İyulun 2-də Milli Elmlər Akademiyasının Nəsimi adına
Dilçilik İnstitutunda "Müasir informasiya cəmiyyətində Azərbaycan
dilinin istifadəsi problemləri" mövzusunda dəyirmi masa
keçirilib.
Axar.az xəbər verir ki, dəyirmi masada Dilçilik İnstitutunun
dilçilik məsələləri ilə bağlı müzakirələri jurnalistlərlə davam
etdirməsi, ortaya çıxan suallara operativ cavabların verilməsi,
alınma sözlərin qarşılığının tapılması və orfoqrafiya prinsiplərinə
tabe etdirilməsi, tövsiyələrin irəli sürülməsi üçün elm ocağında
media qrupunun və qaynar xəttin yaradılması qərara alınıb.
Nəsimi adına Dilçilik İnstitunun Monitorinq şöbəsinin əməkdaşı
Güntəkin Binnətova Axar.az-a verdiyi açıqlamada bildirdi ki, qaynar
xəttin yaradılması bu ilin sonuna kimi başa çatacaq: "Qaynar xətt
yaradılandan sonra ictimaiyyət nümayəndələri ilə iş prosesi
başlanılacaq. Daha çox jurnalistlərlə işləyəcəyimizi güman
edirik".
Qeyd edək ki dilçilik norma və qaydalarında nəzərə alınmayan,
amma dilə daxil olan müəyyən söz, ifadə və yazı qaydasının
alimlərin tövsiyyələri ilə bir müddət nizamlanması, daha sonra isə
normalarda əksini tapması da təkliflər sırasındadır. Görəsən, media
yazı qanunu təsdiqlənənə qədər bu tövsiyyələrə əməl edəcəkmi?
"Müsavat.com"
saytının redaktoru Xalid Kazımlı qaynar xəttin yaradılmasının vacib
olduğunu bildirdi:
"Bu, əslində sevindirici haldır. Əgər bu söz kimi qalmasa,
qaynar xətt fəaliyyətini düzgün şəkildə qursa, çox təqdirəlayiq
addımdır. Ümumilikdə alınma sözlərin düzgün qarşılığını tapıb, onu
populyarlaşdırılmaq lazımdır ki, insanlar da bundan istifadə edə
bilsinlər. Əlbəttə, bu tövsiyyələr mütləq nəzərə alınacaq".
"ANN.az"
saytının Baş redaktoru Zahir Əzəmət isə bu təcrübənin başqa
ölkələrdə yaxşı nəticə verdiyini dedi:
"Əvəzedici sözlərin özünü nə dərəcədə doğruldacağını zamanın
öhdəsinə buraxmaq lazımdır. Amma istənilən halda uğurlu bir
cəhddir. Dilimizin müəyyən sözlərdən təmizlənməsi baxımından
təşəbbüsü alqışlayırıq. Türkiyədə bu təcrübəyə nəzər salsaq görərik
ki, Türk Dil Qurumunun yaradılması türk dilinin zənginləşməsinə nə
dərəcədə kömək etdi".
Media
eksperti Zeynal Məmmədli isə operativlik baxımından bu məsələnin
qaynar xətt səviyyəsində həllini tapmasına bir qədər şübhə etdiyini
dedi:
"Bu hadisə özü-özlüyündə jurnalistlərə məsləhət deməkdir və mən
bunu alqışlayıram. Burda bir şeyi nəzərə almaq lazımdır:
jurnalistlərin operativ məlumatlandırılması hansı yollarla
tənzimlənəcək? Bundan başqa, çox qısa müddət ərzində bu sözlərin
doğru izahını tapmaq və onların Azərbaycan dilində qarşılığını
vermək qaynar xətt səviyyəsində mümkündürmü?
Bununla belə, jurnalistlərin qarşısında norma olduğunu yaddan
çıxarmamaq lazımdır. Yəni dil ilə bağlı bir norma mövcuddur və
jurnalist o normalara əməl etməyə, bacardığı qədər terminalogiyadan
qaçaraq, sadə sözlərdən istifadəyə məcburdur. Dilin təmizliyinin
qorunması hər bir jurnalist üçün əsas vəzifədir. İkinci tərəfdən,
zaman ötdükcə inteqrasiya gedir, elm inkişaf etdikcə yeni-yeni
sözlər meydana gəlir. Bu baxımdan qaynar xətt fəaliyyətini yüksək
səviyyədə qurmalıdır, daima ictimaiyyətlə işləməlidir".
"Azvision.az"
saytının Baş redaktoru Vüsal Məmmədov da yaradılacaq qaynar xəttin
işinin çox olacağını bildirdi:
"Bu, doğrudan ciddi problemdir. Biz tez-tez bu problemlə
üzləşirik. Heç İnstitut bu təşəbbüsü irəli sürməmişdən öncə də mən
jurnalistlərə deyirdim ki, dilçilərlə əlaqə saxlayın, görün, filan
sözü Azərbaycanca necə demək olar?
Bəzi sözlər var ki, qarşılığını tapmadan da beynəlxalq
variantını işlətmək olur. Məsələn, "selfi" kimi. Amma elə sözlər
var ki, xarici variantını işlədə bilmirsən. Xüsusilə rus dilindən
bir çox sözləri tərcümə etmək ciddi çətinlik yaradır. Məcbursan 2-3
sözlə vəz edəsən. Bu da dili ağırlaşdırır və üslubu korlayır.
Məncə, texniki və digər terminləri işlətmək elə də ciddi problem
deyil və dili zədələmir. Əsl problem məişət və yaşamla bağlı
sözlərdədir.
Mən ingilis və rus dillərindən çox istifadə etdiyim üçün deyə
bilərəm ki, hər il onlarla yeni söz yaranır. Bu da həyatın inkişaf
etməsilə bağlıdır. Ortaya yeni hadisə çıxırsa, onu ifadə etməyə söz
də lazımdır. Bu sözlər isə bizdə yoxdur. Məsələn, internetdə
hansısa mövzunun müzakirəsi zamanı dəxli olmayan fikirlərə "flud",
onu yazan adama "fluder" deyirlər. Biz bu sözü işlədə bilmərik.
Amma şəxsən mən hər gün nə qədər "flud" və "fluder"lə rastlaşıram.
Onları hansı adla tanıdım?
Belə suallar həddindən artıq çoxdur. Və buna görə, yəqin ki,
onları cavablandıracaq komissiyanın, xüsusi ilə bu suallara
operativ reaksiya verməli olan qaynar xəttin işi həddindən artıq
çox olacaq. Bu təşəbbüsü göstərən və ağırlığın altına girən
ziyalılarımıza təşəkkür edirəm. Təki dediklərini reallaşdırsınlar,
biz isə dəstəyə hər zaman hazırıq".