"Baltik-Qara dəniz bağlantısından sonra növbə Qara dəniz-Xəzər bağlantısına gələcək".

Axar.az xəbər verir ki, bu sözləri politoloq Erkin Qədirli deyib. O, GUAM-ın Xəzər dənizini Qara dənizə bağlayan bir siyasi birlik kimi fəaliyyət göstərməli olduğunu vurğulayıb:

"Strateji planların gerçəkləşməsi çox uzun zaman ala bilir. Bəzən olur ki, bir neçə əsr ərzində eyni planın müxtəlif mərhələləri həyata keçirilir. Geri çəkilmələrə ehtiyac yarana bilir ki, sonra yenidən irəli gedəsən. Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünə baxdıqca maraqlı məqamlar üzə çıxır. Coğrafiyamızı geniş götürəndə, onun başqa bölgələrlə əlaqələrini görmək olur. GUAM yadınızdadır? Gürcüstan-Ukrayna-Azərbaycan-Moldova birliyi. Hələ də var, hərçənd, heç fəal deyil (səbəbləri var). Bəzən nəyinsə var olması onun fəal olmasından daha önəmli ola bilir. GUAM da elə bir nəsnədir. Onun varlığı çox önəmlidir. Dənizə sərbəst çıxışı olmayan Azərbaycanın dənizə çıxışı olan ölkələrlə yaxınlıq etməsi - strategiyamızın ana yolu olmalıdır. Həmin ölkələrin bizə münasibətindən də çox şey asılı olacaq, təbii ki! Elə ona görə də Rusiya və İran bu məsələdə bizə uyğun deyillər. Rusiyanın həm də coğrafi əngəllikləri var - dənizlərinin və onlara tökülən çaylarının əksəriyyəti noyabr-mart aylarında buz altında qalır. Ümumiyyətlə, Rusiyanın yol altyapısı iqtisadi baxımdan əlverişli deyil. İran coğrafi anlamda daha sərfəlidir, amma siyasi mənada bizi qane edə bilməz. GUAM - Xəzər dənizini Qara dənizə bağlayan siyasi birlik olmalıdır. Hələ ola bilməyib, amma yuxarıda qeyd etdiyim kimi, bəzən nəyinsə var olması onun fəal olmasından daha önəmlidir. GUAM var, amma onun işləməsi üçün əlavə şərtlər lazımdır. Həmin şərtlərin yaranması GUAM ölkələrindən asılı deyil, ya da çox az asılıdır".

Siyasətçi Baltik dənizindən tutmuş Qara dənizədək ərazilərin Britaniyanın hər zaman marağında olduğunu bildirib:

