Füzuli Lənkəranlı idi. Ali təhsilli hüquqşünas, gömrük işçisi olmuşdu. Güclü yumor hissi vardı. 25-ci "xata"nın uşaqları onunla söhbətdə maraqlı idi. Başına gələn hadisələri elə maraqla danışardı ki, hamı ona diqqət kəsilərdi. Ən çox paylaşdığı, yaxınlıq etdiyi dustaq yoldaşı isə sumqayıtlı güləşçi Əsgər idi. Əsgər İdman Akademiyasını bitirmişdi, dəfələrlə Azərbaycan çempionatında və beynəlxalq yarışlarda iştirak etmişdi, mükafatlar almışdı.

"Nakolka"

Yaxın bir dostu ilə Cəlilabaddan narkotik maddə alıb Bakıya qayıdarkən Biləsuvar ərazisində Yol polisləri tərəfindən saxlanılıb, şübhəli bilinərək maşınları idarəyə aparılmışdı. Sonra da həbs olunmuşdular. Dediyinə görə, narkotiki satan adam onların tutulması üçün "nakolka" veribmiş.

Nə isə, biz bu dəfə Füzulinin hekayətini dinləyəcəyik. Əsgər, sadəcə, epizod olaraq bu hekayətin nəqlində "görünə" bilər...

Ev yaran hüquqşünas…

Füzuli ilə şahmat oyunundan sonra dostlaşa bildik. Şahmat, nərd, dominoda peşəkar idi. Həmişə də "interesə" (marağa) oynayırdı. O, hər şeyi özünəməxsus şəkildə yumorla təqdim etməyə üstünlük verərdi. Heç vaxt gərginlik yaşamaz və çətin vəziyyətdən çıxmağı bacaradı. Etdiyi cinayət də bizim kameradakı dustaqların törətdiyi cinayətdən fərqli idi. O, bacanağının evini "aparmışdı". Qohumuna külli miqdarda ziyan vurmuşdu. Təəssüflənmirdi: "Çox ola, mənə 8 il iş verələr, bunun da artıq il yarımını oturmuşam, üçdə ikiylə (verilmiş cəzanın üçdə iki hissəsini çəkib, cəza növünün dəyişdirilməsi haqda məhkəmə hökum ilə) çıxacam. Bacanaqdan götürdüklərim bəsimdir, ömrümün axırına qədər adam kimi yaşayaram". Doğrusu, danışdıqlarının nə qədər ciddi, yaxud zarafat olduğu bilinmirdi… Danışırdı və gülürdü. Dediklərinin nə qədərinin həqiqət olduğunu isə təkcə özü bilirdi.

Onu da deyim ki, kifayət qədər məlumatlı və mütaliəli adam idi. Hüquqşünas olması bir çox türmə işçilərinin də karına gəlirdi. Ondan məsləhət alır, hətta ərizə də yazdırıdılar. Əringən deyildi. Türmə qanunlarını da yaxşı bilirdi.

Bacanağın təzyiqi vardı, qanını aldım

- Bəs yaxşı, sən niyə görə bacanağının evini yağmaladın, - bir neçə dəfə zarafatla soruşduğumda eyni cavab vermişdi:

- Onun təzyiqi vardı, qanını almaq lazım idi ki, başı ağrımasın.

Bir gün Füzuli Bayıl türməsinin tibb məntəqəsində işləyən yekəqarın həkimindən 6 ədəd narkotik tərkibli həbi 50.000 manata ("beş şirvan") alıb, xoşhallandıqdan sonra mənə:

- Şair, istəyirsən bacanağımdan niyə oğurluq etməyimi sənə danışım?

- Özün bil, danışmaya da bilərsən…

- Yox, sən onu çox istəyirsən, bilirəm, amma bir şərtim var, razılaşsan danışaram,- dedi.

Şərtin nədən ibarət olduğunu öyrənmədən razılaşdım.

- Bax, şair, söz ağızdan çıxır ha, burcutdu yoxdur,- Füzuli dedi.

Səhv etdiyimi anlasam da, razılığımı bir daha bildirdim.

- Gərək bu həbdən sən də atasan,– deyib, həbin birini dilinin üstünə qoydu. Bir qurtum suyla uddu. Bir söz demədən həbi aldım və uddum. Doğrusu, bu həbin mənə heç bir mənfi təsir olmadı… Füzulinin və Əsgərin kefi ala buludda idi. Əsgər sonda mızıldandı:

- Gərək, özümə saxlayadım.

