Əlbəttə, hər kəsin yazı yazmaq, fikir bildirmək, özünü ifadə etmək hüququ var və bu fundamental hüquqdur, məhdudlaşdırıla bilməz.

Son vaxtlar bu hüquqdan yararlanan şəxslərin sayı birə yüz, hətta birə min artıb.

Əvvəllər yalnız yazıçılar, şairlər, jurnalistlər, eləcə də dövri mətbuata çıxışı olan ziyalılar yazı yazmaq, fikir bildirmək imkanına malik idilərsə, İnternet və Feysbuk əsrində nəzəri olaraq hər kəsin belə bir imkanı var. Bunun adına sosial media deyilir.

Düzdür, ölkənin yetkin əhalisinin heç də hamısı bu hüquq və imkandan yararlanmır, ancaq öz fikrini ictimailəşdirmək istəyənlərin və bunu edənlərin sayı-hesabı yoxdur.

İndi yüz minlərlə insan eyni zamanda yazır – bir neçə cümləlik statusdan tutmuş ta babat həcmli esseyə qədər. Evdə, küçədə, şəhərdə, ölkədə, dünyada baş verən hadisələrə dair rəylər, fikirlər, yazılar sellənib daşır.

Hər kəsin öz çevrəsi var və hər kəs özünə maraqlı görünən, onu narahat edən şeydən yazır.

Çox yazarın öz sevimli mövzusu var. Biri həmişə "dost"larını dinə, imana çağırır, o biri cəhalətə, xurafata qarşı yazır. Bir başqası eyzən qadın hüquqlarının müdafiəsinə dair qeydlər yazır. Eləsi də var, yazılarında daima qadın düşmənliyi aparır.

Ayrı-ayrı dövlətlərin fanatları öz aralarında "fan-klub" yaradıblar və həmişə bu mövzuda yazırlar. Onlara görə, Rusiya həmişə haqlıdır, türkün türkdən başqa dostu yoxdur, İslam dünyasının incisi İrandır, ABŞ demokratiyanın beşiyidir və sair və ilaxır. Bəzən valın o biri üzünü çöndərirlər: rusofillər və iranpərəsətlər üçün bütün bəlaların baiskarı Amerika və Türkiyədir. O birilər də əksini yazır.

İqtidar komandasının təəssübkeşləri ayrı bir dəstədir, bir vəzifə olaraq, daima hakim rejimin qərar və addımlarını tərifləyər, öyərlər. Onlara qarşı olanlar isə daha artıq səylə hakimiyyətin qərar və addımlarını pisləyər və söyərlər – vətəndaşlıq borcu sayaraq.

Öz ehtiras və şövqlərini, bəzən isə maniakal mərəzlərini çəkinmədən yazan, xislətcə kim olduqlarını el-aləmə bildirən minlərlə şəxs də hazırda sosial şəbəkələrdə "yazarlıq" edirlər.

Partiya təbliğatı aparanlar daha fəaldır. Onlar sosial şəbəkəyə mitinq meydanı, disput zalı, bəzənsə döyüş plasdarmı kimi yanaşırlar. Çoxunda belə bir qənaət hasil olub ki, bu şəbəkədə xor yaratmaqla, böyük, fəal, aqressiv görünməklə önə çıxmaq, hamını susdurmaq olar.

Yavaş-yavaş "Feysbuk partiyası"na çevrilənlər var, hər işləri buradadır – mübarizələri, aksiyaları, xeyir-şər ünsiyyətləri və s.

Öz partiyadaxili problemlərini sosial şəbəkədə ayırd edənlər də var – bol-bol və acıqlı-acıqlı siyasi şərhlər yazırlar, özlərinin haqlı olduqlarını isbat etməyə çalışırlar.

Belə bir xaotik, kirli-paslı, çirkli, eybəcər mühitdə adına "ictimai rəyin formalaşdırılması" deyilən zəhmətli işlə məşğul olmaq çətindir.

Artıq peşəkar media ictimai rəy formalaşdırmaq imkanından xeyli dərəcədə məhrumdur. Onun yerinə ictimai rəyi sosial media yaradır. Onun isə öz prioritetləri və kriteriyaları var.

Bəzən bir və bir neçə şəxsin sözgəlişi dilə gətirdiyi fikrin min dəfələrlə tirajlanması, zorla gündəmə oturdulması, günlərlə müzakirə edilməsi məhz bu ortamda baş verir. Halbuki həmin gün ölkədə müzakirə olunası daha mühüm hadisə baş verib, daha ciddi, taleyüklü ifadələr işlədilib. Onlar bir kənarda qalır. Həvəskar yazarlar ordusu özünə yaxın olan, uzun-uzadı lağlağıya qida verən ifadələri sövq-təbii bir şəkildə seçib önə çıxarır və hamı (ən azı əksəriyyət) eyni mövzuda yazmağa başlayır. Ucundan tutub ucuzluğa getmələr... sözü çeynəyə-çeynəyə çürüyünü çıxarmalar... bir məzəli ifadənin min dəfə təkrarlanması... Sanki hamı mütləq bu mövzuda yazmaq, başqalarının fikrini təxminən təkrar etmək zorundadır.

Ən pisi odur ki, bütün bu müzakirələrin sonunda guya ictimai rəy formalaşır, kimsə "xalq düşməni", "pis adam" elan edilir.

Kütləvi söyüşlərə, yamanlamalara məruz qalan insanların özünü müdafiə etmək imkanları belə yoxdur. Bu işi yenə axırda peşəkar media görür.

Daha pisi də var: insanlar sosial şəbəkə müzakirəsinin, hücumlarının qorxusundan düşündüyünü deməkdən çəkinir, səmimi olmur, susmağa üstünlük verirlər. Sosial şəbəkə kabusa çevrilib artıq, ictimai senzor rolunu oynayır. Söz deməli olan adamlar kütləvi qınanmadan qorxur və susurlar.