Vergilər Nazirliyinin mənzil satışından əldə edilən gəlirlərin vergiyə cəlb edilməsi ilə bağlı açıqlaması mənzil bazarında durğunluq yaradıb. Vətəndaşları narahat edən məsələlərlə bağlı maraqlı məqamlar ortaya çıxıb.

Bu barədə Axar.az-a açıqlama verən iqtisadçı ekspert Rəşad Əliyev 8-10 il əvvəl alınan evlərin satışı ilə bağlı bədbin proqnozlar verib:

"Mənzili 2007-ci ildən əvvəl alan fiziki şəxslərin bəxti bir qədər az gətirib. Bunun səbəbi odur ki, həmin müddətdən bəri mənzillər xeyli bahalaşıb. Həmin mənzilləri satan zaman əldə ediləcək gəlir çox olduğundan vergi də çox olacaq. Bunu hardasa normal qəbul etmək lazımdır. Çünki qazanc çox olubsa, deməli, vergi də çox olmalıdır".

Mənzil 3 ildən sonra vergidən azad olur

Amma yeni qanunla heç də bütün evlərin satışından əldə edilən gəlirlər vergiyə cəlb olunmayacaq. Vergi Məcəlləsinin 102.1.9. bəndinə əsasən, vətəndaş ən azı 3 il ərzində əsas yaşayış yeri olan evini satarsa, ondan vergi tutulmayacaq. Ekspert, əsasən, qazanc əldə etmək üçün satılan daşınmaz əmlak sahiblərinin vergiyə cəlb ediləcəyini deyib:

"Satılan mənzil 3 ildən az müddətdə daimi yaşayış eviniz olubsa, bu halda satışdan əldə edən "xalis gəlir" gəlir vergisinə cəlb edilir. Bəllidir ki, mənzilin satış qiyməti alqı-satqı müqaviləsində qeyd olunur və məbləğ bank əməliyyatında öz əksini tapır. Xalis gəlir mənzil həmin qiymətdən baha qiymətə satıldıqda yaranır. Xalis gəlir əldə edilmədikdə vergi ödənilmir".

Bahalı mənzillərin vergisi də artıq olacaq

Əldə edilən xalis gəlir vətəndaşın qeyri-sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə gəliri hesab edilir və Vergi Məcəlləsinin 101.2. bəndinə əsasən vergiyə cəlb edilir.

"Əmlak satışından əldə edilən gəlir 30 min manatdan az olduqda həmin məbləgin 14 faizi gəlir vergisi kimi tutulur. Məsələn, 2014-cü ildə 95 min manata aldığınız mənzili bu il 98 min manata satırsınızsa, bu halda sizin 3000 manat xalis gəliriniz yaranır. Bu gəlir 30 min manatdan az olduğu üçün ancaq 14 faizlə vergiyə cəlb olunur və 420 manat vergi öhdəliyiniz yaranır".

Baha satılan mənzillərdən əldə edilən gəlirlərə isə əlavə olaraq 25 faiz vergi hesablanır. Başqa sözlə, 50 min manata alınan mənzili 95 min manata satan şəxs 45 min manat xalis gəlir əldə edir. Bu məbləğin 30 min manatlıq hissəsinə görə 14 faiz (4200 manat) vergi hesablanır; qalan 15 min manatdan isə 25 faiz (3750 manat) vergi tutulur. Deməli, 45 min manata görə ümumilikdə 7 min 170 manat vergi ödəniləcək.

Xalis gəlir əldə edilmədikdə isə vergi ödənilmir.

Köhnə müqavilələr nə vəd edir?

Qeyd edək ki, indiyədək vətəndaşlar arasında bağlanan alğı-satqı müqavilələrində evin qiyməti real rəqəmdən aşağı göstərilirdi. R.Əliyev yeni dəyişiklikliyin bu müqavilələrin sahibləri üçün heç də ürəkaçan olmayacağını deyib:

"Ev alğı-satqısı bank vasitəsi ilə həyata keçirilir. Bir çox hallarda alıcı və satıcı evin qiymətini alğı-satqı müqaviləsində aşağı qiymətlə göstərirlər. Artıq gələcək əməliyyatda bu onun xalis gəlirini artırır. Buna görə də tövsiyə edirik ki, vətəndaşlar ev aldığı hallarda alğı-satqı müqavilələrinin real göstəricilərlə tərtib edilməsini tələb etsinlər".

"Əmlak" Ekspert Mərkəzinin rəhbəri Ramil Osmanlı isə hesab edir ki, burada nəzarətin gücləndirilməsi tələb olunur:

"Təbii ki, bu cür qərarlar əksər hallarda vergidən yayınma üçün əsas yarada bilər. Amma eyni zamanda nəzarət mexanizminin özünün təkmilləşdirilməsinə ehtiyac var. Daşınmaz əmlakın bazar dəyəri satıcı ilə alıcının arasında razılaşdırılmış pul ekvivalenti ilə ölçülür. Yəni, satıcı da, alıcı da eyni rəqəmi təsdiq edirsə, bunu hər hansı rəsmi qurumun qəbul etməmək ixtiyarı yoxdur. Eyni zamanda, nə Vergilər Nazirliyinin, nə də Notarial Baş İdarəsinin fiziki cəhətdən elə imkanı var ki, onlar bu prosesə tam nəzarət etsinlər".

Qeyd edək ki, məcəllədə bir neçə evi olan şəxslər də nəzərə alınıb. Belə ki, bir şəxsin mülkiyyətində bir neçə mənzili varsa, onların yalnız birinin – yəni vətəndaşın daimi yaşayış yeri olan mənzilin satışı 3 ildən sonra baş verərsə, vergidən azaddır. Şəxsin mülkiyyətində olan digər mənzillərin satışından isə vergi istənilən halda tutulacaq.

Vergilər qiymətləri azalda bilər, amma…

Yuxarıda sadalanan qaydalar ancaq yaşayış üçün istifadə edilən mənzillərə aiddir. Sahibkarlıq fəaliyyətində istifadə edilən mənzillərin satışı isə vergiyə başqa formada cəlb ediləcək. Bəs yenilik qiymətlərə necə təsir göstərəcək?

R.Osmanlı daşınmaz əmlakın satışına tətbiq ediləcək verginin bazarda ucuzlaşmaya səbəb olacağını deyib:

"Mənzillərin satışına tətbiq olunan vergi qiymətin ucuzlaşması üçün zəmin yaradır. Belə ki, vergilərin tətbiqi tələbin azalmasına və bazarda ümumi konyukturanın dəyişməsinə gətirib çıxaracaq. Bu isə öz növbəsində qiymətlərə təsirsiz ötüşməyəcək. Yəni tələb azalırsa, qiymət də azalır".