Hamı şeir yazır - məmurlar və deputatlar, akademiklər və tələbələr... Başqa sahələrdə uğur qazanmayanlar da belə hesab edir ki, şeir yaza və bununla da öz ictimai statuslarını artıra bilərlər...

Sovetlərin vaxtında məşhur jurnalist vardı. Özü də gözəl yaponşünas idi. Soyadı da deyəsən, V.Ovçinnikov idi. Bir dəfə verilişlərin birində o da şeir yazdığını etiraf etdi. Amma nə qədər xahiş-minnət etdilər, xeyiri olmadı, jurnalist şeirlərini oxumadı ki, oxumadı...

Əvəzində isə çox müdrik bir fikir dedi. Dedi ki, insanlar ədəbiyyata iki cür xidmət edrilər - bir hissəsi bunu öz əsərlərini dərc etməklə, bir hissəsi də bunu etməməklə...

O vaxtdan bu fikir bir oxucu kimi mənim üçün bir mədəniyyət kredosuna çevrilib: hər dəfə əcaib bir şeir görəndə dərhal bu fikir yadıma düşür, deyirəm ki, axı bunu dərc etməmək də olardı...

Mən ədəbiyyatşünas və yaxud da ki, ədəbiyyat tənqidçisi deyiləm. Olsa-olsa, sadəcə, bir tələbkar oxucuyam. Axır vaxtlar isə hətta buna da iddiam yoxdur, çünki iş-güc o qədər çoxdur ki, adam əməlli-başlı mütaliə ilə də məşğul ola bilmir...

Qərəz, indi bir söz deyəcəm, amma ola bilsin ki, o, elə də yaxşı qarşılanmayacaq, çünki biz tərifi sevən xalqıq. Elə tərifi sevdiyimizdən də epitetlərə çox həssasıq... Belə epitetlərdən biri də "şair xalq" ifadəsidir. Bunu bizə tərif kimi də, qınaq kimi də çox deyiblər. Amma bir dəfə oxudum ki, sorğulara görə amerikalıların da 60-70 faizi şeir yazır, yəni onlar da əslində "şair xalq"dır, amma bizdən fərqli olaraq bunu ciddi qəbul etmir, hətta yumorla yanaşırlar...

Biz isə hər şeyi ciddi qəbul edirik... Sarılırıq qələmə. Hamımız da yazırıq. Bu, azmış kimi, hamımız da öz yazdıqlarımızı dərc edirik. İşin tərsliyindən də indi bunun qarşsında elə bir maneə yoxdur, beş-altı yüz dollar tapıb hamı bir kitab çıxarır və sonra da bu kitabı ona-buna oxutdurmağa başlayır...

Beləcə, məlum olur ki, dünyasını dəyişmiş akademik, sən demə, həm də "böyük şair" imiş və yaxud da məlum olur ki, bütün ömrü boyu kolxozda sürücü-traktorçu işləmiş adamın sinəsinin altında "əsl şair ürəyi" çırpınırmış...

Bəs vəziyyətdən çıxış yolu nədir? İnsanlara şeir yazmağı yasaq edəkmi? Yox, bunu məqbul hesab etmirik, baxmayaraq ki, bəzi ölkələrdə, məsələn, fəlsəfənin yasaq edildiyi vaxtlar olub. Amma bu, çoxdan olub və həm də ən yaxşı çıxış yolu deyil. Qərəz, insanlara şeir yazmağı yasaq etmək, hətta "şeir dəftərçələri" tutmağı da qadağan etmək olmaz.

Hamımız həm də oxucuyuq. Hamının şeir yazmasının bir səbəbini də onda görürük ki, çoxumuz pis oxucuyuq... Yaxşı oxucu olsaydıq, hamı şeir yazmazdı və şeirlə bağlı hamının yüksək standartları, bir sözlə, yüksək zövqü olardı...

Amma yoxdur. Niyə? Ona görə ki, zövqü də təhsil və dünyagörüşü formalaşdırır. Görünür, onlar ölkədə çox aşağı səviyyədədir... Adam zəif şeirlər oxuyur və ona elə gəlir ki, şeir elə belə də olmalıdır. Sonra da başlayır özü yazmağa... Buradan da bizim faciəmiz başlanğıc götürür. Bir də görürürük ki, zövqsüzlük baş alıb gedir...

Bu yerdə yaşının az qala ahıl çağlarında "istedadı" parlayanları da qeyd etməsək, söhbətimizdə bir qədər natamamlıq alınar. Əslində, hər şey sadədir. Bir cızma-qara edirsən və onu normal bir şairə və ya redaktora verirsən. O da sənin ya mövqeyinə və vəzifənə görə, yaxud da ki, bilavasitə puluna görə onlara əl gəzdirərək ala-babat bir şeyə çevirir və beləcə, bir də görürük ki, kimsə əlli yaşından sonra dönüb olub "istedadlı şair"...

Ortada uduzan isə biz oxucular oluruq, çünki həmin cızma-qaralar bizə də gəlib çatır və biz də onları oxumağa məcbur oluruq. Oxuyuruq və əsəbiləşirik.

Dünya ədəbiyyatı ilə təmaslarımız da son vaxtlar xeyli zəifləyib. Əvvəllər heç olmasa, rus ədəbiyyatının və tərcüməçilərinin sayəsində dünya ədəbiyyatını izləyə bilirdik...

İndi Rusiya ilə mədəni əlaqələr zəifləyib. O mənada yox ki, dövlətlər arasında hansısa problem var. Yox, bunu demirik. Problem üfüqi əlaqələrin, təmasların, birbaşa oxucu-yazar kontaktlarının zəifləməsidir.

Həm də o vaxtlar çox ciddi və yüksək səviyyədə orijinaldan tərcümələr olurdu. İndi isə bu yoxdur. Azərbaycanda hələ peşəkar tərcümə institutu formalaşmayıb. Nə vaxt formalaşacağı da bəlli deyil. Tərcüməçi minimum iki dili - öz ana dilini və tərcümə etdiyi xarici dili mükəmməl bilməlidir.

İndi isə ölkədəki tərcümələrin 90 faizi rus dilindəndir. Onlar isə adamı elə də cəzb etmir, düşünürsən ki, imkan olar, elə rus dilində oxuyuram da... Elə bu səbəbdən də ədəbiyyatla bağlı o qədər də ürəkaçan bir mənzərə görünmür. Təbii ki, bir qəbilə kimi də mövcud olmaq, yalnız özümüzünkülərin "qaya üstünə çəkdikləri və yazdıqları" ilə kifayətlənmək də olardı. Amma biz qəbilə deyilik axı...

Bəs nə etmək olar? Qəbul etmək lazımdır ki, ədəbiyyat da ciddi məsələdir və ciddi adamların peşəsidir.

Mərhum şair V.Səmədoğlu deyirdi ki, təzəcə şeir yazmağa başlayanda müəllimlərimdən biri soruşdu ki, bəs bundan sonra nə ilə məşğul olacaqsan? Deyəndə ki, həm poeziya, həm də musiqi ilə məşğul olacam, müəllimim qayıtdı ki, mən səni ciddi adam hesab edirdim...