Nikaha girən şəxslərin sağlamlıqları haqqında tibbi arayış təqdim olunması ilə bağlı "Ailə Məcəlləsi"nə edilən dəyişiklik artıq yanvarın 1-dən qüvvəyə minib. Həmin tarixdən qeydiyyat şöbələrinə edilən müraciətlərin statistikası açıqlanmasa da, bu rəqəmlərin xeyli azalacağı gözlənilən idi.

Axar.az-ın araşdırması göstərdi ki, qanunvericilikdə həkimin məsuliyyəti və VVAQ şöbələrində konfidensiallığın qorumasının vacibliyi xüsusi vurğulanıb. Burada saxta arayışlar verən həkimlərin cəza alacağı qeyd olunub. Ona görə də ailə problemləri ilə məşğul olan ekspertlər, həkimlər, psixoloqlar yeni qərarı alqışlasa da, sadə vətəndaşlar buna səthi yanaşaraq "qonşu nə deyər" prinsipindən çıxış edirlər. Əslində, qanunun əleyhinə gedərək saxta "sağlamlıq" arayışı alaraq kimisə aldatmağa üstünlük verəcəkləri əvvəldən bəlli idi.

Nikahı kəbin əvəzləyə bilər

Bəzi ekspertlər isə hesab edirlər ki, yeni tələblər nikahsız, yalnız kəbinlə qurulan ailələrin sayını artıracaq. Bundan qaçmağın tək yolu isə maariflənmədir. "Ailə Məcəlləsi" və digər qanunlara edilən dəyişikliyi ikiəlli alqışlayan həkim-pediatr Vaqif Qarayev gənclərin normal mühitdə ailə qurmalarını təmin etmək üçün yeni qanunvericiliyin tələblərini açıq şəkildə cəmiyyətdə təbliğini vacib sayıb:

"Düşünürəm ki, dövlət də, ictimaiyyət də ciddi şəkildə bu məsələnin üzərinə getməlidir! Rüşvət alan həkim də, VVAQ işçisi də ciddi cəzalandırılmalıdır. Ən əsası, insanlar maarifləndirilməlidir. Bu işdə TV-lərin rolu əvəzsisdir. Sosial çarxlar hazırlamaq, hətta ən səviyyəsiz şou verilişlərdə 3-5 dəqiqə mütəxəssislərə çıxış üçün imkan vermək lazımdır. Mətbuat, saytlar, sosial media bu məsələni daimi gündəmdə saxlamalıdır. Karyeram boyu kifayət qədər əlil və ömürlük xəstə uşaq görmüşəm. Mentalitetdən və milli-mənəvi dəyərlərdən boşuna dəm vuranlar anlamalıdılar ki, heç bir körpə xəstə doğulmaq istəmir! Əgər bu dəyərlər uşaqların xəstə doğulmasına xidmət edirsə, onları təbliğ etməyə dəyərmi?"

Əgər təhlükə varsa…

Ekspert düşünülmədən atılan addımların gələcək nəslin yetişməsinə ciddi zərbə olduğunu vurğulayıb:

"Mən bütün məsuliyyətimlə deyirəm. Heç bir sevgi hissi uşağın əlil və ömürlük xəstə doğulmasına əsas ola bilməz! Bizdə talassemiya çox geniş yayılıb. Əgər mən uşağımın talassemiya ilə doğulmasını və sonradan cəhənnəm əzabi ilə yaşamaq istəmirəmsə, sadəcə, tibbi müayinədən keçməliyəm. Və əgər təhlükə varsa, o insanla evlənməməliyəm! Əgər gələcək övladımın xəstə və əlil doğulmasını istəyirəmsə hüquqi yoldan yayınıb kəbinlə evlənəcəm... ya da həkimə rüşvət verib (?!) təmiz arayiş alacam".

V.Qarayev ancaq bir xəstəliyi misal gətirib. Tibbi müayinə zamanı isə başqa xəstəlikləri də aşkar etmək nəzərdə tutulub. Yeri gəlmişkən, ölkə başçısının məlum sərəncamı ilə həmin xəstəliklərin siyahısını Nazirlər Kabineti tərtib etməlidir. Prosesin nə yerdə olduğunu aydınlaşdırmaq üçün NK-nın mətbuat xidmətinə müraciət etdik. Lakin cavab müəmmalı oldu:

"Prezidentin sərəncamı ilə bağlı sualları Prezidentin mətbuat xidmətinə ünvanlayın".