Astara gömrüyü…

"Mən kasıb ailənin övladıyam. Bacım ərdə, anamın ürəyi mənim yanımda, özü Lənkəranda, atam isə o biri dünyadadı. BDU-nin hüquq fakültəsini bitirmişəm. Sonuncu kursda oxuyanda şəhərdə yaşayan uzaq qohumla nişanlandıq. Ailə qurdum. Bacanağım çox imkanlı idi, yerlimizdi. Elə o da qohumdu. Məni işə düzəltdi. Astara gömrüyündə işləyirdim. Yaxşı pul qazanırdım. Yeni tikililərdən ev də götürdüm. Bir az pul topladıqdan sonra əvvəlcə özümə, sonra isə yoldaşıma maşın aldım. Həm də, xoşbəxt idik".

Narkomanlıq əclaflıqdır

Siqaret yandırır, Əsgər də hər üçümüzə çay süzmək üçün iranlı dustağa işarə edir. Anında çay hazır olur. Əsgər:

- Fizi, canımızı çəkdin ki, danış da,- deyir.

Füzuli:

- Bu zibil narkotik məni elə Astarada, gömrükdə işləyəndə yaxaladı. Şair, and olsun Allaha, insanlara, hansı ki, çəkmir, içmir paxıllığım tutur. Sənə də ona görə o həbi verdim ki, söhbətimiz alınsın. Mən xain adam deyiləm. Amma çoz şeyi itirdiyimi yaxşı bilirəm. Nə isə narkotik kimi ikinci əclaf şey elə narkomanlıqdır. Bunu başqa şeylə müqayisə etmək olmaz…

Şeytanla dostlaşmaq

"İrandan gətirilən "malları" tutub, sənədlədirmək əsas işimiz idi sanki. Pul leş kimiydi… Arada müsadirə etdiyimiz "malın" qırağından bir az qoparıb özümüzçün də saxlayırdıq. Yəni bunu hamı etmirdi. Kimi şeytan yoldan çıxarırdısa. Mən də şeytanla tez dostlaşdım. Əvvəlcə, adam vardı verirdim ona, satıdırırdım, sonra özüm də dadına baxdım. Xoşuma gəlirdi. Aludə olmamışdım o qədər də… Hər şey "kontrolda" idi. Özümü qoruya bilirdim. Elə adamlarla qarşılaşırdıq, heç inanmaq olmurdu ki, bunlar bu işlərlə məşğul ola bilər. Narkotik daşıyalar, "barıqa"lıq edələr. Məşədilər, hacılar gördüm eee… Arvadlar, cavan qadınlar gördüm e… orasına-burasına "torpedo" edib tiryək soxublar… İyrənirdim onlardan, amma onlar da olmasa, dolana bilməzdik axı…"

Vətənpərvər rüşvətxor

Füzuli həmsöhbətini intizarda saxlamağı bacarırdı. Söhbətin şirin yerində bir də görürdün dominonu tökdü stolun üstünə, oyunu qızışdırdı. Bu dəfə də belə oldu. Oyundan sonra yenə də hekayətinə başladı:

"Bu iranlılar var ha, bilirsən nə qədər tiryək daşıyırdı bəri tərəfə! Biri vardı, adı Nəsiri idi. Baxdım ki, bunun posportunda Ermənistanın möhürü var. Bir-neçə dəfə Ermənistana, ordan da Qarabağa keçmişdi. Fars idi, türkcə danışa bilirdi. Dedim, baba, bu nədir, ermənilərlə dostluq edirsiz? Qayıtdı ki, baba, mən sürücüyəm, hara göndərirlər, ora da gedirəm. Ağdamdan, Zəngilandan sökülmüş evlərin metallarını daşıdıqlarını dedi və gülə-gülə əlavə etdi ki, gərək kişi kimi duruş gətirəydiz, vuruşaydız erməniynən, qaçmayadız. Köpəyoğlu həzz alırdı elə bil, ermənilərin torpaqlarımızı işğal etməsindən. O danışdıqca, inan, elə bil, başıma daş vururdular. Qərar verdim ki, buna yerini göstərəm. Bir qədər də söhbət edib, çəkdim kənara, dedim, baba, mənə bir qədər tiryək lazımdı, təşkil edə bilərsən? "Yox",- dedi. Onu çox dilə tutdum, and içdi ki, yoxumdur. Amma hiss edirdim yalan deyir, ürək qızdırmır. Nə isə maşınından iki bükülü "qara tapdıq". Göndərdik getdi fələyin qəminə… Belə vətənpərvərliyim də olub…"

Füzuli iranlını tutdurduğuna görə peşiman deyildi. "O, çox axmaq adam idi. Boynuna almışdı ki, növbəti səfərdə tiryək gətirəcək. Həm də gözümün içinə baxa-baxa bizi aşağılamışdı".

