Bu gün Fransada hər üç kitabdan, demək olar ki, birinin müəllifi qadındır. Ədəbi yaradıcılıq - elə bir meydandır ki, qadınlar məhəbbət cəbhəsi ilə yanaşı burada da artıq çoxdan özlərinə etibarlı mövqe qazanıblar, ancaq gözəl cinsin nümayəndələrinin adları hələ heç vaxt XX əsrin sonlarındakı qədər ən rəngarəng nəşrlərin cildini bəzəməmişdi. Detektivlər, məhəbbət romanları, bioqrafiyalar...

Bu məqamı tənqidçi və filosoflar aydınlaşdıracaqlar. Bəlkə kişilər daha müasir kommunkasiya vasitələrinə yiyələnərək bəşər mədəniyətinin bu çevrəsini qadınlara güzəştə gediblər. Bəlkə qadınların intellekti daha çox inkişafdadır. Bəlkə hamısının təsiri var. Bir məsələ aydındır: bu gün hər bir kitabsevər əsərləri maraq doğuran onlarla qadın yazıçının adlarını çəkə bilər. Və heç bir şübhə yoxdur ki, bu siyahının başında Fransuaza Saqanın adı gəlir. Həm də ona görə yox ki, o, ən görkəmli müasir romançıdır, ona görə ki, daha etibarlı və uzunmüddətli uğur payı məhz onun qismətinə düşüb. Saqanın kitablarının məhsuldar və əlçatan olması sanki bügünkü qadın ədəbiyyatının ümumi tendensiyasını təmsil edir – hər şey ortabab oxucu üçündür, novatorluq adlandırlan kişi cəfəngiyyatı deyil. Sadə insanların anlayacağı sadə əhvalatlar... Əbəs yerə deyil ki, Fransuaza xeyli yaşı olmasına baxmayaraq, bildirirdi ki, oynamağı, gecəni və insanlar arasındakı sadə münasibətləri sevir.

Yazıçı iyunun 21-də, sevimli Sartrla bir gündə, fəqət otuz il sonra dünyaya göz açıb. Fransuaza onu böyük yazıçı ilə bağlayan bu nüansı ətrafdakılara nümayiş etdirmək fürsətini heç vaxt əldən verməzdi və tamamilə mümkündür ki, münəccimlər bu iki məqamın labüd uyğunluğunu nə vaxtsa tapacaqlar. Saqan üçün Jan Pol "fikir, düşüncə hökmdarı", müəllim, öz manifestləri ilə gənc, xoş simalı katolik qızı ənənəvi burjua mühitindən çəkib çıxaran təşəbbüskar idi. 14 yaşında Sartrı oxuyan Fransuaza gözlənilmədən Allaha və təəccüblü deyil ki, hər cür möcüzənin varlığına inamını itirir. Ancaq bu onun falçılara müraciət etməsinə, xüsusilə də aşiq olduğu dönəmlərdə, mane olmurdu.

Sartr kimi Fransuaza da zəngin ailədə böyüyür, yaxşı təhsil alır və günlərin bir günü cansıxıcı yeknəsək yaşama qarşı durur. Qəhrəmanımız məktəbi bitirərkən ədəbiyyata dəlicəsinə məftun olduğundan məşhur Sarbonna (Paris) universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olur. Lakin sərbəstlik və yeni duyğular bolluğundan başı gicəllənən tələbə vaxtının çox hissəsini auditoriya və oxu zallarında deyil, Parisin balaca rahat kafelərində keçirirdi. Bohema həyatı onun bütün enerjisini alırdı. Fransuaza gündüzləri və bütün axşamlarını yazıçı, rəssam, artistlərlə ünsiyyətə sərf edir, onlara əməlli-başlı bənd olur, səsi tutulanadək mübahisə edir, içir, gecələr isə özünün ilk povestini yazır. Və gözlənildiyi kimi, ingilis dili imtahanından kəsildiyi üçün Sarbonnanı tərk etməyə məcbur olur. İndi onu biabırçılıqdan və valideynlərinin danlağından yalnız və yalnız ədəbi uğurları xilas edə bilərdi.

Özünün ilk əsəri olan "Salam, kədər"i sahibinin adı ilə "Jüyyar" adlanan nəşriyyata gətirir. Bu gün Saqanın mühakimələrində vurğulanan bir fikrə diqqət çəkirlər ki, guya, yüksək naşir kürsüsünü cahil və səfehlər tutub, odur ki, yaxşı kitablr getdikcə azalır. Fransuazanın fikrincə, onunsa bəxti gətirib – həm pulu, həm də istedadı olan naşirə rast gəlib. Zirək və bir qədər də fəndgir olan Jüyyar vaxtında hiss edir ki, bu arıq, nazikburun qız sayəsində yaxşı pul qazanmaq olar. O, povestin nəşri ilə eyni zamanda hay-küylü reklam da təşkil edir və bu zaman diqqəti qeyri-adi bir fakta – yazıçının hələ heç 19 yaşının olmamasına və artıq böyük, dərin məsələlərin mühakiməsinə qalxmasına yönəldir. Təcrübəli şoumen hissiyatı naşirə təlqin edirdi ki, duyğularının sönüklüyünə rəğmən sevgilisi olan on yeddi yaşlı Sesilin hekayəti sadə oxucularda böyük narazılıq doğura bilər. O vaxt, 1954-cü ildə hələ gənc bir qızın bu qədər abırsızlıqla təsvir edildiyi əsər yazılmamışdı. Bu vaxta qədər şəhvət düşkünü olan "heyvanların" pəncəsinə düşmüş yazıq, məsum "qurbanlara" adətən mərhəmət duymaq adət idi. Jüyyar onun nəşriyyatına pul yağışı yağdırmağı vəd edən qalmaqalın intizarı ilə əllərini ovuşdururdu.

