Sabah Milli Mətbuatın yaranması günüdür.

AzNews.az peşə bayramı ərəfəsində redaktorların ölkə KİV-lərinin son bir ili ilə bağlı fikirlərini öyrənib...

"Problemlər təkcə media ilə bağlı deyil"

"Xalq cəbhəsi" qəzetinin baş redaktoru Elçin Mirzəbəyli hesab edir ki, bu sahədə kifayət qədər problemlər var və onların həlli təkcə media ilə bağlı deyil:

"Şübhəsiz ki, inkişaf-xüsusən də internet-medianın inkişafı istiqamətində-olub. Çoxsaylı yeni internet-media resursları yaradılıb. Onların arasında uğurluları da var, uğursuzları da. Amma nəticə etibarilə 2014-cü ili media əhəmiyyətli bir zaman kəsiyi kimi qiymətləndirmək olar. Problemlər isə təkcə media ilə bağlı olmadığından onların aradan qaldırılması üçün kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsinə ehtiyac var. Məsələn, media orqanları arasında rəqabəti stimullaşdıra biləcək əsas amil reklam bazarının liberallaşdırılmasıdı. Amma bu problemin aradan qaldırılması mediadan demək olar ki, asılı deyil. Bu baxımdan, düşünürəm ki, ölkədə iqtisadi, siyasi, hüquqi və digər islahatların həyata keçirilməsi nəticəsində bu problemlər də aradan qalxacaq".

"Jurnalist peşəkarlığı aşağı düşür"

Modern.az saytının baş redaktoru Elşad Eyvazlının qənaətinə görə, son bir ildə elektron media aparıcı qüvvəyə çevrilib:

"Qəzetlərimiz, hətta telekanallarımız internet mediasının arxasınca sürünürlər"-deyən baş redaktor əlavə edib ki, istəsək də, istəməsək də, qəbul etsək də, etməsək də bu, belədir:

"İndiki oxucu məlumatları anındaca almaq istəyir. Bu imkan isə ancaq internet mediada var. Məsələ burasındadır ki, internet mediası inkişaf etdikcə jurnalist peşəkarlığı aşağı düşür. Hesab edirəm ki, adamın ölüm xəbərini verən, 1 saatdan sonra bunu təkzib edən medianın özü ölüb. Eyni zamanda internet mediasında yazı oğurluğu qaşısıalınmaz müstəviyə gəlib. Ən dəhşətlisi isə odur ki, ölkənin aparıcı telekanalları da, xəbər agentlikləri də bu yolu tutublar. Ona görə də jurnalist fəaliyyətindən həzz almaq kimi hisslər itir. Çünki sənin yazdığın xəbər 1 dəqiqə sonra başqa saytda, telekanalda istinad edilmədən insanlara çatdırılanda, demək sənin əziyyətin heç olur. Bunun qarşısını almaq məsələsi isə deyəsən, ya kimlərəsə sərf eləmir, ya da kimlərəsə lazım deyil. Nəticədə isə jurnalistika bərbad hala düşür".

E.Eyvazlı deyir ki, bu gün əksər saytlar telekanallarla birgə yalnız insanların intim həyatına maraq göstərirlər. Onun sözlərinə görə, Türkiyə və Azərbaycandan başqa dünyanın heç bir ölkəsində bu şəkildə biabırçılıq yoxdur:

"Özü də bu kimi hallar jurnalistlərin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdığı zaman baş verir. İllər öncə jurnalistlərin sosial vəziyyəti aşağı idi, amma peşəkarlıqlarını qoruyurdular. İndi isə tam əksinədir. Hər halda bu bayram ərəfəsi Azərbaycan jurnalistlərini təbrik edirəm. Ola bilər ki, dediklərimlə razılaşmayan olsun. Mənim istəyim jurnalistiklamızın bütöv, sağlam, möhkəm, hörmətli, güclü olmasıdır".

"Xəbər saytlarına da marağı artıb"

Musavat.com saytının baş redaktoru Xalid Kazımlı isə hesab edir ki, son bir ildə Azərbaycanın çap mətbuatında geriləmələr var. Buna baxmayaraq, elektron media da xeyli irəliləyişlə yadda qalıb:

"Özünüz də hiss edərsiniz ki, ölkədəki elektron saytlarda xəbər bolluğu var. Həmçinin ölkədə xeyli sayda internet xəbər saytları fəaliyyətə başlayıb. Bunun nəticəsində insanlar elektron xəbər saytlarına da marağı artıb. Bunu irəliləyiş kimi dəyərləndirmək olar. 22 iyul Milli Mətbuat günümüzlə bağlı bütün həmkarlarımı təbrik edir və onlara işində uğurlar arzulayıram".

