"Cəbhə xətti" layihəsində

Əli Ağacavad oğlu Abbasov 1960-cı il yanvarın 12-də Bakıda anadan olub, 39 saylı məktəbi bitirib. Qarabağ müharibəsi veterandır.

Sizə canım qurban, hərənizə bir QAZ 24

– Əli müəllim, necə oldu döyüşlərə qatıldınız?

– Dənizçilər məktəbinə qəbul olmuşdum, təhsilimi yarımçıq qoyub əsgər getdim. Əsgərlikdən gələndə Qarabağ hadisələri başladı. 1992-ci ildə könüllü olaraq Qarabağa getdim. Ağdərədə Qızılqaya deyilən yerdə döyüşməyə başladıq. Erməni kəndləri Qaçiqor, Vaquas və Arqomeri aldıq.

- Əsgərlərdə əhvali-ruhiyyə necə idi?

- Biz qorxu bilməzdik. Amma aramızda qorxan cavan uşaqlar da var idi.

Uşaqlarla danışanda dedim ki, o yüksəkliyi alacam. Mənə güldülər ki, biz 6-7 aydır ala bilmirik. Heç kimə heç nə demədən Bakıdan gələn 15 uşaqla sözləşdik. Aramızda bir nəfər Tərtərdən olan Qoçu ləqəbli əsgər var idi. Pulemyot ondan uzun idi. Güclə daşıyırdı. Rabitədən başı çıxdığına görə özümüzlə götürmüşdük. Elə həmin gün səhərə yaxın saat 4-də getdik onların yerləşdiyi mövqeyə. Yağış yağırdı. Onların danışığını eşidəcək qədər yaxınlaşmışdıq. Hücum elədik. Əməliyyatı uğurla bitirdik. O mövqeni əldə eləyə bildik. O yüksəkliyin arxası Dovşanlı kəndi idi. Dovşanlı kəndində olan yüksəklikdən də Xankəndi görünürdü. Ara məsafəsi 70 km idi. Orda da bizim komandir bir ləzgi polkovnik idi. Rabitə maşınında yaşayırdı. Solunda minaatanlar, sağında toplar yerləşdirmişdi. Özünü tam təhlükəsiz vəziyyətə gətirmişdi. Hücum olsa belə, heç kim yaxın dura bilməzdi. Qoçu ermənilərin mövqeyini aldığımızı "ratsiya" ilə xəbər verdi. Səhər tezdən yuxulu-yuxulu əvvəl anlamadı. Sonra bizə şücaətimizə görə "sizə canım qurban, hərənizə bir QAZ 24 , Ağdərədə ev" vədi verdi. Amma bizim istədiyimiz arxadan kömək idi. Aldığımız mövqe çox uzun idi. Hamısı da hazır tikilmiş səngərlər. Hər cür ərzaq təminatları da qalmışdı. Hamısı da konyak, kolbasa, konserv, hətta çörəyə kimi fransız istehsalı olan qablaşdırmada idi. Bizim istədiyimiz kömək isə yubanırdı. Polkovnik bizi aldadırdı. Bütün batalyonların adını bir-bir çəkirdi ki, yoldadılar, gəlirlər. Saat 6-da aldığımız mövqeni qorumağa heç kim gəlib çıxmırdı. Mövqe uzun, biz cəmi 15 nəfər. Bütün yerləri saxlaya bilməzdik. Mütləq kömək lazım idi. Adamlar gəldi. Amma ermənilər tərəfdən. Yaxındakı donuz fermasının yanında 7 Ural maşını dayandı. Maşınlardan əsgərlər tökülüşdü. Hamısı da maskalı. Avtomatları yox idi. Hamısında qumbaraatan idi. Düşən kimi meşəyə səpələndilər. Hava qaranlıq. Biz görə bilmirdik. Bir müddət tam sakitlik oldu. Heç nə təyin edə bilmirik. Maşınlar qalmadı. Sürüb getdilər. Yanımızda iki ləzgi uşaq var idi. Onların ancaq parçalanmış bədəni yadımdadır. Mən ayılanda Qoçu atışa-atışa məni sürüyürdü. Üzümü ağac cırmağına ayıldım, yenə huşumu itirdim. Bir də ayılanda hospitalda əməliyyatda idim. O döyüşdən bir-iki nəfər sağ çıxmışdı. Mənə kürəyimin sol tərəfindən dəymişdi güllə. Sinəmdə olan Quran məni ölməyə qoymamışdı. Parçalanmışdı. Qan ləkəsi indi də durur. Əməliyyatdan çıxanda rus həkim dedi ki, apara bilərsiniz... Məni gətirib hərbi hissəyə atdılar. Amma mən gördüm nə yeriyə bilirəm, nə otura. Bütün günü uzanıram. Xəbər göndərdim, İsgəndər Həmidovun qardaşı Sərdar sağ olsun, maşın göndərdi.

