"Həmişə gözümün yaşı çörəyimin yavanlığı
olmuşdur".
"Zəbur"dan
Küləyin altından, az qala, sürünə-sürünə keçib özümüzü birtəhər
xəstəxanaya soxduq və axşam saat 22-30-da yeddiillik çaxır tuluğuna
dönmüş su dolu qarnımı, yetişmiş əncir kimi saralıb sulanan
gözlərimi, təndirdə unudulan, şişib bərkimiş kökəyə bənzəyən
qaraciyərimi tibb bacısının vərdiş etdiyi zərif bir kobudluqla
gücənə-gücənə xərəkdən qaldırıb xəstəxananın qəbul otağına yıxa
bildim. Qəbul şöbəsinin müdiri, sir-sifətində hər xəstədən bir
üzüntü xatirəsi qoruyub saxlamış yaşlı qadın qarşısındakı xəstə
sənədlərini elə vurhay vərdişlə qarışdırırdı ki, bu görkəmdə əlinə
qəfil düşmüş isti soyutma kartofları çeynə-tüpür edərək
qabıqlı-qabıqlı gözünə təpən ac dustağa bənzəyirdi, elə bil, kimsə
bu dəqiqə gəlib onun qabağında nə varsa hamısını yığışdıracaqdı.
Nəhayət, o, masanın üstündəki kağız-kuğuza baxa-baxa alnına qonmuş
ağcaqanadı şapalaqlayıb, mənə qoltuq ağaclığı edən, yanımı
kötəklənməkdən qorxan sadiq arvad kimi kəsdirib dayanmış
köməkçisinə bidirdi ki, yuxarı mərtəbədə palatalardan birini xəstə
üçün silib-süpürürlər. Hələlik xəstəni dəhlizdə saxlamayın, üzünə
mələfə örtüb böyrümüzdəki doğum şöbəsinə yerləşdirin. Onsuz da,
qarnı su ilə doludur, arvadlar elə biləcəklər ki, o da hamilədir.
Sonra üzünü mənə tutub əlavə etdi: "sən də zarı, ufulda, palata
təmizlənənə qədər özünü zahı arvad kimi apar, amma birdən
ciddi-ciddi doğub eləyərsən, rüsvay olarıq. Çalış beş-on dəqiqə
arvad olmağa kişi kimi döz". "Qoltuq ağacım" yenidən qoluma girib
üstümü başdan-ayağacan ağ mələfəyə bürüyüb doğmaq üçün növbəyə
uzanmış hamilə arvadların palatasına gətirdi; hər tərəfdən bir
azdan uşağa çeviriləcək ağrıların, sancıların ah-naləsi eşidilirdi.
Yüz faiz əmin idim ki, bu zarıltıların, ah-ufların içində kimisi
birinci uşağı, öz qoçalığının çörək ağacını doğan kimi ərindən
ayrılıb yenidən onun yolunu gözləyən əhlikef keçmişinin yanına
dönmək üçün uyduracağı bəhanələri götür-qoy edirdi, Kimisi ərinin
indi hansısa yavagəzənlə lüt-üryan yataqda uzanıb sevgi bihuşluğunu
uzatmaq üçün siqaret çəkdiyini xəyalında canlandırıb, hikkəsindən
dodaqlarını gəmirir, oğraş ərinin acığını ondan doğacağı çağadan
elə qarnındaca çıxmaq istəyirdi. Kimisi isə sadəcə, hələ
doğulmamşdan atasız qalan uşağı necə böyüdəcəyini fikirləşib
mələfənin altında burnunun suyunu axıdırdı.
Külək barmağını kəsib yarasına duz basmış nağıl qəhrəmanı kimi
yatmaq bimirdi. Gecənin bir aləmi, xəstəxana vaxtilə götürsək,
divin oğurluğa, Məlikməmmədin yuxuya getdiyi alatoranlıqda "qoltuq
ağacım" gəlib məni liftlə sanitarların bayaqdan gəlin otağı kimi
təmizlədiyi kirli palataya qaldırdı, hətta su dolu qarnımı
sığallayıb zarafatından da qalmadı: "indi sənin doğmaq növbəndir".
Liftin qapısı ağzında yaşlı bir qadın arıq bədənini yun şalsayağı
qucağına aldığı qıza büküb oturmuşdu. Tibb bacısı izah etdi ki,
doğuşa az qalmış uşaq qızın bətndə ölüb, həkimlər yarıb götürüblər,
çoxlu qan itirdiyindən kəskin böyrək çatışmazlığı yaranıb, heç
kimləri yoxdu. Ana-bala qucaqlaşıb əcəlin yolunu gözləyirlər.
Yersiz bir sual: "Bəs möcüzə?!" "Əh, möcüzə Musanın dövründə qaldı
– o vaxt möcüzələr insanların inamla ümidinin nikahından yaranırdı,
indiki bəndələrdə isə bunların heç biri qalmayıb; inamın yerini
şübhə, ümidin yerini qorxu tutub. Şükür et ki, sənin xəstəliyin
başqalarının ağrılarının yanında toyagetməlidir".
