"Mütləq öz şəxsi təcrübəndə həyatın dərinliklərinədək, bəzən isə hətta dibinədək enməlisən ki, yaradıcılıqda müvəffəq olasan" - Conatan Franzenin bu sözlərini taleyin amansız sınaqlarına məruz qalmış yazıçı ömürləri bir daha təsdiq edir.

Kiçik klerk (kontor işçisi) və böyük yazıçı O.Henri üç il Ohayo ştatında Kolumbus Federal həbsxanasında yatıb.

О.Henri (O.Henry) Vilyam Sidney Porterin (William Sydney Porter) ədəbi təxəllüsüdür. Amerika ədəbiyyatında hekayə ustası kimi tanınan yazıçının novellalarına incə yumor və gözlənilməz razvyazkalar xasdır.

Vilyam Sidney Porter 11 sentyabr 1862-ci ildə Qrinsboro şəhərində (Şimali Karolina ştatı) həkim ailəsində anadan olub. Anası vərəmdən vəfat etdikdən sonra üç yaşlı Vilyam bibisinin yanında tərbiyə alır. Məktəbi bitiridikdən sonra əczaçılığı öyrənir və dayısının yanında aptekdə işləyir. Üç ildən sonra Texasa gedir, müxtəlif peşələrdə bəxtini sınayır – rançoda, torpaq idarəsində işləyir və nəhayət, Texasın Ostin şəhərində ilk milli bankın mühasib-xəzanədarı vəzifəsinə düzəlir.

Yazıçının ilk ədəbi təcrübələri də bankda işlədiyi dövrə - 1880-ci illərin əvvəllərinə aiddir. 1893-cü ildə Porter "Rollinq Stoun" həftəlik yumoristik jurnal nəşr etdirməyə başlayır və onu demək olar ki, bütünlüklə özünün oçerk, lətifə, şeir və rəsm əsərləri ilə doldurur. Bir ildən sonra jurnal iflasa uğrayır və eyni zamanda da Uilyam bankdan qovulur. 1895-ci ildə isə təftiş nəticəsində hesablarda kəsir aşkarlanır və bunda gənc xəzinədar ittiham edilir. Yeznəsi yazıçını məhkəmədən azad etdirmək üçün girov pulunu ödəsə də, məhkəmə sisteminin işlərinə yaxşı bələd olan Porter Qondurasa, sonra isə Cənubi Amerikaya qaçır. İki il sonra həyat yoldaşı Atoll Estesin ağır xəstə olması xəbərini alır və ABŞ-a qayıdır. Porter arvadı ilə görüşüb vidalaşa bilir. Bir neçə gündən sonra Estes vəfat edir. Döşlərinə matəm lenti taxmış polis agentləri sakitcə cənazənin arxasınca gedirdilər. Elə oradaca dəfndən sonra israfçı xəzinədarı həbs edirlər. Vilyam məhkəmədə ağzını da açmır və 5 illik həbs cəzasına məhkum olunur. Hərtərəfli məlumat və biliyi sayəsində Porter həbsxanada aptekdə (bəzi mənbələrə görə, həbsxana xəstəxanasında) işləyir. Burada yazıçının müxtəlif təxəllüslərlə yazdığı on dörd hekayəsi yaranır. Görünür, o bu dövrdə münasib təxəllüs arayırmış. Və nəhayət, O.Henri üzərində dayanıb. Yazıçı müsahibələrinin birində deyib ki, Henri adı qəzetdəki kübar cəmiyyət xəbərlərinin birindən götürülüb, O. inisialını isə ən sadə hərf olduğu üçün seçib. Qəzetlərin birində isə bildirib ki, O. - Oliver (fransız adı - Olivye) kimi açılır. Doğrudan da yazıçı bur neçə hekayəsini Oliver Henri imzası ilə nəşr etdirib. Başqa bir məlumata görə isə, bu, tanınmış fransız əczaçısı Etyen Osean Anrinin (Etienne Ocean Henry) adıdır. O dövrdə bu müəllifin tibbə dair məlumat kitabı çox məşhur idi. Daha bir fərziyyəni isə yazıçı və alim Hay Devenport irəli sürüb:

