Yuxarı

“MDB-yə əlvida demək Azərbaycanın zərərinədir”

Ana səhifə Gündəm
12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto

Ukraynada cərəyan edən hadisələrdən sonra Müstəqil Dövlətlər Birliyinə üzv olan dövlətlərin birlikdəki təmsilçiliyi müzakirə mövzusuna çevrilib. Azərbaycanın quruma üzvlüklə bağlı bundan sonra hansı addım atacağı və verəcəyi qərarlara görə gözlədiyi təhlükələr çoxlarını düşündürür.

Məsələ ilə bağlı Parlamentin təhlükəsizlik və müdafiə məsələləri daimi komissiyasının üzvü Zahid Oruc "Axar.az"a geniş müsahibə verərək yaranmış suallara aydınlıq gətirib.

- Ukraynanın MDB-dən çıxmaqla bağlı qərar vermək mərhələsində olması qurumun sonrakı taleyinə və Rusiyanın bölgə ilə bağlı planlarına necə təsir edəcək?

- Qeyd edim ki, Ukraynanın bunu siyasi təzyiq aləti kimi işə salmasına heç bir şübhə yeri yoxdur. Faktiki olaraq, yeni inqilabi hökumət hər hansı vasitə ilə Rusiyanın Krım işğalından, o cümlədən, Ukraynanın şərq hissəsinin ələ keçirilməsindən azad olmaq və Qərbin dəstəyini qazanmaq üçün beynəlxalq birliklərə qoşulmaq yönündə bəyanatlar verir, paralel şəkildə Rusiyanın nüfuz kartı olan MDB ilə onları hədələyir. Əslində Rusiya Krım hadisələri fonunda nə qədər beynəlxalq aləmlə konfrontasiyaya getdisə və ərazicə genişləndisə də, onun yalnız bir itkisi var, o da tarixən özünə öhdəlik hesab etdiyi, Kiyev rus dövlətindən bu yana ətlə-dırnaq kimi bir-birinə bağlı olduğu bir xalqla müəyyən mənada düşmən olub və Qərb bunu ustalıqla yaratdı. Bu da öz-özlüyündə gələcək SSRİ planlarına xeyli dərəcədə zərbə vurdu. Lakin bu MDB-nin süqutu və onun varlığının tamamilə iflası demək deyil.

- Ukraynadan əvvəl Gürcüstan da bu taleyi yaşayıb və MDB-dən çıxmaq qərarı verib. Proses hara gedir?

- Hətta Gürcüstan da oradan çıxıbsa, Rusiya alternativ dövlətləri bu formata cəlb etməklə MDB-nin mövcudluğunu saxlayacaq. Ona görə də həmin ölkələrin GUAM formatında, yaxud da Avropa qonşuluq siyasətində iştirak edən ölkələrin xarici siyasəti Azərbaycan üçün nümunə ola bilməz.

Burda subyektiv mövqeyimi bölüşürəm ki, belə bir dönəmdə antirusiya bloklarında yer almaq, bizim üçün böyük siyasi itkilərə və ağrılara səbəb ola bilər. Azərbaycan prezidentini xarakterizə edən ən mühüm keyfiyyət regional siyasi hadisələri dərindən duyması ona adekvat ölkənin milli maraqlar konsepsiyasını bilməsi və bunu həyata keçirməsidir. Lakin eyni zamanda, hüquq müstəvisində Ukraynanın bütövlüyünü müdafiə etməyimiz, hər hansı bir şəkildə Rusiya əleyhinə Qərb sanksiyalarına qoşulmaq və yaxud bu ölkənin siyasi kursunu pisləmək mənasına gəlmir.

- Siz GUAM-ın adını çəkdiniz. Gürcüstan MDB-dən çıxıb, Ukrayna çıxmaq ərəfəsindədir, Moldava birliyi tərk etmək məsələsini öz ölkəsində müzakirəyə çıxarıb. Sizə elə gəlmir ki, növbə Azərbaycandadır?