Mən həmişə başqalarının bədbəxtliyinə baxıb, öz xoşbəxtliyinə
sevinən, öz xoşbəxtliyini başqalarının bədbəxtliyində axtaran
adamlardan iyrənmişəm. İndi də az qaldı ki, yarımcan bədənimi tibb
bacısından daha çox tibb nənəsinə oxşayan, gombul gövdəsinin
ağırlığı altında şişib göyərmiş ayaqlarını, sanki, arxasınca
sürüyən yuxulu bir qadına təhvil verən Hippokratın bu ögey qızının
sözlərinə qusam. Palatada üçümüz qaldıq; oturduğu yerdə bir gözü
açıq halda mürgüləyən xorultu, mən və küncdə korun-korun öləziyən,
laxta qan rəngində işıq lampası.
Külək artıq zingildəməyə, ulamağa başlamışdı. Bu vaxt pəncərənin
bozumtul şüşəsində əlində başıaşağı məhlul dolu şəffaf qab tutmuş
ikinci, kələ-kötür bir qadının otağa girdiyini gördüm. Dərhal
mürgülüyən köməkçisini oyadıb alaqaranlıqda işə başladı və bildirdi
ki, məhlulu vena damarıma köçürəcəklər, gərək ağrıdan qorxmayım.
Mən isə pəncərə şüşəsində bu iki məxluqun əyri-üyrü kölgələrinin
vurnuxmasına baxıb düşünürdüm ki, artıq insan hisslərinin mənə
dəxli yoxdur; nə ağrının, nə qorxunun, nə də kimdənsə mərhəmət yolu
gözləyən acizlik duyğusunun. Mən artıq xəyalən ölmüşdüm və bu,
mənim taleyim. Bu taleni özüm seçmişdim, ona görə də indi
şikayətlənməyə, hökm sahibindən mərhəmət dilənməyə haqqım yox idi.
Mən bağışlanmaq istəmirdim, bu, mənim üçün ömrümün sonunda ən
alçaldıcı təhqir, ələsalma olardı.
Külək kəsənə oxşamırdı. Pəncərə şüşəsindəki kölgələr artıq
çarpayıdakı ölümlə mübarizəyə başlamışdılar. Kölgələrdən biri
əlində tutduğu iynəni damarıma elə amansız vərdişlə sancdı ki,
özündən deyən hər hansı pinəçi bizi cansız ayaqqabıya belə
soyuqqanlı qəddarlıqla taxa bilməzdi. Sonra məhlul dolu şüşəni
başımın üstündəki qarmaqdan asıb iynənin yerini bərkitdi. İki-üç
dəqiqə keçməmiş qolum şişməyə başladı və ikinci yaşlı kölgə pəncərə
şüşəsində o biri kölgəyə dedi: "Gəl bunun qolunu da o biri
xəstələrin qolu kimi edək, yoxsa bu şişib partlayacaq, gecəgözünə
divarlardan nəcis təmizləyəcək halda deyiləm, pox-püsürün içindən
yenicə çıxmışam". Sonra o, uşaqlıqda arı sancan uşaqların şişini
yatırtmaq, arının zəhərini bədəndən çıxarmaq üçün kənd arvadlarının
palçığı, yaxud qənd şirəsini həşəratın sancdığı yerə yaxmasını xoş
bir xatirə kimi xatırladı və pəncərənin qabağındakı güldən çox
qurumuş yulğun koluna bənzəyən bitkinin dibindən bir ovuc torpaq
götürüb palçıq düzəltdi, iynəni çıxarıb palçığı yerinə yaxdı.
Xeyiri olmadı, qadın yenə mənim əlacımı özünün eramızdan əvvəlki
uşaqlıq xatirələrində axtardı. Sən demə, bir dəfə onların
uzunqulağının dal ayağını ilan sancıbmış. Heyvanın dal ayağının
mənim qolum kimi şişdiyini görən gələcək tibb nənəsinin babası
ilanın zəhərini şişmiş ayağı iplə sıxmaqla çıxarıbmış. "Bu da olsun
bizim eşşəyin dal ayağı, gətir o cuna dolabını". Bu dəfə cunadan
kəndirəbənzər bir şey düzəldib qoluma doladılar, hərəsi bir
tərəfdən dartıb düyün vurdular, sonra boyun-boğazlarının tərini
silib pəncərə şüşəsinin qaranlığında qeyb oldular.
Müalicəvi işgəncə bu gecəlik başa çatdı, yalnız bəzi
palatalardan ağrıdan yata bilməyən, gözünü açılacaq sabaha dikmiş
xəstələrin "Ay ana!", "Ay Allah!" fəryadları eşidilirdi. Ümidlərin
son ünvanı idi – ana və Allah!
Mən isə hələ sonra biləcəkdim ki, indi tək-tənha uzandığım bu
alaqaranlıq otaq sağalacağına işıq ucu boyda ümid qalmayan
xəstələrin son sığınacaq yeri və axşamdan bəri gəlişim "şərəfinə"
burada aparılan təmizlik işləri də məndən əvvəl ölmüş kişi
meyitinin yolasalma mərasimi imiş.
1937.az