"O.Henri" – müəllifin cəza çəkdiyi həbsxananın adından - Oh'io Penitentiary ('Ohio State Penitentiary) - başqa bir şey deyil. 21 aprel 1930-cu ildə tamamilə yanmış həmin həbsxana həmçinin Arena District adı ilə də məşhurdur. Bir fikir də var ki, "Məşhur Amerika yazıçısı U.Porter O.Henri təxəllüsünü fizik C.Henrinin şərəfinə götürüb. Yazıçının müəllimi onun adını həmişə böyük ehtiramla çəkərdi. O.Henri bu təxəllüslə ilk – "Dik-Svistunun milad hədiyyəsi" hekayəsini 1899-cu ildə həbsdə olarkən "Mak Klür Jurnalı"nda (Mc Clure’s Magazine) dərc etdirib.

O.Henri nümunəvi davranışına görə 3 il 3 aya azadlığa buraxılır. İndi isə əsas suala cavab verməyə çalışaq. Yeyinti olmuşdumu? Obyektiv yanaşsaq, Vilyam Porterin ciddi problemləri, daha doğrusu, pula ehtiyacı var idi. Juranalın iflasa uğraması onu ciddi maliyyə çətinlikləri ilə üz-üzə qoymuşşdu. Ancaq qəti qərar çıxarmaq üçün hər halda müttəhimin şəxsiyyətini nəzərdən keçirmək lazımdır. 30 ildən bir qədər çox vaxtda O.Henrinin qələmindən 273 hekayə çıxıb. Şöhrəti hər tərəfə yayılmış bu əsərlər qəzetçi və naşirləri varlandırıb, amma kefcil həyata aludə olmuş, işgüzarlıqdan başı çıxmayan O.Henrinin özünü isə yox. O, heç vaxt alver etməzdi, heç nəyi aydınlaşdırmağa çalışmazdı. Dinməzcə pulunu götürüb gedərdi: "Mister Gilmen Hollun dediyinə görə, mən ona 175 dollar borcluyam. Mənə elə gəlir ki, ona vur-tut 30 dollar verməliyəm. Ancaq o, haqq-hesabını yaxşı bilir, mənsə yox..." Çox sakit, hətta bir qədər utancaq, böyük sadəlövh uşaq olan yazıçı öz haqlarını qətiyyən müdafiə edə bilmirdi. O, bankdan işdən çıxarıldıqdan bir il sonra təftiş komissiyası yeyinti olduğunu aşkarlayır. Bankın öz fırıldaqçılğı ilə məşhur olan rəhbərliyi isə bu cinayəti ən gənc və dilsiz-ayaqsız əməkdaşının boynuna yükləyir. Həqiqətin hansı tərəfdə olduğunu aydınlaşdırmaq çox çətindir. Ələlxüsus da ona görə ki, ədib nə həbsini, nə də məhbusluq həyatını heç vaxt şərh etməyib.

O.Henrinin yeganə romanı "Krallar və kələm" (Cabbages and Kings) 1904-cü ildə çapdan çıxıb. Onun ardınca "Dörd milyon" (The Four Million, 1906), "Alışan çıraq" (The Trimmed Lamp, 1907), "Qərbin ürəyi" (Heart of the West, 1907), "Şəhərin səsi" (The Voice of the City, 1908), "Nəcabətli fırıldaqçı" (The Gentle Grafter, 1908), "Taleyin yolları" (Roads of Destiny, 1909), "Seçilmiş əsərləri" (Options, 1909), "Dəqiq işlər" (Strictly Business, 1910) və "Fırlanma" (Whirligigs, 1910) hekayələri nəşr olunur.

Porter həyatının sonunda qaraciyər serrozundan və diabetdən əziyyət çəkirdi. O, 5 iyun 1910-cu ildə Nyu Yorkda 47 yaşında vəfat edir və Eşbilldə (Şimali Karolina) Riversayd qəbiristanlığında dəfn olunur.

O.Henrinin ölümündən sonra nəşr olunan "Postskriptumlar" toplusuna (Postscripts) yazıçının "Poçt" (Texas ştatı, Hyüston, 1895-1896) qəzeti üçün yazdığı felyetonları, eskiz və yumoristik qeydləri daxil idi. O.Henri cəmi 273 hekayə yazıb. Yazıçının əsərlərinin külliyyatı 18 cilddən ibarətdir.