Qisas almağa söz verdim

O ki qaldı bacanağıma, o özünü son vaxtlar yaxşı aparmırdı. Mənim yerimi Bakıya dəyişdirmək istəyirdi, ailə işlərimə müdaxilə edirdi, özünü elə aparırdı ki, guya onun əlaltısıyam. Elə bil, məni o əkib-doğuzdurmuşdu. Düzdü, işə düzəlməyimdə xidməti olmuşdu və mən də onun xətrini istəyir, hörmətini saxlayırdım. Amma yekəbaşlıq edirdi. Bir dəfə anamın üstünə qışqırıb deyib ki, oğlunu adam eləmişəm, sözümə baxmır. Anama yazığım gəlirdi. "Baş qoşma",- deyirdim. Evdə də soyuqluq yaranmışdı. Mənim Astarada olmağımı istəmirdilər. Elə hey, deyirdilər ki, işini Bakıya dəyişdir. Mən də deyirdim ki, burda qazanc var, 1-2 il də işləyim, sonra. Deyirdim ki, əgər xəbərsiz mənim iş yerimi dəyişsəniz, ümumiyyətlə sistemdən çıxacam. Nə isə, bu adam daha da quduzlaşmışdı. Axır ki, ailəm dağılmasın deyə, razılaşdım. Amma özümə söz verdim ki, bundan qisasımı alacağam. Bacanaqla aramı sazlamışdım. Olmuşdum onun sevimlisi. Bu da körpə usagı kimi məni buyururdu hara gəldi. İnsafən, yaxşılıqları çox dəymişdi. Amma yoldaşımı öyrədib mənə qarşı qoymasını bağışlamırdım. Ona elə gəlirdi ki, mənim Astarada saxladığım qadın var. Amma belə deyildi. Pul qazandıqca, narkotikə meylim artdıqca Bakıya az-az gəlirdim.

İti boğub öldürdüm

Bir gün bizi qonaq çağırdı, yığışıb getdik. Arada imkan tapıb bunun evinin açarlarını götürüb aşağa düşdüm, surətin çıxarıb, qayıtdım geri. Bir-neçə aydan sonra bacanaq uşaqlarını da götürüb Antalyaya istirahətə getdi. Başladım evi güdməyə. Hər gün evin qulluqçusu günorta vaxtlarında yarımsaatlıq harasa gedirdi. Qalan bütün gününü evdə keçirirdi. Axşamlar da orda qalırdı. Hər şeyi hesablamışdım. Qadın binadan çıxan kimi, liftə minib yuxarı qalxdım. Qapını açıb içəri keçdim. Balaca bir ev iti vardı. Qapını açan kimi başladı hürməyə, üstümə cumur, səsini kəsmədən hürüdü. Çox dilə tutdum, alınmadı… Əynimdən gödəkçəni çıxarıb itin üstünə atdım və boğdum. Təxminən 5-6 dəqiqə vaxtım getmişdi. Evi ələk-vələk etdim, yataq otağındakı xırda seyfi açarla açdım. Nə vardı, selafon torbaya yığdım. Tələsik düşdüm aşağı.

Məni çubuş ələ verdi

Həyətə düşəndə üşüdüyümü hiss etdim. Gödəkçənin itin üstündə qalmasının fərqinə indi vardım. Saata baxdım, çox vaxt keçmişdi. Qalxıb kurtkamı göürməyə risk etmədim. Yerimdə mıxlanıb qalmışdım. Xadimə arvad gəlib məni görə bilərdi. Xeyli dayandım orda - gedim, getməyim? Bu müddətdə sərbəst yuxarı qalxıb düşə bilərdim. Bir 15-20 dəqiqədən sonra qulluqçu gəldi. Binaya keçəndən sonra oradan uzaqlaşdım. Bilsəydim, bu bədbəxt bu qədər ləngiyəcək rahatca gedib gödəkçəmi götürə bilərdim. Həm də it əgər özünü yaxşı aparsaydı, onu boğmazdım və gödəkçəm də orada qalmazdı. Heç həbs də olunmazdım. Çünki özümdən sonra iz qoymamışdım, əlcəklə işləmişdim. həmin gün iş yerində də tədbirli olmuşdum. Elə etmişdim ki, hər kəs məni iş yerində biləcəkdi. Rəhbərliyin gözünə görünmüşdüm, diqqət çəkmişdim, mübahisə etmişdim, iş yoldaşlarımla zarafatlaşmışdım və uzağı 1 saatlıq yox olmağım heç də nəzərə çarpmayacadı".