- Əvvəla etiraf edim ki, GUAM-ın vaxtı ilə ABŞ-ın geopolitik arxitektura layihəsi kimi nə qədər cazibədarlığı var idisə, sonrakı zamanda bu bizim ölkənin hesabına ayaqda qalmaqda idi. Hətta xatırlayırsınızsa, bir ara Özbəkistanın da ora qoşulmaq məsələsi müzakirə olunurdu. Ölkələrin birliyi o zaman ayaq tutub yeriyir ki, ortaq siyasi mənafeləri olsun və paralel şəkildə iqtisadi əsaslarla, bazislə möhkəmləndirilsin. Faktiki olaraq həm də bunun uzaqgörən perspektivdə hərbi alyansa çevriləcəyi, biri digərinin bəlli ərazi bütövlüyü problemlərinə görə yardımlar göstərəcəyi də iddia edilir. Lakin gerçəklik odur ki, təşkilatın güc mərkəzi kimi fəaliyyətindən danışmaq mümkün deyil. Ona görə də qeyd etdiyiniz çətir altında toplaşan ölkələrin fərqli siyasi hədəflər ortaya qoyması və oranı tərk edəcəyi təqdirdə Azərbaycanın da GUAM prinsiplərinə görə MDB-yə əlvida deməsinin tərəfində deyiləm və buna inanmıram.

- MDB-də təmsil olunmağımızın və ya əks durumun bizim üçün fərqi nədir?

- Ulu öndərin zamanında deyilən, siyasi və ictimai diskussiyaların baş sərlövhəsinə, epiqrafına çevrilən fikri xatırlayıram. O sözlər Heydər Əliyevə məxsus idi. MDB-dən bəhs edərək deyirdi ki, bu qurumun ola bilsin ki, böyük faydaları yoxdur, amma onun kənarında qalmağın ziyanları realdır, mümkündür. Bu mənada bizim üçün onsuz da Kollektiv Təhlükəsizlik müqaviləsinə qoşulmayan, hər hansı bir şəkildə MDB-də belə, Qərbin əleyhinə bir proyekt nəzərdən keçirməyən, Rusiyanın fonunda avtoritarlığı tam həzm etməyən bir ölkənin Ukrayna hadisələri üzərindən Rusiyaya revanş etməsinin heç bir adı yoxdur. Mən bu mövzuda danışanlara çox sadə bir sual vermək istərdim. Ukraynanın bizim ərazi bütövlüyümüzü müdafiə etməsindən o yana, başqa nəyin şahidi olmuşuq ki? Əksinə, hələ deyərdim ki, Ermənistanla ciddi hərbi bağlaşmalar, əlaqələr və s. mövcuddur. Ona görə də bəzən bizim Ukrayna xalqından önə keçib Rusiya ilə savaşmaq istəməyimiz, mənə meydan hərəkatı dövrünün eyforiyasını xatırladır.

- Azərbaycanla Türkiyə arasında hərbi əməkdaşlıq haqqında müqavilə hələ də imzalanmamış qalır. Türkiyənin NATO üzvü olmasını nəzərə alaraq, ölkəmizin Şimali Atlantika Alyansı ilə münasibətlərdə "məsafəli siyasət" yürütməsi qeyd edilən müqavilənin imzalanmasını gecikdirən amil kimi qiymətləndirilə bilərmi?

- NATO-nun prinsipləri sırasında üzv dövlətlərin hər hansı bir şəkildə başqa dövlətlə əlaqələr qurması qadağan edilmir. 10 illər ərzində o qurumun Parlament Assambleyasında Azərbaycanı təmsil edən bir şəxs kimi deyə bilərəm ki, dediyiniz mövzuda heç bir yasaq rejimi mövcud deyil. Bu başqa bir söhbətdir ki, həmin dövlətin büsbütün digər NATO dövlətlərini də üçüncü ölkənin xeyrinə cəlb etməsi və onun müdafiəsində iştiraka çağırılması qaydası yoxdur. Ancaq Türkiyənin Azərbaycan həyatında, bundan sonrakı dönəmdə təhlükəsizlik mövzusunda önəmli addımlar atmasına 2011-ci ildə sayın Ərdoğanın və hörmətli İlham Əliyevin imzaladığı strateji tərəfdaşlıq şurası və onun imzalanmış müqavilələr tamamilə geniş imkan verir. Burdan irəli gələrək, ölkənin hərbi strukturlarının, silahlı qüvvələr sisteminin, NATO və xüsusilə Türkiyə standartlarına uyğunlaşması üçün müəyyən bir yol getməlidir və çox ciddi islahatlara ehtiyac duyulur.

- Bəs sizcə, bu islahatlar başlayıb?

- Ölkə başçısının qoyduğu son vəzifələr, yeni müdafiə nazirinin və onun yaratdığı komandanın addımları bu islahatların tərkib hissəsidir. Əminəm ki, Türkiyə generalitetinin önəmli təmsilçilərinin son günlər Azərbaycana səfəri, bütövlükdə regional proseslər və indiki atmosfer, Türkiyə və Azərbaycan arasında hərbi əməkdaşlıq sazişinin imzalanmasını tamamilə mümkün və zəruri edir.

