Rus ədəbiyyatının simvolu, "rus poeziyasının günəşi" Alekandr Sergeyeviç Puşkin dünyasını dəyişəndə arxasında təkcə şeirlər qoyub getmədi. O həm də bir ailə qoyub getdi.

Sirr deyil ki, şair xanımını və uşaqlarını o qədər də sevmirdi. Müasirlərindən fərqli olaraq Puşkin heç vaxt ailəsində xoşbəxtlik tapa bilmədiyini gizlətməyib: "Mənim ailəm genişlənir, böyüyür, səs-küy salır yanımda. Amma indi, deyəsən, deyinməyə ehtiyac yoxdur, qocalıqda heç nədən qorxmursan", – bu sözləri dahi şair öz dostu Pavel Naşokinə yolladığı məktubunda yazıb.

Puşkinin övladları fərqli istiqamətlərə getdilər: oğulları hərbçi oldu, böyük qızı kiçik Natalya Aleksandrovna qədər çətin bir həyat yaşamasa da, Natalyanın həyatı rus qadınları üçün bir əfsanə olub. Onun həyatı o qədər rəngarəng, özünəməxsus və bir o qədər də çətin keçib ki, adam özü-özünə düşünür: Niyə xanım Natalya Aleksandrovnanın həyatı ilə bağlı filmlər çəkilməyib?

Balaca Natalyanı ailə üzvləri Şeytan Taşa deyə çağırırdı. Şən, yaramaz qızcığaz böyüklərlə asanlıqla dil tapır, anası və dayələr tərəfindən tərbiyə olunurdu. O, atasını xatırlamırdı. Çünki atası o hələ səkkiz aylıq olanda dünyasını dəyişmişdi.

Natalya yaxşı təhsil almışdı, alman və fransız dillərində sərbəst yaza və oxuya bilirdi.

Natalya 16 yaşı olanda cavan və yaraşıqlı qrafa – Nikolay Orlova aşiq olur. Bununla da Natalyanın keşməkeşli həyatının ilk müsibəti başlayır. Yazılanlara görə, Nikolay da xanım Natalyaya qarşı biganə olmur. Amma nə edəsən ki, onu qadın gözəlliyindən və intellektindən başqa həm də əsilzadə nəslinə məxsus olması maraqlandırırdı. Qraf Orlov adi bir ədəbiyyatçının qızı ilə evlənə bilməzdi...

Tərəflərin bir-birinə qarşı duyduqları məhəbbətdən xəbər tutan jandarma korpusunun rəisi öz oğlu Nikolayı xaricə yollayır və beləliklə, gəncləri bir-birindən ayırmağa müvəffəq olur.

Demək olar ki, Natalya Aleksandrovna təkcə xarici görünüşü ilə deyil, həm də xarakteri ilə atasına çox oxşayırdı. Qürurlu, müəyyən qədər qəribə, mətanətli xanım Natalya öz alçaldılmış məhəbbətini bağışlaya bilmir. Təkcə Orlovı yox, onu ittiham edən cəmiyyəti də "günahlandıraraq" Mixail Dubeltin evlənmə təklifini qəbul edir. Maraqlısı budur ki, Mixail Dubelt özü də sıravi vətəndaş deyildi, atası general idi...

Gənclərin nikahı hələ ilk vaxtlardan alınmadı. Mixail qumarbaz idi və həyatını stolüstü oyunlardan kənarda təsəvvür edə bilmirdi. Xanımına hədiyyə etdiyi 28 min gümüşü qumarda uduzması ilə evdə qalmaqallar başlayır. Evdə hər gün problemlər yaşamağına və çətinliklə dolanmaqlarına baxmayaraq, Natalya üç övlad dünyaya gətirir və onların tərbiyəsi ilə özü məşğul olur, ballara gedir, müxtəlif kitablar oxuyur.

Natalya heç nəyi anasından gizli saxlaya bilmir, ailə daxilində baş verən hər şeyi öz anasına danışır. Sonunda anasının tövsiyəsi ilə Natalya öz ərindən ayrılmaq və bütün bu dəhşətə son qoymaq qərarına gəlir. Lakin həyat yoldaşı Dubelt onu nəyinki Rusiyada, hətta yaxasını götürüb qaçdığı Avropada da rahat buraxmır.

Almaniyaya gəldikdən sonra isə hər şey dəyişir. Natalya şahzadə Nikolay Vilhelmlə tanış olur. Natalyanın köhnə həyat yoldaşı, ondan olan üç uşağı – heç nə Nikolaya mane ola bilmir və onlar evlənirlər. Bir müddət sonra xanım Aleksandrovna Nikolaydan övlad dünyaya gətirir. Ailənin xoşbəxtliyinə bu dəfə Natalyanın atasının – Puşkinin yazıları mane olur. Natalya atasının əlyazmalarını anasına etibar edir ki, çətin vəziyyətdə satıb özünü dolandıra bilsin. Lakin bir müddət keçdikdən sonra Natalya Aleksandrovna atasının yazılarını dərc etdirmək qərarına gəlir. Buna səbəb Natalyanın maddi gəlir güdməsi olmur, o, atasının yazdıqlarını xalqa çatdırmalı olduğunu düşünüb bu addımı atır. Xanım Natalya İvan Turgenevi bu işdə özünə köməkçi seçir. Puşkinin "Avropa carçısı" jurnalında nəşr olunan əlyazmaları gözlənilən kimi qarşılanmır. Oxucular, hətta Puşkinin ailə üzvləri bu əlyazmaların çapını pisləyir və şairin şəxsi həyatının ictimailləşdirilməsi kimi qəbul edir. Puşkinin oğulları o qədər əsəbiləşir ki, hətta nəşrdə əli olduğuna görə Turgenevi duelə çağırmaq istəyirlər. Bütün bu söz-söhbətlərdən sonra Nassau knyazlığının qanunlarına əsasən, Natalya Aleksandrovnaya öz ərinə ölümündən sonra belə toxunmaq qadağa edildi. Xanım Natalya ərinə yaxın ola bilmək üçün bir çarə tapır. Vəsiyyətində yazır ki, ölümümdən sonra kremasiyamı – cəsədin yandırılmasından sonra yaranan külü ərinin sərdabəsinin üstünə tökün. Natalyanın vəsiyyətinə əməl edirlər. Hazırda bu möhtəşəm qadının məzarı belə yoxdur.

Faciəli və özünəməxsus həyatı ilə Natalya Aleksandrovnanın həyatını oxuyan heç kim bu taleyə biganə yanaşa bilmir. Puşkin dühasının balaca "şeytan"ı XIX əsrin ən güclü qadınlarından biri kimi yadda qalıb.