"Optimist proqnoz vermək mümkün deyil"

"Azadlıq" qəzətinin baş redaktorunun birinci müavini Rahim Hacıyev 22 iyul Milli Mətbuatın yaranmasının 139 illiyi ilə əlaqədar bayramın keçirilməsinin düzgün olmadığını düşünür: "Fakt ondan ibarətdir ki, ölkədə çap mətbuatı başda olmaqla digər KİV-lərin də vəziyyəti acınacaqlı səviyyədədir. Ölkəmizdə mətbuatın inkişafı üçün heç bir imkan yoxdur. Hazırda Azərbaycanda çap mətbuatının gələcək fəaliyyəti ilə bağlı optimist proqnoz vermək mümkün deyil".

"Parlaq imzalar yağlı əppək olub, göyə çəkilib"

"Gündəlik Teleqraf" qəzetinin redaktoru Qurban Yaquboğlu da çap mediası ilə bağlı narahatçılığını bildirib: "Son bir ildə məni narahat eləyən əsas məsələlərdən biri çap mətbuatının fiziki olaraq sıradan çıxması və ya çıxarılması prosesidir. Bəlkə bu, mühafizəkar dünyagörüşün narahatlığı kimi görünəcək, amma zənnimcə, "kağız sözü"nü dəfn eləməyə çalışmaq süni bir cəhddir. İkincisi, parlaq imzaların və ürəkdən tikan çıxaran publisist yazıların yağlı əppək olub göyə çəkilməsidir". Redaktor hesab edir ki, uğurlar elektron KİV-də nəzərə çarpır: "Bu, İP göstəriciləri ilə müəyyənləşir. Fikrimcə nəticə pis deyil".

"Mövcudluğunu və sifətini qoruyan..."

"Kaspi" qəzetinin baş redaktoru Natiq Məmmədli isə hesab edir ki, son bir ildə mətbuat öz ritmi ilə mövcudluğunu qoruyub saxlayıb: "139-cu ildönümündə mövcudluğunu və sifətini qoruyan bütün mətbuat orqanlarında çalışan həmkarlarımı təbrik edirəm".

"Media şəxsi ambisiyalarının girovuna çevrilir!"

Azadinform İnformasiya Agentliyinin baş redaktoru Niyaz Niftiyevin də fikrincə, mətbuat sahəsində xeyli irəliləyişlər var: "Həqiqətən də son bir ildə ölkə KİV-ləri yalnız ümumi qəbul edilmiş, hamı tərəfindən bəyənilən informasiya və ya ideyalara deyil, eyni zamanda, demokratik cəmiyyətin təməl prinsipi sayılan plüralizm, tolerantlıq və şəffaflığa əsaslanan informasiyalar istehsal etməkdədir. Eyni zamanda müxtəlif sosial sahələrdə mövcud problemlərin həllində fəal iştirak etməklə KİV-lər problemlərin həllinə dəstək olur. Bu sahədə qanunvericilik kifayət qədər mövcuddur, KİV-in inkişafı ilə bağlı Konsepsiya var, media işçilərinin problemlərinin həlli istiqamətində müəyyən və deyərdim ki, hiss ediləcək addımlar atılır. Əlbəttə, problemlər də olmamış deyil. İndi ayrı-ayrı subyektlərə xidmət edən bəzi yeni media vasitələri kortəbii inkişaf etməkdədir. Bir neçə il bundan əvvəl haqlı olaraq KİV-lərin ən ciddi qüsuru kimi onların həddən ziyadə siyasiləşməsində görürdülərsə, bu gün qütbləşmə daha qabarıq özünü büruzə verir. O zaman həddən ziyadə siyasiləşmə KİV-lərin informasiya məkanı hüdudlarından çıxaraq siyasətə daxil olmasına səbəb olurdusa, qütbləşmə isə demokratiyanın deyil, konkret subyektlərin şəxsi ambisiyalarının girovuna çevrilir. Bu amil də KİV-lərin azad fəaliyyətinə mane olur. Fərdlərə xidmət indi olduğu kimi, perspektivdə də çox mənfi tendensiyalarla müşahidə edilə bilər. Digər tərəfdən, reket jurnalistika forma etibarı ilə dəyişib. Onlar artıq klassik mediadan internet mediaya transfer ediblər. Klassik mediada yaratdıqları problemləri indi internet media vasitəsi ilə təkrarlayırlar. Bu da bütövlükdə həqiqətən də jurnalistika ilə məşğul olan insanların fəaliyyətində problemlər yaradır".