- Siz orda sıravi əsgər ola-ola nə əcəb icazə verirdilər hücum əməliyyatlarına?

- Çünki komandir getmirdi, qorxurdu.

15 nəfərdən 3 nəfər sağ çıxa bilmişdi

- Komandirinizin kim olduğunu xatırlayırsınızmı?

- Birini xatırlayıram, adı Kamal idi. Səhv etmirəmsə, indi Gəncədə olmalıdır.

- Sizin hücum əməliyyatlarını kim hazırlayırdı?

- Əməliyyat hazırlayan yox idi. Çıxırdıq düzünə döyüşürdük. Ən çox itki verdiyimiz döyüş bayaq dediyim əməliyyat olmuşdu. 15 nəfərdən 3 nəfər sağ çıxa bilmişdi. Sərdar özü gəlib kömək göndərmədiyinə görə həmin polkovniki döyürdü.

- Ən yaxşı döyüşçü dostlardan kim yadınızda qalıb?

- Görsəm, yadıma düşər. Amma adlarını xatırlamıram. Yaddaşımda problem yaranıb o vaxtdan. Mən qayıdandan sonra anamın ürəyi partladı. Bir tərəfimin işləmədiyini sonra başa düşmüşdü. İmkanlı idik. Evin tək oğlu olmuşam. Bütün ev-eşiyi satdıq.

- Siz yaralanıb gələndən sonra hökumət müalicə üçün sizə yardım etdimi?

- Yox. O vaxt Əli İnsanov var idi. Demişdi, get sponsor tap. İcra hakimiyyətinə dəfələrlə müraciət etmişik, ev versinlər. Bir yer vermişdilər, onu da aldılar.

Yəhudi rentgenoloq mənə dedi ki...

- Bəs sizin ata eviniz?

- Nərimanovda 4 otaqlı ev satıldı. Hamısı mənim müalicəmə xərcləndi. İndi də bədənimdə xeyli qəlpə gəzdirirəm. O vaxt yəhudi rentgenoloq mənə dedi ki, oğlum, bu qəlpələri çıxartmağa kim sənə boyun olsa da, bacarmaz. Bu, yalnız Moskvada hərbi hospitalda, bir də Almaniyada çıxartmaq mümkündür. O da çıxartmaq yox, mikrocərrahiyyədə əridə-əridə çıxardacaqlar.

- Nə kimi ağrılar verir?

- Epilepsiya verir. Başımda şişlər çoxdur.

- Siz vuruşmağa gedəndə evli idiniz?

- Bəli. İki övladım var.

- Bəs düşünmürdünüzmü ailəniz var, övladınız var?

- Yox. Lap sabah müharibə başlasa belə, xəstə canımla yenə gedərəm. Bir qarış da vermərəm. Ailəm də Allah əmanəti qalar. Uşaqlar yoldaşıma, yoldaşım da Allaha əmanət olar. O vaxtı da elə deyib getmişdim.

- Xəstəliklə əlaqədar hara müraciət etmisiniz?

- Çox yerə. Müalicə alsam, normal həyata qayıdıb işləyə bilərəm. Az da olsa, ailəmi dolandıraram. Amma bizdə bu əməliyyat mümkün deyil. Burda 5 nömrəli xəstəxanada həkim var – Şaliko. O, boynuna götürmüşdü ki, 5 minə bu əməliyyatı edərəm. Şüa ilə əridərəm. Amma umumi konsiliumda həkimlər etiraz etmişdilər. Bizdə mümkün deyil. Sol nahiyə tamam iflic olacaq.

Snayper qız tutmuşuq bir dəfə

- Sizinlə döyüşən xanım döyüşçülər də var idimi?

- Var idi. Amma biz onları açıq döyüşə buraxmırdıq. Yaralıları daşıyırdılar. İlkin tibbi yardım edirdilər.

- Onlar qorxmurdular?

- Qorxu birinci dəfə olur. Bircə dəfə döyüşə girdinsə, qorxu da bitir. Şok keçir artıq.

- Heç erməni əsiri tutmusunuzmu?

- Snayper qız tutmuşuq bir dəfə. Gətirib komandirə təhvil verdik. Başqa cür davranmağa mən özüm də qoymurdum. Hər necə olsa, insandır. Düşmən olsa belə, ona qarşı qəddarlıq bacarmırdım. Hamımız insanıq. Nə olsun ki ermənidir, mən azərbaycanlıyam. Durub onun qulağını kəssəm, nə olası idi ki? Yaxud burnun kəssəydik. Onlar edirdilər.

