Mən inanmıram ki, dünyanın hansısa yerində bir uşaq susayanda su əvəzinə çörək istəsin. Və ya anası pulemyot gülləsinə tuş gələn körpə tankın altında qalan oyuncağını axtarsın. Yəni uşaq hər yerdə uşaq, canlı hər yerdə canlıdır. Bütün uşaqlar eyni dildə ağlayır, eyni dində ölür...

Sizə milli-dini-irqi ayrıseçkiliyə dair kosmopolitsayaq mühazirə demək fikrim yoxdu. Sadəcə, fikirləşirəm, bəlkə, vəhşiləşməkdə olan təbiətinizin üstünə bir çimdik su oldu bu yazı.

Orta məktəbdə oxuyanda rayonun "Mədəniyyət evi"ndə "Xocalı faciəsi" mövzusunda kompozisiya hazırlamaq üçün bir neçə fəal uşaq bir yerə yığışmışdıq. Məndən bir sinif yuxarı oxuyan Əli qəflətən bizə belə bir sual verdi: "Əlinizə bir erməni uşaq düşsə, onunla necə davranardınız?" Hamının cümləsi qrammatik cəhətdən müxtəlif quruluşlu olsa da, ifadə olunan fikir eyni idi. Kimi erməni uşağı bıçaqla doğrayaraq, kimi dərisini soyaraq, kimi də qaz balonuna salaraq öldürəcəyindən danışırdı. Bir homoseksual oğlan var idi içimizdə – bunu sonralar öyrənmişdim, onda heç "homoseksual" sözünün nə demək olduğunu bilmirdim – əzilib-büzülərək müxtəlif jestlər və mimikalarla elə dəhşətli obraz yaratdı ki, sanki, erməni uşağını elə bu dəqiqə onun əlinə vermişdilər. Dedi: "Onu didərəm, parçalayaram, böyük tikəsini qulağı boyda eləyərəm. Onlar Xocalıda uşaqları saldıqları vəziyyətə mən də onların uşaqlarını salaram". Mən onda elə dəhşətə gəlmişdim ki... Axı niyə mənim yoldaşlarım, hər gün mənasızlığımızı bir yerdə bölüşdüyümüz uşaqlar bu fikirdə idi? O ağrı balaca canıma elə ağırlıq etdi ki... Fikirləşdim, "o günah sözünün mövcudluğundan belə xəbərsiz olan uşaq bizə neyləyib axı? Mən onu niyə öldürüm?" Elə cavabı da fikirləşdiyim kimi verdim. Bir məsəl var, hər qoyunu öz ayağından asaralar. Çox gülüncdür axı: "Bilirsən, nə var keçən əsrdə sizinkilər bizimkilərin başına bu oyunu açıb, bəs üzrlü sayın, biz də sizin uşaqların başına həmin oyunu açmalıyıq". Mən cavabımda qeyd etdim ki, hətta düşmənçilik hissim olsa belə, ürəyim gəlməz uşağa pis nəsə etməyə. Uşaqlar arasında yeganə məcburi köçkün mən idim – erməni nə eləmişdisə, mənə, mənim ailəmə eləmişdi, ən çox şəhid verən bizim şəhər – Ağdam idi. Bizim nəsildən bir gündə 7 şəhidin meyiti gəlmişdi (bunları mən xatırlamıram, danışılanları deyirəm). Maraqlıdır, amma humanist cavabı verən də mən idim. Tərtərli uşaqlar isə "qəhrəmanlıq" eşqində idilər. Mən elə indi də həmin fikrimə sadiq qalmışam, şair demiş, necə ki ağaclar sadiq qalır bitdiyi yerə...

Sonralar bizə o sualı verən Əli məni sevdiyini dedi, buna səbəb də mənim erməni uşağını öldürmək istəməməyim imiş. Ona "hə" demədim. Bu "həngamə" illərlə davam elədi – humanistliyim "başıma iş açmışdı". Adam gedib müəllimlər otağında gizlicə bizim sinfin inşa dəftərlərinin arasından mənim dəftərimi götürüb oxuyurmuş. Bunu da illər sonra – neft bahalaşanda bildim. Bilirdi ki, heç vaxt inşa kitabından və ya kiminsə dəftərindən inşa köçürmürəm. Sonra da deyirsiniz, oğlanlar ancaq zahiri görünüşə fikir verir, rəngi qaçmış yalandı, oğlanlar inşaya da vurula bilər...

Hə... ermənidən danışırdım axı. Hər adamın içində nifrət, düşmənçilik hissi var. Kimisində gölməçə, kimisində okean dərinliyində – normaldı, amma olmasa, daha müstəhəbdir...

Sizi o yediyiniz, içdiyiniz konservantlara and verirəm, uşaqlarınızı "filankəs sənin düşmənindir" ruhunda böyütməyin. İmkan verin, o özü böyüdükcə anlasın, qərar versin ki, kimdir onun düşməni. Bəlkə, heç özünə kimisə düşmən hesab etməyəcək?

Axı bu torpaq nəmənə şeydir... Nə fərqi var orada kim yaşayır? Axı bu millətin kökünün hara gedib çıxması – "antik" olub-olmaması, nələrdən "gübrələnməsi" səni niyə belə çox narahat eləyir? O da sənin kimi 50-60 kiloqramlıq canlıdır. O da acanda mahnı oxumur, yemək yeyir. O da sənin qardaşın kimi gülləyə tuş gələndə anası sənin anan kimi üzünə qan cığırı açıb, saçını yolub küləklərə bağışlayır.

Nə bilim, əşi... Uşaqlara qıymaq istəyəndə Nazim Hikmətin sözlərinə yazılmış, Edip Akbayramın ifa etdiyi "Gözəl günlər görəcəyik, uşaqlar" mahnısına qulaq asın...