Beş ildir ki, hər gün metroyla gedib-gəlirəm. Avtobusun yönünə görə metroya bir tərəfdən düşürəm, əks tərəfdən çıxıram.

Çıxışda yan-yana iki piştaxta var. Hər ikisi kitab satırdı. Dərsdən, işdən, gəzintidən yorğun-arğın qayıtdığım hər axşam bu simaları görməyə elə alışmışdım ki, doğmalaşmışdıq. Arada onlardan kitab alırdım, söhbət edirdik. Bu iki nəfərdən nisbətən gənc olanı dindar birinə bənzəyir. Romanlar, uşaq kitabları ilə yanaşı dini kitablar, dua kitabları da satardı. Dünyəvilik və mənəvilik yanaşı düzüləndə xoşuma gələrdi.

Eynəkli əmi isə - beş ildə bir dəfə də adını soruşmamışam – həm də qəzət satırdı. Həftədə bir neçə dəfə qəzeti ondan alardım. Bu adam elə bil, bu məkanın bir parçası idi. Boş olanda özü də qəzet oxuyardı. Zəif, orta yaşlı bir adamdı, eynəyin arxasındakı gözləri həmişə parlayardı. İstər-istəməz başını qaldırar, üzümə gülümsəyərdi.

Bu iki adamı bazara çevrilmiş metronun "bazar adamları"ndan fərqləndirən mədəniyyət və hörmət Çin mallarından deyil, kitabdan, qələmdən gəlirdi.

Bu gün isə eynəkli əmini uşaq oyuncaqları satan gördüm, əlində həmişəki kimi qəzet yox idi. Elə bil, başqa adamdı. Yanındakı satıcı isə kitabların yerinə qadın paltarları satırdı. Üzündə çaşqınlıq vardı. Gecə sarayında yatıb, gündüz küçədə oyanan nağıl qəhəmanına bənzəyirdilər. Olduğu yeri tanımır, amma ayağa durub irəliləməli qəhrəman.

Gəl indi o qəhrəmanlara başa sal ki, sizdən başqa burdakı başqa satıcıların işi qanuna uyğundur, siz isə qanunu pozmusunuz. Çin istehsallı alt paltarı, harda hazırlandığı bəlli olmayan kosmetik maddələr, nə olduğu bilinməyən ətirlər satmalısınız.

Onlar kimi mən də çaşqınam. Vaqonlara zorla özünü salan azyaşlı dilənçilər, metronun pilləkənlərində meyvə, kontur satan qadınlar qanuni fəaliyyətdədirlərmi? "Ana—bacı" söhbətinin pik nöqtədə olduğu ölkədə axşamlar metro çıxışlarında avtobus gözləmək mümkün deyil. Özünə "müştəri" axtaranlar qəşəng maşın tıxacı yaradır. Sabah onun yerini alacaq balaca dilənçi isə soyuqda oturub qəpik yığır. Gecələr Bakı tərs üzünü göstərir. Əgər illah da qanunsuzluqla mübarizə edəcəyiksə, kitabçı əmidən başqa çox mətləb var.

Tez-tez dilə gətirməyi sevdiyimiz, yeni kəşf etdiyimiz bir hiss var – empatiya. Nə qədər özümüzü işlərinə qadağa qoyulan kitab satıcılarının yerinə qoysaq da, anlaya bilmrik. Çünki metroda kitab oxumaq hələ qadağan deyil. Biz oxucular hardan olsa kitab alacağıq, harda olsa oxuyacağıq. Bəs eynəkli əmi bir də harda kitab satacaq?