"Xəzər dənizini Qara dənizə siyasi mənada bağlamaq üçün öncə Baltik dənizi Qara dənizə bağlanmalıdır. Bu, heç də yeni ideya deyil. Baltik dənizindən tutmuş Qara dənizədək siyasi üstünlük qazanmaq – Britaniyanın (İngiltərənin) həmişəki strategiyası olub. Tarix dərslərindən hamınıza məlum Rusiya-İsveç müharibəsini xatırlayın. 1700-1721 illəri əhatələyən bu müharibə tarixdə Şimal Müharibəsi adlanır (Ruslar "Böyük Şimal Müharibəsi" deyir). Nədən baş vermişdi həmin o müharibə? Aydındır ki, Rusiyanın öz maraqları vardı, İsveçin də öz. Amma onlar bu maraqlar uğrunda müharibəyə başlamaqdan çəkinirdilər, əvəzində isə xarici ittifaq qurmağa çalışırdılar. Xüsusilə İngiltərənin dəstəyini almaq istəyirdilər (hərə özü üçün). Lakin İngiltərənin bunda marağı yox idi. İngiltərənin marağı yaranan kimi Rusiyaya icazə verdi ki, İsveçə hücum etsin. Sonrasını bilirsiniz, ruslar 21 il sürmüş müharibədən qalib çıxdılar, İsveç bütün üstünlüklərini və ərazilərinin xeylisini itirdi. Yaxşı, bəs İngiltərənin marağı nəydi? Marağı həmin o Baltik-Qara dəniz zolağında üstünlük qazanmaq, ya da ən azından, başqalarının belə üstünlüyünü əngəlləməkdi. İsveç o zamanlar çox güclü dövlət idi. Həm dənizdə, həm quruda Baltik dənizi bölgəsində hegemondu. İsveçi zəiflətmək İngiltərənin o dövr üçün əsas planlarından biriydi. Niyə gözləyirdi? Niyə məhz 1700-cü ildə həmin planı Rusiyanın əliylə gerçəkləşdirməyə başladı? Cavabı başqa yerdədir - İspaniyada. İspaniyada həmin ildə (1700) kral ölür. Kralın heç bir övladı olmur ki, tacını övladına versin. İspan kralı Habsburq sülaləsindəndi. Onun ölümündən sonra Fransa və Avstriya İspan tacı uğrunda iddialı oldular. Fransa daha çox iddia edirdi və buna görə də İspaniyaya qoşun yeritdi. Fransanın güclənməsini istəməyən dövlətlər ona qarşı ittifaq qurdular. İngiltərə, Avstriya, Hollandiya, əksər alman kralları - hamısı Fransaya qarşı müharibəyə başladı. İsveç o zamanlar Fransanın hərbi müttəfiqiydi və Fransanın tərəfində müharibəyə girsəydi, işlər xeyli çətinləşəcəkdi. İsveçi "İspan mirası" uğrunda müharibədən kənar qoymaq üçün İngiltərə Rusiyanı İsveçə qarşı müharibəyə başlamağa inandırdı. İsveçin başı Rusiyaya qarışdı, İngiltərə isə müttəfiqlərilə birlikdə Fransaya qalib gəldi və onun (Fransanın) güclənməsini əngəlləyə bildi. Əsas məqsəd buydu, əlbəttə. Amma dediyim kimi, İsveçi zəiflətməklə onun Baltika - Qara dəniz zolağında üstünlük qazanmasına imkan vermədi. Rusiyanın isə heç zaman belə həlledici üstünlük qazanmaq imkanı olmadı (SSRİ-nin çox qısa müddətli üstünlüyü zəif istisnadır)".

E.Qədirli ABŞ-ın tezliklə Qara dənizlə Xəzər dənizi arasında əlaqə qurmağa cəhd edəcəyini vurğulayıb:

"Bu çoxdankı tarixi niyə xatırlatdım? Çünki göründüyü qədərilə Baltik-Qara dəniz strategiyası nəinki unudulmayıb, əksinə, yenidən və sürətlə gerçəkləşdirilir. Bu dəfə İsveç deyil, Rusiyadır hədəfdə. Həm də bu strategiyanın arxasında artıq İngiltərə yox, onu strateji müttəfiqi – ABŞ dayanır. Rusların Ukraynaya hücum etməsinin ABŞ-dan idarə olunduğunu demirəm. Burası konspirologiya olardı. Rusiyanın öz iddiaları var və özü də onları gerçəkləşdirməyə çalışır. Sadəcə, Rusiyanın iddialarını bu şəkildə gerçəkləşdirməsi ABŞ-ın maraqları çərçivəsindədir. ABŞ Baltik dənizindən Qara dənizədək hərbi bazalarını yerləşdirməyə başlayır. Bunu uğurla başa çatdıracağına şübhə yoxdur. Rusiyanı bu zolaqdan (Baltik-Qara dəniz) çıxaracaqlar. Baltik-Qara dəniz bağlantısından sonra növbə gələcək Qara dəniz-Xəzər bağlantısına. GUAM o zaman canlanacaq. Buna hazır olmalıyıq. Qarabağı qaytarmaq üçün də şanslarımız o zaman artacaq.

Xəzər, əslində, göldür. Onu dəniz etmək üçün Baltik-Qara dəniz siyasi bağlantısına qoşulmalıyıq. Bununla Orta Asiya üçün də əlavə fürsətlər açmış ola bilərik. Rusiya və İran bunu bilir, ona görə də Ermənistanı bizə qarşı dəstəkləyirlər. Biz təkbaşına onlara qarşı dayana bilmərik. Biz, bir Xəzər ölkəsi kimi, ABŞ-ın qurmaqda olduğu Baltik-Qara dəniz bağlantısına doğru getməliyik. GUAM-ın rolu artacaq gələcəkdə. ABŞ-ın bir gün bu ölkələrlə ayrı şəkildə NATO-ya paralel hərbi ittifaq qurması da mümkün ola bilər".