəbləşdi və dedi ki, bu təhlükəli caninin həbs olunmaq vaxtıdır, elə bu gün. Biz nadir hallarda Stalinin belə əsəbləşdiyini görmüşdük. Qısa bir vaxtdan sonra otaqda telefon zəng çaldı. Yejovun həbsi haqqında Stalinə məruzə edildi".

1940-cı ilin fevralın 1-də Yejovun istintaqı sona çatıb. İstintaqı aparan Yesaulov ittihamnaməni oxuduqdan sonra soruşub:

- Siz günahınızı etiraf edirsinizmi?

Yejov qətiyyətlə etirazını bildirib:

- Xeyr mən ittihamnamə ilə razı deyiləm. Tələb edirəm Siyasi Büronun üzvlərindən biri mənimlə görüşsün.

- Axı siz istintaq materiallarına qol çəkib imza atmısınız.

- Mən bunu ona görə etmişəm ki, məni incitməsinlər, döyməsinlər.

Yejovla söhbəti alınmayan müstəntiq onun tələbi haqqında Beriyaya məlumat verib. Beriya da öz növbəsində istintaqın yekunlaşıb işin məhkəməyə verilməsi haqqında Stalinə məruzə edib və deyib ki, bu balacaboy (Yejovun boyu 1 m 51 sm olub) yaramaz məhkəmədə öz günahını etiraf etməyəcək, hələ üstəlik artıq-əskik də danışacaq. Nəhayət belə qərara gəlinib ki, Beriya Yejovla görüşsün. Səhərisi gün Beriya türmədə Yejovla özünəməxsus tərzdə görüşüb. Görüş otağına girən kimi stolun üstünə bir qrafin araq qoyub:

- Süz iç Kolya, bir az rahatlan. Bu nədir əllərin əsir. Qoy mən sənə süzüm. Sənin kimi o qədər çinovniklər partiyamızın qarşısında mərdi-mərdanə günahlarını etiraf ediblər. Amma heç biri sənin kimi qorxmayıb. Bəlkə sən də günahlarını boynuna alsan həyatını xilas etmiş olarsan.

- Siz mənə söz verə bilərsiniz ki, mənim qohumlarım represiya məruz qalmayacaqlar? Axı onların heç bir günahı yoxdur.

- Buna şübhən olmasın. Birin də iç və get düşün. Məhkəmədə günahlarını boynuna al.

Əslində Nikolay Yejov onu nə gözlədiyini çox gözəl bilirdi. Axı vaxtilə belə məsələlərlə birbaşa özü məşğul olmuşdu. O yaxşı dərk edirdi ki, məhkəmədə etirafın edilib edilməməsindən asılı olmayaraq Stalinin qərarı yerinə yetirilməlidir.

Yejovun məhkəməsi çox da uzun çəkməyib. Ona qarşı irəli sürülən ittihamların heç biri ilə razılaşmayan Yejov yalnız homoseksual olduğunu etiraf edib və bildirib ki, o hələ gənc yaşlarından kişilərlə cinsi əlaqədə olub. Həmin dövrdə homoseksuallıq cinayət əməli sayılıb.

Məhkəmədəki son çıxışında Yejovun ən yadda qalan ifadəsi isə bu olub: "Yoldaş Stalinə çatdırın ki, mən ona sədaqətlə xidmət etmişəm, öləndə də Stalin uğrunda deyib öləcəm".

Məhkəmə Nikolay Yejova ona məxsus olan əmlak və əşyalarını müsadirə etməklə güllələnmə hökmünü çıxarıb.

1940-cı ilin fevralın 4-də məhkəmənin hökmü icra olunaraq Nikolay Yejov güllələnib. Həyatının sonuncu dəqiqəsində o "Yaşasın Stalin!" sözünü deyib.