- Bəs sizin boşaltdığınız ərazilərdə olurdumu qoca, uşaq – yerli əhali? Onlarla necə rəftar edirdiniz?

- Biz Arqumerə girəndə evlərdə yanan qazın üstündə xörək qazanları var idi. Təkcə canlarını qaçırtmışdılar. Biz onları təqib də etmirdik axı. Təqib etsək belə, qoca qarını öldürməyə icazə verməzdik. Onlar edirdilər.

Bundan dəhşətli səhnə...

- Erməni əsgəri ilə Azərbaycan əsgərinin fərqi nə idi?

- O torpaqlar bizim torpaqlardır. Erməni ora gəlmişdi. Orda ruh söhbəti var idi ki, bu ruh da erməni döyüşçülərdə yox idi. Erməni bizi ancaq gizlənib vururdu. Üzbəüz gələ bilmirdi.

- Dostlarınızdan hansının dəhşətli ölümünü görmüsünüz?

- İki ləzgi dostumun ölümünü unuda bilmirəm. Baş fırlanır, bədən silkələnib ayrı düşür. Bundan dəhşətli səhnə təsəvvür etmək mümkün deyil. O döyüşdə məni də ölü bilmişdilər. O biri meyitlərlə eyni maşında morqa gətirmişdilər. Bir gün sonra əlim tərpənəndə sağ olmağımı bilib, 2 saylı səhra hospitalında əməliyyata aparmışdılar.

- İndi sizin sağlamlığınız necədir? Özünüz yeriyə bilirsiniz?

- Yeriyə bilirəm. Amma həmişə yox. Hava istəyəndə çıxıram bayıra. Gedirəm, gəzirəm. Hiss edirəm ki, çox gəzə bilmirəm. Epilepsiya əlaməti gələn kimi dərmanları qəbul edirəm. Tez-tez boğulmalarım olur. Başımda olan ağrılarla bağlı çox xəstəxanalarda yatmışam. Ruhi əsəb dispanserində, nevrologiya şöbəsində.

Nəcməddin Sadıqov döyüşən oğlan olub

- Orda komandirlərdən, yüksək vəzifəlilərdən kim gəlirdi sizinlə döyüşə?

- Ştab rəisimiz indiki nazir müavini Nəcməddin Sadıqov idi. O baxırdı Qarabağa. Onunla bir yerdə döyüşmüşük.

- Bu gün ona nəsə demək istəyirsiniz?

- Yox. Allah balasını saxlasın.

- Bu neçə ildə xeyrinə-şərinə getdiyiniz döyüşçülər varmı?

- Yox. Xəstəliyimə görə heç yerə gedə bilmirəm. Heç kim də qapımı açmır. Ev yox, eşik yox. Hərdən hirslənirəm.

- Dünyanın hər hansı nöqtəsində, xəstəxanada ya kurortda nə vaxtsa eyni döyüşdə olduğunuz erməni görsəniz, nə edərsiniz? Əlini sıxarsınızmı?

- Sən nə danışırsan? Hirsləndirirsən məni. Allah vurub onları.

Balaca oğlan utanır

- Bugünkü Azərbaycan gəncliyinə nə demək istərdiniz?

- Ağıllı olsunlar, oxusunlar, vətəni sevsinlər, vətənpərvər olsunlar. Torpağın bir metr nədir, heç bir millimetrini də verməsinlər. Vətən üçün cihad eləsinlər. Qorxmasınlar ki, ay bu amerikalıdır, ay bu ermənidir. Fələstin 70 ildir daşla müharibə edir yəhudilərə qarşı. Bu həyat, pul hamısı boş şeydir. Allah-taala bu həyatı insana bir tramplin kimi verib. Axirətlərini düşünsünlər. Onsuz da, orda bizdən nə etdiyimizi soruşacaqlar. Mən bir ay yarım döyüşmüşəm. Amma bu vəziyyətdə də yenə müharibə olsa, birinci gedərəm. Gedərəm, əlim tutmasa, dişimlə döyüşərəm. Axır bir yolun tapıb öldürərəm. O qədər qəzəbliyəm ki. Mənim torpağım budur. Mən burda doğulmuşam, Qarabağda böyüməmişəm. Amma hamısı mənim torpağımdır, onların deyil.

İki oğul böyüdürəm. Amma düşünürəm ki, döyüşçü ailələrimizin hüquqlar müdafiə olunsa, onlara güzəşt olunsa, övladlarımız cəbhəyə də gedəcəklər, döyüşəcəklər də. Balası şəhid olsa belə, "Vətən sağ olsun", ­– deyəcəklər.