Ancaq hətta ən cəsarətli arzularında belə Jüyyar debüt etmiş gənc yazarın bu dərəcədə qulaqbatırıcı uğurunu əvvəlcədən görə bilməzdi. Kitab bestseller olur və bir il ərzində Avropanın bir çox dillərində milyon tirajlarla nəşr olunur. Saqan 5 milyon frank alır və bir saatın içində ölkənin ən zəngin qızına çevrilir. Hər bir ustad tənqidçi yeni istedad haqqında yazmağı özünə borc bilirdi: korifeylərin əksəriyyətinin fikri bir nöqtədə birləşirdi: Saqan – heç də istedad deyil, olsa-olsa ədəbiyyata təsadüfən soxulmuş utanmazdır. Xeyirxahlar deyirdilər ki, Fransuaza daha bir kitab da yazmayacaq, nəşr olunmuş əsər də mükəmməllikdən uzaqdır. Ancaq tirajlarsa getdikcə böyüyür, bununla yanaşı Saqanın debütü haqqında məqalə və tədqiqatların sayı da artırdı, hətta "Fransuaza Saqan nəsli" termini də meydana gəlir. Fransız və əcnəbi jurnalistlər dəstəsi yazıçını izləyirdi. Onu kinemotoqrafiyada parlayan ədəbi "superulduz"a çevirmişdilər. Qədimdən o qədər də ictimai hesab olunmayan sahədə ilk dəfə idi ki, belə bir möcüzə baş verirdi.

Demək lazımdır ki, Fransuazanın övladı - əsəri anasının xarakterini tam əks etdirirdi. Saqan özünün ipə-sapa yatmayan xasiyyəti ilə, cəmiyyətdə "parlamaq" cəhdi ilə, qalmaqallı davranışı ilə daima jurnal xronikalarında sayrışan "diva" roluna tamamilə yaxınlaşmışdı. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, uşaqlıqdan Saqanın sevimli qadın obrazı Sara Bernar idi. Fransuaza bütün ömrü boyu bu dəlisov fransız aktrisasına qarşı qeyri-adi meyil duyurdu. O, hətta Parisdə bir zamanlar Bernara məxsus olmuş evi də almış, pərəstişgahı ilə xəyali məktublaşmasından bəhs edən roman da yazmışdı. "Sara Bernar bütün həyatını xoşbəxt yaşayan və onu səfalət içində, kimsəsizlər sığınacağında başa vurmayan çox az saylı məşhur qadınlardan biridir".

19 yaşında bir saatın içindəcə varlanan Fransuaza atasının yanına gəlib soruşur ki, birinci kitabı üçün aldığı beş milyon frankı neyləsin. Atası qızının xasiyyyətini bildiyindən cavab verir ki: "Onları dərhal xərclə, yoxsa pul səninçün təhlükəli şeydir". Yəqin ki, bu, qəhrəmanımızın çox asanlıqla yerinə yetirdiyi yeganə valideyn məsləhəti idi. Fransuaza öz həyatını bahalı sürətli maşın kimi qovurdu. Ani kəskin duyğular yazıçının öz səhhətinin, yaxınlarının rahatlığının, ictimai rəyin pozulmasına gətirib çıxarırdı. "Mən öz keçmişim haqqında fikirləşəndə başım hərlənir…" – Saqan sonralar yazırdı.

Yazıçı beş, ya altı dəfə ölüm yatağına düşür. Birinci dəfə ölüm onu 22 yaşında – şöhrətin ən uca zirvələrini fəth edəndə yaxalayır. Dəlicəsinə sürətlə sürdüyü mersedes çevrilir. Həkimlər özləri də anlamırlar ki, demək olar, bütün sümükləri sınıq-salxaq olmuş Fransuazanı necə bir möcüzə ilə həyata qaytara bildilər. Hətta bu fəlakət də Saqanın qaynar xarakterinə su çiləyə bilmədi. Həyata qayıdan yazıçı nəinki ehtiyatlı olmağa başladı, əksinə, kazinodakı partilərə, gecə qonaqlıqlarındakı içki məclislərinə dayanan təhlükəli qəzalar yenidən başladı. Ancaq yenə bəxti gətirməkdə davam edirdi. Sanki Tanrıya inanmayan bu insanı mələklər qoruyurdular. Mədəaltı vəzinin diaqnozu ilə əməliyyat stoluna qalxanda da, üçhəftəlik plevritdən sonra komaya düşəndə də sanki hansısa sehrli bir əl onu dartıb quyunun dibindən çıxarırdı. "Mən qarşımda böyük bir qara dəlik kimi dayanmış ölümün gözünün içinə baxırdım. Bundan sonra o mənimçün bütün mənasını itirmişdi… Mən sizi inandırıram ki, orada, həyatın o biri üzündə qətiyyən heç nə yoxdur. Allaha şükür! Əgər mənim qərarsız ruhum hansısa məkanda tənha dolaşsaydı çox pis olardım".