"Məni ən çox narahat edən isə…"

Axar.az saytının baş redaktoru Anar Niftəliyev isə bu qənaətdədir ki, Azərbaycan mediasında hər hansı geriləmə ümumiyyətlə, müzakirə mövzusu deyil:

"Son bir ildə də - əvvəlki bir neçə ildə olduğu kimi - mediamız, xüsusilə onlayn media sürətlə inkişaf etdi və doğrusu, bu inkişafı yalnız 70-ci illərin sonu, 80-ci illərin əvvəllərində Türkiyə elektron mediasının inkişafı ilə müqayisə etmək olar. Operativlik baxımından isə artıq nəinki Qafqazda, ümumiyyətlə regional dövlət statuslu qonşularımızdan da öndəyik. Əlbəttə ki, belə inkişaf və operativliyin mənfi cəhətləri yox deyil. Məsələn, informasiya manipulyasiyasını düşmək, operativlik naminə xəbərin gecikməməsinə çalışmaq və nəticə etibarilə təsdiqlənməmiş xəbəri ictimaiyyətə təqdim etmək kimi problemlər yaranır. Ancaq hesab edirəm ki, rəsmi qurumlar bizim çevikliyimizin səbəbinə normal yanaşdıqca və redaksiyaların maddi texniki bazası genişləndikcə, bunlar arxada qalacaq. Məni ən çox narahat edən isə: birinci, yeni kadrların yetişməməsi, ali təhsilli jurnalistlərin dili bilməməsi, öyrənmək istəməməsi, yetişməməsidir. Bu, çox ciddi problemdir - yeni nəsil sözün bütün mənalarında yetişmir və yaxud onların arasından çox nadir hallarda normal, istedadlı gənc çıxır".

A.Niftəliyevin sözlərinə görə, ikinci problem isə redaksiyalar arasında sağlam rəqabət mühitinin tam formalaşmamasıdır:

"Halbuki çap mediasında biz daha isti, dəyərlərimizə daha sayğılı rəqabətdə idik. Arzu edirəm ki, növbəti şad günümüzdə bu problemləri artıq arxada qoyduğumuzla bağlı nikbinliklə danışa bilək.

"Bunun adı əsl dedi-qodu mətbuatıdır"

SalamNews İnformasiya Agentliyinin baş redaktoru Əsgər İbrahimov isə hesab edir ki, son bir ildə mətbuatın inkişafında sevindirici heç nə yoxdur: "Sanki jurnalistika digər peşələrin qalıqlarından ibarət olub. Azərbaycan dilinin qaydalarına fikir verilmir, küçə söhbətləri artır, dünya arenasına çıxacaq xəbər yazan yoxdur. Belə olan halda hansı inkişafdan danışmaq olar? Bunun adı əsl dedi-qodu mətbuatıdır".

Ə.İbrahimov vurğulayıb ki, bu gün Azərbaycan mətbuatının ciddi nəzarətə ehtiyacı var: "Təcrübəli insanlar azalır. Gənclər isə xarici ölkə mətbuatının təsiri altına düşərək xəbərləri Azərbaycan dilinin qaydalarını gözləmədən istədikləri kimi yazırlar. Onlara bildirmək lazımdır ki, bura nə Türkiyədir, nə Rusiyadır, nə də Qərbdir. Bura Azərbaycandır və Azərbaycan dilinin qaydaları xəbərdə özünü göstərməlidir. Gəlin bircə dəfə də özümüzü -dilimizi sevək!!!"

"2014-ü saytlar ili elan edilməlidir"

"Qafqazinfo" xəbər portalının baş redaktoru Elbrus Ərud maraqlı təkliflə çıxış edib. O bildirib ki, ölkədə Elektron Kütləvi İnformasiya vasitələrinin inkişafını və oxucu kütləsini nəzərə alaraq, Azərbaycanda saytlar ili elan etmək lazımdır: "Fikrimcə, son bir ildə yeniliklər odur ki, saytların yaranması sahəsində bum yaranıb. Son bir ildə mətbuat daha sərt yazmağa başlayıb. Yazılan xəbərlərə reaksiyaların verilməsi, aydınlığın gətirilməsi yaxşı haldır".

