Azərbaycan dilində işlənən bəzi alınma sözlərin və
terminlərin, eləcə də xüsusi adların necə yazılması məsələsi ən
aktual problemlərdəndir. Məsələn, "WhatsApp", "Skype", "Wikipedia",
"WikiLeaks", "Twitter", "Office", "Microsoft", "Outlook", "Excel"
kimi sözlərin yazılışında fərqli variantlar müşahidə olunur. Bu da
təbiidir, çünki hazırda bu cür alınmalarla bağlı vahid norma
prinsipləri müəyyən edilməyib.
Bu sözlərin yazılış forması seçilərkən səslənmə və əvvəlki
illərdə dilimizə daxil olan Avropa mənşəli terminlərin yazılış,
tələffüz ənənəsi nəzərə alınmalıdır: "w", "wh", "y" (vai), "c"
(si), "a" (ey), "q" (kyu), "g" (ci) və s. hərf və hərf
birləşmələrinin dilə axını yazıda invariantlılığa və hərc-mərcliyə
səbəb olur. Artıq hər birimiz bu acı reallığın şahidləri, daha
doğrusu, seyrçiləriyik. İstənilən halda alınma sözlərə nəzarət
olmalıdır. Bu kimi məsələlər orfoqrafiya lüğətində əksini tapmayıb,
bu da təkcə problemin mürəkkəbliyi ilə bağlı deyil.
Hər bir alınma söz dilimizin tələblərinə, imkanlarına uyğun
olaraq yazılmalı və tələffüz edilməlidir. Söhbət hansısa
terminlərin "toxunulmazlıq statusu"ndan getmir. Dil üçün ya bir
qayda, ya da istisna qaydalar var. Məsələn, whatsapp - proqram
təminatı ilə bağlı termindir. Bəzən bu sözün vatçap/votçap
şəkilində yazılışına və deyilişinə də rast gəlirik. Burada ç səsini
yaradan ts hərf birləşməsidir, əslində isə termin whats və app
sözlərinin birləşməsindən yaranıb. Odur ki, bu sözü vats-ap
şəklində yaza və deyə bilərik. Ümumiyyətlə, alınma sözü əslinə
uyğun yazmaqla yazıya əlavə hərflər, işarələr gətirmək dilin
qayda-qanunlarına qarşı çıxmaq, dili urvatdan salmaqdan başqa bir
şey deyil.
Şahlar Məmmədov
AMEA Dilçilik İnstitutunun aparıcı elmi
işçisi