Ruslar ad qoymaq, millətləri və torpaqları öz adı ilə çağırmaq üçün adətən özlərinə əziyyət vermirlər.

Bizim əraziyə - Cənubi Qafqaza Zaqafqaziya deyirdilər. O dövlətlər ki, onlar haqqında indi bəhs etmək istəyirəm, onları da ümumi bir adla - Pribaltika deyə çağırırdılar.

İndi onları bir qədər qısaldılmış şəkildə - Baltik ölkələri adlandırırlar. Açığı, o ölkələri görməmişəm - nə sovetlər vaxtı, nə də sonralar... Sovetlər vaxtı təcrübə keçmək üçün oralara - Estoniyaya Astrofizika və Atmosfer Fizikası institutuna gedə bilərdim, amma Krımı da görmək istəyirdim, ona görə də bu diyardakı rəsədxananı - Krım rəsədxanasını seçdim...

Sonralar da tale üzümə gülmədi, oraları görmədim. Amma baltikalılarla ilk tanışlığım Moskvadan başlamışdı. Gördüyüm ilk baltikalı da Uldis adında bir oğlan idi. Bizim tələbə yoldaşımızdı. Tələbələr, xüsusən də onunla bir otağı bölüşən orta asiyalılar onu sevmirdilər. Deyirdilər ki, lovğadır, xəsisdir. Açığı, bu sözlərdə azacıq da olsa həqiqət vardı...

Amma hamı asiyalılar kimi olmalı deyildi ki!.. Ona görə də mən ona normal münasibət bəsləyirdim və düşünürəm ki, bu, qarşılıqlı idi. Düzü, orta asiyalılar özləri bir qədər problemli idilər - götürdüklərini qaytarmaq adətləri yox idi, yalnız nəsə götürür, nəsə istəyir, verməklə isə araları olmurdu...

Qərəz, sonra Bakı həyatı başladı. Və məlum proseslər vüsət aldı. İndi bu haqda nəsə demək artıqdır, hamı hər şeyi bilir. Həmin üç respublikada cərəyan edən hadisələri acgözlüklə izləyirdik.

Vitaustas Landsberqis az qala bizim kumirimizə çevrilmişdi. Qərəz, Baltik ölkələri azad oldu. Sonra guya biz də azad olduq. Amma o vaxt mənim, necə deyərlər, "dalağım sancmışdı"- amerikalılar SSRİ-dən, xüsusən də M.Qorbaçovdan yalnız Baltik ölkələrinin azad olunmasını tələb edirdilər. O biri respublikalar haqqında isə heç söhbət də olmamışdı...

Hətta sonralar etiraf olundu ki, C.Buşla M.Qorbaçovun sualtı qayıqdakı görüşündə də məhz Baltik respublikaları haqqında danışılmışdı. Məsələ bunda idi ki, ABŞ əvvəldən Baltik respublikalarının SSRİ-yə qatılmasını tanımamışdı, elə ilk şansda da onların azad olunmasını tələb etdi.

Düzdür, biz də deyirdik ki, guya, Qərbin bizə də dəstəyi vardı, neftə və daha nə bilim, nəyə görə, guya ki, Qərb bizə də dəstək verirdi. Amma bunlar hamısı nağıl idi...

Qərb bizə dəstək versəydi, demokratların hakimiyyəti dövründə belimizə 907-ci düzəlişi yükləməzdilər!..

O düzəlişi ləgv etmək də olmadı, yalnız bir neçə ildən sonra - kiçik Buşun hakimiyyəti dövründə onun qüvvəsi dayandırıldı. Qərəz, biz indi çox şey deyə bilərik. Amma həqiqət tamam başqadır...

Gələk mətləb üstünə. Bəlkə də oxucu düşünəcək ki, bir suala görə bu boyda giriş nəyə lazım? Sadəcə, istədik ki, müəyyən təsəvvür yaradaq - yada salaq ki, latışlar, litvalılar və estoniyalılar kimdir, Rusiya onlardan nə istəyir?..

Kəsəsi, girişi də elə-belə etmədik. ABŞ üçün də, Qərb üçün də Baltik ölkələri nə Ukraynadır, nə də keçmiş Zaqafqaziya...

Elə latışlar, litvalılar və estoniyalılar özləri də tamam başqa millətdirlər. Düzdür, oralarda da "beşinci kolon" və ya "geopolitik kontingent" var. Amma güman etmirik ki, onlar bir şey edər...

Bu ölkələr artıq Avropadır. Rusiya da bununla hesablaşmalıdır. Ona görə də oxuyanda ki, Rusiya Baltik ölkələrinə də müdaxilə edə bilər, bu mənə o qədər də inandırıcı görünmədi...

Düşünürəm ki, ora müdaxilə etmək üçün Rusiya da, Putin də ağlını tamam-kamal itirməlidir, çünki ora Ukrayna deyil. Bəli, indi çox küləklər əsib, indi çox şey dəyişib, çox yerdən peşmançılıq notları eşidilir - sovet nostalgiyasına qapılanlar hər yerdə var... Amma inanmırıq ki, latışlar, litvalılar və estonlar arasında belələri çox olsun.

Bəli, etnik ruslar nəsə istəyə bilər. Amma son illərin küləkləri onlardan da yan keçməyib, onlar da özlərini bir az avropalı hesab edirlər...

Ukrayna başqa məsələdir. Bu ölkə həqiqətən də qərbdən və şərqdən ibarət olub. Bu ölkənin adamlarında, təbii ki, şərq bölgələrinin adamlarında Rusiyaya meyl həmişə güclü olub. Təxminən bir il bundan əvvəl, Maydanda proseslər vüsət alarkən məni bir detal dəhşətli dərəcədə təəccübləndirdi - məlum oldu ki, bu ölkə Leninin heykəlləri ilə doludur.

Bəli, Ukraynada bu heykəlləri bir il bundan əvvəl götürdülər. Bəlkə hələ bir xeylisi də qalıb. Ona görə də Ukrayna ilə Baltik ölkələrini səhv salmaq lazım deyil. Düşünürük ki, belə səhvi hətta Kremlin dəhlizlərində də etmirlər...