Baş redaktor problemlərdən danışarkən qeyd edib ki, internet media haqqında qanunverucilik bazası yaradılmalıdır və bu gecikir.

"Neqativlər daha çoxdur"

"Mediaforum" saytının baş redaktoru Azər Qaraçənli isə hesab edir ki, son illər Azərbaycanda media sahəsində əsas tendensiya geriləmədir: Söz, ifadə azadlığının boğulması prosesi davam edir və son ildə də son illərdəki tendensiya yalnız artmağa doğru gedib. Ona görə geridə qalan bir ili də mediamız üçün pis illərdən biri sayıram. Jurnalistikada peşəkarlığın zəiflədilməsi söz və ifadə azadlığının boğulması prosesi davam elədi".

Baş redaktor hesab edir ki, Azərbaycan jurnalistikasının ən böyük problemi Elmar Hüseynovun və Rafiq Tağının öldürülməsi və bu cinayətlərin üstünün hələ də açılmamasıdır:

"Cinayətlərin üstü açılsaydı da bu problem kimi qalardı. Açılamamağı bunu bir qədər də dərinləşdirir. Jurnalistika sahəsində yaxşı işlər də var. Amma neqativlərin fonunda bunlar o qədər də ciddi görünmür".

"Jurnalistləri sosial vəziyyəti yaxşılaşıb, amma peşəkarlar bu sahədən uzaqlaşıb"

Jurnalist Ekspert Mərkəzinin sədri. "Ədalət" qəzetinin redaktoru Ceyhun Musaoğlu isə deyib ki, Azərbaycan mətbuatında ən qabarıq görünən inkişaf jurnalistlərin sosial problemlərinin xeyli dərəcədə aradan qalxmasıdı. Onun fikrincə, Prezidentin jurnalistlərə mənzillər hədiyyə etməsi və növbəti binanın tikintisinə başlanılması, maaşalarda artımların olması açıq şəkildə söyləyə biləcəyimiz faktlardı: "Bu gün jurnalistlər əvvəlki dövrlərlə müqayisədə, yaxşı məvacib, qonorar alırlar. Saytların yaranması və rəqabət səviyyəsində fəaliyyət göstərməsi yazarların, o cümlədən peşəkar jurnalistlərin qonorarlarının artmasına səbəb oldu. Bütün bunlar alqışlanasıdı. Ancaq təəssüfedici məqamlar da var. Jurnalist peşəkarlığı geriyə hərəkət etməyə başlayıb. Bir vaxtlar cümlələri ilə yaxşı mənada seçilən jurnalistlərin bəlkə də əksəriyyəti artıq bu peşədən kənarlaşıblar. Onların arasında ölkəni tərk edənlər də var. Çox ciddi boşluq yaranıb. Yeni nəsil isə jurnalistikaya gəlməyə qorxur. Təsəvvür edin, universitetlərin jurnalistika fakültələrinə ixtisas imtahanları salınıb. TQDK bəyan etdi ki, fakültə üçün ayrılan kvota dolmadı. Görürsüz, məzunlarımız inşa yazacaq səviyyədə belə deyillər. Keçmişi möhtəşəm olan jurnalistikanın gələcəyi qaranlıqdı".

Mərkəz rəhbəri hesab edir ki, əvvəlki dövrlərə nisbətdə jurnalistikamız KİV haqqında" Qanunun tələblərini kütləvi şəkildə pozur: "Buyurun, pul var, yaşayış səviyyəsi yüksəkdi, amma peşəkarlıq axsayır. Hər halda biz jurnalist təşkilatları çalışırıq ki, bu sahənin gələcəyindəki işıqları yandıramqda yeni nəslə yardımçı olaq. Jurnalistikası qaranlığa düşən cəmiyyət ən yaxşı halda azıb ortada qalar".

"Mətbuat itirə-itirə gedir"

"Moderator" saytını redaktoru Zülfüqar Hüseynzadə də hesab edir ki, ötən ili uğurlu il adlandırmaq olmaz: "Mətbuat itirə-itirə gedir. Görün nə aləmdirsə, nəinki məmurlar, hətta şou-biznes gözəlçələri də üstümüzə ayaq açıb, bizi həbs etdirmək eşqinə düşüblər".