Müayinələr pulsuz olacaq

İlahiyyatçı Hacı Surxay Məmmədli də yeni dəyişikliklərin tərəfdarı olduğunu vurğulayıb:

"Əgər qanunvericilikdə təsbit olunubsa, bu, müsbət haldır. O ki qaldı saxta sənətlərə yol açacağına, bu bir fərdin fikridir. Mən bunun əleyhinə deyiləm".

Hüquqşünas Xanlar Xoca isə qanunun vətəndaşlara verdiyi hüquq və vəzifələrə aydınlıq gətirib. Bildirib ki, Azərbaycanda nikaha daxil olmaq istəyən şəxslərin tibbi müayinəsi məcburiləşib.

"Dəyişikliyə əsasən, nikaha daxil olmaq istəyən şəxslərin tibbi müayinəsi, habelə həmin şəxslərə tibbi-genetik, tibbi-psixoloji və ailənin planlaşdırılması məsələləri üzrə məsləhət verilməsi onların müraciəti ilə yaşayış yeri üzrə dövlət və ya bələdiyyə tibb müəssisələrində pulsuz həyata keçirilməlidir. Nikaha daxil olmaq istəyən şəxslərə onların tibbi müayinəsinin nəticələri ilə yanaşı, tibbi müayinədən keçdiklərini təsdiq edən arayış veriləcək. Həmin arayış tibbi müayinədən keçmə faktını və tibbi məsləhətin verildiyini təsdiq edir və həmin şəxslərin tibbi müayinəsinin nəticələrini əks etdirmir".

Tibbi yoxlamalar anonim saxlanmalıdır

Qeyd edək ki, nikaha daxil olmaq istəyən şəxslərin tibbi müayinədən keçdiklərini təsdiq edən arayış onların Ədliyyə Nazirliyinin qeydiyyat şöbələri, Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin xaricdəki konsulluq idarələri, rayon tabeli şəhərlərdə, qəsəbələrdə və kəndlərdə icra hakimiyyətlərinin nümayəndəliklərinə nikaha daxil olmaq barədə verdikləri ərizəyə əlavə olunacaq.

X.Xoca yeniliyin başqa problemlərə yol açacağını istisna etməyib:

"Nikaha girmək üçün VVAQ-a ərizə verərkən vətəndaşlar mütləq tibbi müayinədən keçdiklərini təsdiq edən sənədi də ona əlavə etməlidirlər. Əslində, bu məcburiyyət gələcək nəsillərin sağlam olması baxımından çox yaxşıdır. Lakin Azərbaycan mentalitetinə görə, çox adam öz qız övladını tibbi müayinədən keçirməyə bir az tərəddüd edir. Ona görə də burada rüşvət amilini istisna etmək olmaz. Digər tərəfdən isə nikahsız qurulan ailələrin sayı çoxala bilər. Bir çox insan düşünə bilər ki, elə molla kəbini ilə də ailə qurmaq mümkündür. Düzdür, rəsmi nikah olmadan kəbin kəsməyə qadaga qoyulub, amma insan və rüşvət faktoru bəzən istisnalara yol aça bilər".

Yenilik, yoxsa hüquqsuz qadın ordusu?

Yeni qurulan ailələrdə daha çox dini nikaha meylin artacağını istisna etməyən hüquqşünas bunun gələcəkdə ailədə hüquq və vəzifələrin həyata keçirilməsi zamanı problem yaradacağını vurğulayıb:

"Bu gün yüzlərlə qadın məhz qeyri-rəsmi qaydada ailə qurduğuna, vətəndaş nikahında yaşadığı kişidən övlad dünyaya gətirdiyinə görə öz hüquqlarını müdafiə edə bilmir. Bütün bunlarla bağlı mütləq maarifləndirici tədbirlər genişləndirilməli, müəyyən qadağalar qoyulmalıdır. Məsələn, yaxşı olar ki, şadlıq evlərinə rəsmi nikah mərasimi ilə bağlı qəti göstəriş verilsin, həmin məkanda rəsmi nikah şəhadətnaməsi olmayan şəxslərin toy mərasiminin keçirilməsinə icazə verilməsin. Əks təqdirdə biz "Ailə Məcəlləsi"nə edilmiş bu cür müsbət əlavənin faydalarından bəhrələnə bilməyəcəyik. Gələcəkdə hüquqsuz qadınlar və atasız uşaqlar ordusu ilə üz-üzə qalacağıq".