Bunun alt qatında isə artıq müxtəlif hərbi hissələrin Türkiyənin standartları altında hazırlıqlarda və birgə təlimlərdədir. Yadınızdadırsa, Qaraheybətdə, Naxçıvanda, Türkiyənin Adana şəhərində birgə təlimlər keçirilib. Bu təlimlər vahid prinsiplər, koordinasiya və vahid tapşırıqlar altında işləmək və s. kimi bacarıqları aşılamaq məqsədi daşıyıb. Ona görə də düşünürəm ki, 90-ci illər deyil ki, Türkiyə bu risklərdən narahat olsun. Qardaş ölkə Cənubi Qafqaz regionunda aktiv bir oyunçudur, bunu inkar etmək mümkün deyil, Rusiya və İran da bununla hesablaşır. Düşünürəm ki, Ərdoğanın məhz belə bir zamanda Azərbaycana təşrif buyurması sadəcə rəmzi bir məna daşımır, bağlı qapılar arxasında qəbul olunacaq sənədlər, imzalar hər hansı bir razılaşmalar, gələcək hüquqi imzalaşmalar üçün əsas yaradacaq.

- Ukrayna və Gürcüstan kimi Azərbaycan da GUAM üzvü olan dövlətdir. Rusiyanın Dağlıq Qarabağ məsələsinin nizamlanmasında faktiki olaraq aparıcı güc olmasını nəzərə alsaq, Gürcüstan və Ukrayna timsalında, Osetiya və Krım modelində rastlaşacağımız problemlərlər bizi MDB-dən çıxmağa nə qədər vadar edə bilər?

- Əvvəlcə onu qeydim edim ki, Ukrayna hadisələri fonunda Qərblə konfrontasiya ATƏT-in Minsk qrupunu zərbə altında qoyubdur. Çünki bir kimsəni inandırmaq mümkün deyil ki, bu qədər geniş cəbhədə vuruşan Rusiya və Avropa dövlətləri Dağlıq Qarabağ məsələsində əməkdaşlıq edəcəklər. Bu məsələnin çox önəmli tərəfidir. Lakin məhz bunu nəzərə alıb Azərbaycanın Minsk qrupunun formatının tam dayandırması, o cümlədən GUAM-ın Rusiyasız MDB kimi sıralarını genişləndirməsi və ABŞ-ın və bütövlükdə Qərbin bu ölkəyə alterantiv dövlətlər blokunu formalaşdırmasını da real saymıram. Çünki Qərb bəyanatlar verir, Siyasi giqant informasiya sistemləri hər hansısa bir ölkənin əleyhinə çevrilib, amma ortada nə real iqtisadi dəstək və qarantiyalar mövcuddur, nə də təhlükəsizlik addımları var. Bir ölkənin də bu cür formal müdafiə aktlarından çıxış edib, özünü böyük bir təhlükənin altına atması da olduqca ciddi problemlərə səbəb olardı.

Məşhur bir fikir var, deyir ki, fillər savaşanda ayaqlarının yerində 7 il ot bitmir. Bizim üçün nüvə mərkəzinə daxil olmamaq daha önəmlidir. Hətta obrazlı şəkildə desək, Türkiyənin ikinci müharibəsindəki siyasəti yaxud ingilis siyasəti Azərbaycanın bugünkü xarici siyasət kursunun mühüm elementlərinə çevrilməlidir. Çünki bu cür vəziyyətlərdə çox riskli qərarlar vermək dövlətin mənafelərinə ziyan gətirər. Ona görə də bir də deyirəm ki, MDB-ni tərk etməyin tərəfdarı deyiləm.

Tarix
2014.04.07 / 16:59
Müəllif
Tural Qurbanlı
Şərhlər
Digər xəbərlər

Fransa universitetində Bakının siyasətindən danışıldı

Simonyan: Qafarovaya bunu dedim, razılaşdıq… - Yeni görüş

“Dünya masası” qurulur: Bakı orda olacaq, həm də…

Bakıya təriflər yağdıran Anders niyə ermənipərəst oldu?

Qarabağda hansı addımı atdıqsa, qarşımıza... - Ərdoğan

Əli Əsədov qərar imzaladı

Kremldə gərginlik: “Krokus” terrorundan sonra Paşinyan...

Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı - Video

Bu görüş Cənubi Qafqazda müharibə riskini artırır

Paşinyan terrorla hədələnir - İrəvanda nə baş verir?

KULT
<>
Xəbər xətti
  
  
  
Axar.az'da reklam Bağla
Reklam
Bize yazin Bağla