Mən odun yara bilərəm, ev yox

Füzulini Çin səfirliyinin qarşısında həbs ediblər. Törətdiyi hadisədən sonra Əhmədlidə ev kirayələyir. İki ay burda qalır: "Ancaq gecələr çıxırdım, ərzaq alıb qayıdırdım. Ölkədən getməyi planlaşdırmışdım. Bir gün getdim Çin səfirliyinə, viza üçün müraciət etdim. Dedilər, bir həftədən sonra gəlin. Bir həftədən sonra getdim, elə səfirliyin qarşısında taksidən düşmüşdüm ki, qulağımın dibinə elə vurdular, gic toyuq kimi dəydim yerə. Özümə gələndə Nəsimi polisində idim, bacanağım da ağzı köpüklənə-köpüklənə kabinetdə gəzirdi. Onu görən kimi, dedim, ay bacanaq, nə yaxşı burdasan, qurtar məni bunların əlindən, yoxsa məni öldürəcəklər. Bacanağım dedi ki, evimi yarmısan, dedim ay bacanaq, mən odun yara bilərəm, kiminsə zəhrini yararam, amma ev yara bilmərəm. İnan, dəli olmuşdu. Tüpürdü üzümə, "burnundan gəlsin sənə verdiyim çörək",- dedi.

Özümü elə aparırdım ki, guya bacanağımdan incimişəm, mənə şər atdıqlarına görə".

İnsafsız polislər

Bacanağım özünü dağıdırdı, deyirdi, götürdüklərini ver, səni buraxdırım. Deyirəm ki, mənim heç nədən xəbərim yoxdur. Gödəkçəmi gözümə soxurdu polis rəisi. Deyirdim, qonaq gələndə içmişəm, piyan olmuşam qalıb onlarda. İtin boğulmuş halda şəklini göstərirdilər. Dedim, insafsızlar, o boyda evdə ancaq mənim kurtkamı götürüblər.

Bacanaq havalanmışdı. Polis rəisi seyfdən bir az da narkotik maddə çıxarıb, onu da mənim adıma sənədləşdirdi. Polis rəisinə dedim ki, sizin adamlarınız nainsafdır. Dedi, niyə? Soruşdum, məni nəylə vurdular? Dedi kərpiclə. Mən də dedim ki, elə hörmətnən yaxınlaşıb salam verib, qoluma girib apara bilməzdilər? Rəis başını buladı… Beləliklə, iki maddə ilə başladım dustaq həyatına.

Bacanaq ağacların dibini bellədi

Bacanağım bir dəfə anamla gəldi görüşümə. Mehriban danışdı, götürdüklərini qytar, iki ilə səni buraxdırım dedi. Harda gizlətdiyimi soruşurdular. Hamı istəyir ki, qızılların, brilyantın yerini deyəm. Axmağam? Onsuz da tuturlar da məni. Anama xəlvətcə dedim ki, bağdakı ağaclardan muğayat ol, gör dibləri qazılmayıb ki. Elə dedim ki, bacanaq bunu eşitsin. Fikir verdim, gördüm gözlərinə işıq gəldi. Görüşdən çıxan kimi gedib Lənkərana. Həyətimizdə nə qədər ağac var, dibini bellətdirib. Ağacların dibində bir şey tapılmayanda isə bütün ağacları doğratdırıb. Anama deyib ki, sənin bivec oğlun nağıldakı kimi mənə bütün ağacların diblərini bellədib. Vəkilimlə danışmışam. Bacanağımı məhkəməyə verəcəm ki, həyətimizə icazəsiz girib və yaşıllığa qıyıb".

Füzuli ləzzətlə gülür, "gəl şahmat oynayaq",- deyir. Mən:

- Şərtim var, razı olsan, oynayarıq,- deyirəm.

- Qızılların yerini deyim? Axmağam?!